• Ο μαύρος χρυσός που άλλαξε το Γκελζενκίρχεν
• Οι Πολωνοί μετανάστες δημιουργούν την σπουδαία Σάλκε
• Οι Μαζουριανοί και το ιδιαίτερο στάτους τους
• Οι Πολωνοί συνυφασμένοι με την Σάλκε και το Ρουρ

Αν μία ομάδα είναι περήφανη για την καταγωγή της αυτή είναι η Σάλκε. Μια καταγωγή όπως και αυτής της πόλης του Γκελζενκίρχεν, η οποία στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στους μετανάστες, παρά το γεγονός πως η ίδια έχει παρεξηγηθεί κι έχει συνδεθεί με το πιο απάνθρωπο καθεστώς που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα, το Ναζιστικό.

Ο μαύρος χρυσός που άλλαξε το Γκελζενκίρχεν

Το 1850 το Γκελζενκίρχεν ήταν ένα μικρό χωριό μέχρι που εκείνα τα χρόνια η ανακάλυψη αυτού που ονομάστηκε «μαύρος χρυσός», τεράστιων ποσοτήτων άνθρακα, άλλαξε για πάντα όχι μόνο το χωριό αλλά ολόκληρη την κοιλάδα του Ρουρ. Η ζήτηση για εργατικά χέρια που θα εκμεταλλευτεί αυτούς τους φυσικούς πόρους, συντέλεσε σε μια πρώτη εσωτερική μετανάστευση από τις ανατολικές περιοχές της τότε Γερμανίας, οι οποίες πλέον ανήκουν στην Πολωνία. Λίγο πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι από την Πρωσία, το Πόζναν και την Σιλεσία μεταναστεύουν στο Γκελζενκίρχεν φτάνοντας το 1910 να αποτελούν το 30% του πληθυσμού. Οι Γερμανοί το ονόμασαν Ruhrpolen περιλαμβάνοντας μέσα όλους τους Σλάβους που έφτασαν στην βιομηχανική περιοχή του Ρουρ.

Καταλαβαίνει κανείς πως οι συνθήκες για τους εργάτες στα ορυχεία μόνο καλές δεν ήταν. Η πόλη γεμίζει από περιστατικά βίας, πορνεία και μπαρ τα οποία κατακλύζονται από τους εργάτες οι οποίοι προσπαθούν να ξεφύγουν λίγο από τις απάνθρωπες συνθήκες των ορυχείων. Ο αθλητισμός και οι σύλλογοι αποτέλεσαν για εκείνους τους ανθρώπους μια ευχάριστη διαφυγή από τα προβλήματα ενώ παράλληλα έδιναν την δυνατότητα της δημιουργίας μιας αίσθησης ταυτότητας λόγω της κοινής καταγωγής. Ειδικά για εκείνους τους ανθρώπους που δεν έκρυβαν την σλαβική καταγωγή.

Οι Πολωνοί μετανάστες δημιουργούν την σπουδαία Σάλκε

Ιδρυτές της Σάλκε ήταν μια παρέα εφήβων η οποία έπαιζε ποδόσφαιρο κοντά στην αγορά της Σάλκε, προάστιο του Γκελζενκίρχεν, αν και την ώθηση την έδωσαν οι ανθρακωρύχοι του Ενοποιημένου Ορυχείου τoυ μεγαλύτερου της περιοχής. Το να εργάζεσαι στο ορυχείο μετά το σχολείο ήταν το αυτονόητο για τους Ερνστ Κούζορα και Φριτζ Σζέπαν (μετέπειτα θρύλους της Σάλκε), οι οποίοι ήταν παιδιά μεταναστών. Πρώτος πρόεδρος του κλαμπ ήταν ένας εργάτης του ορυχείου, ο υπεύθυνος που ζύγιζε τον άνθρακα που είχε βγει.

Ο Κούζορα ξεκίνησε να παίζει ποδόσφαιρο στην Σάλκε σε ηλικία 14 ετών το 1919 παράλληλα με τα ορυχεία μέχρι να κάνει το ντεμπούτο του στην πρώτη ομάδα το 1925. Από το 1920 μέχρι και το 1940 στην Σάλκε υπήρχαν 32 ποδοσφαιριστές που είχαν καταγωγή από την Πολωνία. Η παρουσία των μεταναστών συνέβαλε στην εδραίωση του συλλόγου στην περιοχή μέχρι μια άλλη επιρροή από το εξωτερικό, τα αδέρφια Χανς και Φρεντ Μπόλμαν που ζούσαν στην Αγγλία, να έρθουν και να βάλουν τις βάσεις μέσω του Schalker Kreisel, ενός επαναστατικού για την εποχή ποδοσφαιρικού στυλ, για την σπουδαία ομάδα της δεκαετίας του 1930 η οποία από το 1934 έως το 1942 κατέκτησε έξι πρωταθλήματα Γερμανίας με πρωτεργάτες του Κούζορα και Σζέπαν οι οποίοι μάλιστα έφτασαν να φορέσουν την φανέλα της εθνικής Γερμανίας, αλλά και να δημιουργήσουν και συγγενικούς δεσμούς με τον έναν να παντρεύεται την αδερφή του άλλου.

Το 1934 έρχεται το πρώτο πρωτάθλημα με τη νίκη επί της Νυρεμβέργης με 2-1 με χρυσούς σκόρερ τους Κούζορα και Σζέπαν. Εκτός από αυτούς τους δύο σε αυτή την ομάδα υπήρχαν αρκετοί άλλοι που το επίθετό τους φανέρωνε τον τόπο καταγωγής τους. Βαλεντίν Πρζιμπίλσκι, Ερνστ Καλβίτζκι, Ότε Τιμπούλσκι, Φέρντιναντ Ζάγιονς και Άλα Ούρμπαν είχαν πολωνική καταγωγή, ενώ άλλοι έχοντας την δυνατότητα «γερμανικοποίησαν» το επίθετό τους. Έτσι, ο αριστερός χαφ της ομάδας Εμιλ Τσζερβίνσκι έγινε Εμίλ Ρότχαρντ, ενώ ο Ζουράβσκι έγινε Ζούρνερ, ο Ρεγκέλσι Ρέκμαν, και Ο Ζεμπρίνσκι Ζίντλερ . Ο τίτλος αυτός έδωσε την ευκαιρία στην αθλητική πολωνική εφημερίδα Przegląd Sportowy κυκλοφόρησαν με τίτλους όπως... «Ο γερμανικός τίτλος είναι στα χέρια της Πολωνίας» και... «Ο θρίαμβος των συμπατριωτών μας» με αναφορά στο γεγονός πως οι περισσότεροι ποδοσφαιριστές της πρωταθλήτριας Γερμανίας ήταν πολωνικής καταγωγής. Μάλιστα, το γεγονός της καταγωγής της πλειοψηφίας των παικτών της Σάλκε προκάλεσε την χλεύη της υπόλοιπης Γερμανίας η οποία κόλλησε στους «βασιλικούς μπλε» το υποτιμητικό για εκείνη την εποχή παρατσούκλι Polackenverein (Πολωνικός σύλλογος).

Με την άνοδο του Ναζιστικού καθεστώτος στην εξουσία κάθε μειονότητα στην χώρα αποτελούσε υπό διωγμό. Εξαίρεση δεν αποτέλεσε και η πολωνική μειονότητα και τα δημοσιεύματα στην Πολωνία είχαν προκαλέσει ανησυχία στους διοικούντες του κλαμπ με αποτέλεσμα να σταλεί επιστολή στο Kicker, την οποία υπέγραφαν όλοι οι πολωνικής καταγωγής ποδοσφαιριστές - ανάμεσά τους και οι Σζέπαν και Κούζορα, και η οποία έλεγε: «Αρκετά με τις φήμες για την Πολωνία. Οι γονείς μας έχουν γεννηθεί στην Γερμανία, είμαστε Γερμανοί, και όχι Πολωνοί μετανάστες», παρέχοντας μάλιστα και λεπτομέρειες για το μέρος όπου είχαν γεννηθεί οι γονείς τους.

Οι Μαζουριανοί και το ιδιαίτερο στάτους τους

Η αλήθεια είναι ότι όλοι γεννήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Γερμανίας, η συντριπτική πλειοψηφία όμως προερχόταν από τις ανατολικές περιοχές της χώρας οι οποίες τότε αποτελούσαν κτήση της Γερμανίας και πλέον ανήκουν στην Πολωνία. Οι περιοχές αυτές είχαν μεγάλες κοινότητες ανθρώπων που μιλούσαν πολωνικά.

Ο 19ος αιώνας είναι περίοδος επαναστατικών εξελίξεων στην Ευρωπαϊκή Ιστορία και εποχή μεγάλων αλλαγών σε όλους τους τομείς της ζωής. Εμφανίζεται ο εθνικισμός ως επαναστατική διεκδίκηση αλλά και η αυτοδιάθεση των λαών για την δημιουργία εθνικών κρατών. Η Πολωνία ήταν μια κατακερματισμένη χώρα και διάφορα κομμάτια της βρισκόταν αρχικά στην Πρωσία και στη συνέχεια στην Γερμανία. Οι γονείς των οκτώ από τους 13 ποδοσφαιριστές της Σάλκε είχαν γεννηθεί στην Μαζουρία, μια περιοχή κοντά στην Βαλτική Ακτή, βορειοανατολικά της σημερινής Πολωνίας.

Το μέρος αυτό ανήκε για πολλούς αιώνες στην Πρωσία, και παρά το γεγονός ότι οι κάτοικοι είχαν πολωνική καταγωγή και μιλούσαν την γλώσσα, αποφάσισαν τον 16ο αιώνα όταν κι έγινε η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Λούθηρου, να ασπαστούν τον Προτεσταντισμό σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Πολωνούς που παρέμειναν καθολικοί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα με τα χρόνια αυτή η μικρή σλαβική φυλή να αισθάνεται δεμένη περισσότερο με την προτεσταντική Γερμανία παρά με την καθολική Πολωνία.

Κατά την διάρκεια της εξουσίας των Ναζί, το Τρίτο Ράιχ προσπάθησε να διαχωρίσει τους Μαζουριανούς, οι οποίοι τόνιζαν πως είναι Γερμανοί, από τους Πολωνούς. Βσανιστήρια, στρατόπεδα συγκέντρωσης και θάνατος περίμενε τους Πολωνούς. Παρόλα αυτά στους ίδιους τους Γερμανούς πολίτες της εποχής ελάχιστη επιρροή είχαν όλα αυτά τα ιστορικά στοιχεία και για τους ίδιους οι Μαζουριανοί ήταν Πολωνοί άρα και κατώτεροι πολίτες.

Βέβαια, για τους Κούζορα και Σζέπαν οι οποίοι ήταν Μαζουριανής καταγωγής η ταύτιση με την Γερμανία έγινε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Και αυτό λόγω του γεγονότος πως και οι δύο ήταν μέλη του NSDAP (του ναζιστικού μορφώματος) αγκαλιάζοντας τη ναζιστική ιδεολογία. Η Σάλκε - όπως και κάθε γερμανική ομάδα - επιδιδόταν σε ναζιστικούς χαιρετισμούς πριν από κάθε ματς, ενώ και οι ίδιοι οι Ναζί εργαλειοποίησαν την επιτυχία του συλλόγου προς όφελος τους. Ο τρόπος που επικρατούσε η Σάλκε στον αγωνιστικό χώρο, ορισμένες φορές διασύροντας τους αντιπάλους της, αποτέλεσε το τέλειο παράδειγμα για την ανάπτυξη της ναζιστικής ιδεολογίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Σάλκε μετά από εντολή του καθεστώτος πήγε τουρ στις κατεχόμενες περιοχές και βρέθηκε στην Βαρσοβία όπου έδωσε φιλικά παιχνίδια με τους Γερμανούς στρατιώτες.

Οι Πολωνοί συνυφασμένοι με την Σάλκε και το Ρουρ

Παρότι η περίοδος των Ναζί θα παραμείνει ανεξίτηλη στην Γερμανία, η επιρροή των μεταναστών που βρέθηκαν στα εργοστάσια και στα ορυχεία του Γκελζενκίρχεν, στην ιστορία της Σάλκε δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, ακόμα και μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Άλλωστε, ένας από τους σπουδαιότερους ποδοσφαιριστές όλων των εποχών της ομάδας ήταν ο Ράινχαρντ Λίμπουντα, ο οποίος φόρεσε την φανέλα της Σάλκε σε τρεις διαφορετικές περιόδους την δεκαετία του 1960 και του 1970, ήταν πολωνικής καταγωγής.

Η επιρροή της πολωνικής κοινότητας στην περιοχή και στο κλαμπ συναντιέται και σήμερα. Ο Λέον Γκορέτσκα, ο οποίος πλέον φοράει την φανέλα της Μπάγερν Μονάχου είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Γεννημένος στο γειτονικό Μπόχουμ πριν μετακομίσει στην Σάλκε, το επώνυμό του αποτελεί γερμανικοποίηση του Γκορέτσκι. Το πολωνικό στοιχείο όμως δεν βρίσκεται μόνο στα επίθετα των κατά καιρούς ποδοσφαιριστών, αλλά και στην ονοματοδοσία των γηπέδων. Η έδρα της ομάδας από το 1927 έως το 1973 ήταν το Glückauf-Kampfbahn το οποίο βρισκόταν κοντά στο Ενοποιημένο Ορυχείο, ενώ παράλληλα υιοθετήθηκε από τους οπαδούς το Glück auf (Καλή τύχη) ο χαιρετισμός που συνήθιζαν να κάνουν μεταξύ τους οι ανθρακωρύχοι του Ρουρ.

Επίσης, υπάρχει άλλη μια θεωρία που δείχνει την επιρροή των Πολωνών μεταναστών στην Σάλκε. Το auf Schalke που σημαίνει αγωνίζομαι στην Σάλκε αντί για το κόντρα στην Σάλκε, είναι ένας ιδιωματισμός που προήλθε από την πολωνική έκφραση iść na mecz που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: πηγαίνω σε αγώνα, καθώς η πρόθεση na σημαίνει ανάλογα την περίσταση είτε «στον-στην» είτε «σε» ανάλογα με τη χρήση. Έτσι, όταν το 2001 έγιναν τα εγκαίνια του νέου γηπέδου, το όνομα του γηπέδου ήταν Arena Auf Schalke μέχρι και την μετονομασία του το 2005.

Στο βιβλίο του Polen, Türken, Sozialisten: Sport und soziale Bewegungen in Deutschland (Η Ιστορία των αθλητικών κινημάτων Πολωνών και Τούρκων μειονοτήτων καθώς και των σοσιαλιστών εργατών στην Γερμανία), ο ιστορικός Ντίετελμ Μπλέκινγκ, αναφέρει ότι η σύνδεση της Σάλκε με τους Πολωνούς μετανάστες βρίσκεται στην βιομηχανική παράδοση της περιοχής όσο και σε αυτές του συλλόγου. Για τον λόγο αυτό η διοίκηση συνήθιζε να στέλνει μια φορά το χρόνο την ποδοσφαιρική ομάδα σε κάποιο από τα τοπικά ορυχεία για να καταλάβουν την ταυτότητα του, ενώ το 2018 όταν κι έκλεισε το τελευταίο ορυχείο στην κοιλάδα του Ρουρ οι άνθρωποι της Σάλκε είχαν φέρει μια τοπική μπάντα η οποία και ερμήνευσε το Der Steigerlied, ένα παραδοσιακό γερμανικό τραγούδι που αναφέρεται στους ανθρακωρύχους.

Αυτή την στιγμή στην Γερμανία ζούνε περίπου 2 εκατομμύρια, ενώ περίπου άλλο ένα είναι πολωνικής καταγωγής. Από αυτούς σχεδόν 800.000 βρίσκονται στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Ορισμένοι από αυτούς άφησαν το στίγμα τους στην Σάλκε, μια ομάδα που η ιστορία της έπαιξε τα δικά της περίεργα παιχνίδια και την σημάδεψε για πάντα.

* Η βασική φωτογραφία είναι από την επίσημη ιστοσελίδα της Σάλκε

Πηγές: thesefootballtimes.co, porta-polonica.de, de.zxc.wiki, Polen, Türken, Sozialisten: Sport und soziale Bewegungen in Deutschland, Schalke04.de