Η στιγμή που ο εγκέφαλος «σβήνει» και πέφτει στον ύπνο
- Η απότομη πτώση της εγκεφαλικής δραστηριότητας
- Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο λίγο πριν αποκοιμηθούμε;
- Μπορούμε να προβλέψουμε τη στιγμή που θα κοιμηθούμε;
- Μια νέα ματιά στον ύπνο
Για χρόνια πιστεύαμε ότι ο ύπνος είναι μια αργή, ομαλή μετάβαση. Κλείνεις τα μάτια, χαλαρώνεις και σταδιακά αφήνεσαι. Ωστόσο, μια νέα έρευνα από το Imperial College London και το UK Dementia Research Institute ανατρέπει αυτή τη διαπίστωση: η στιγμή που ο εγκέφαλος αποκοιμιέται δεν είναι καθόλου σταδιακή. Είναι απότομη, σχεδόν σαν ένα νευρωνικό «γκρεμοτσάκισμα».
Η απότομη πτώση της εγκεφαλικής δραστηριότητας
Η ομάδα του νευροεπιστήμονα, Νir Grossman, συνέδεσε εθελοντές με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) και παρατήρησε ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα παραμένει σταθερή για αρκετά λεπτά μετά το κλείσιμο των ματιών. Κι έπειτα, ξαφνικά, βουτάει. Αυτή η απότομη πτώση -το «σημείο καμπής» όπως το ονόμασαν οι ερευνητές- ορίζει με ακρίβεια τη μετάβαση από την εγρήγορση στον ύπνο.
Οι προηγούμενες μελέτες είχαν καταγράψει μόνο μικρά και συχνά ασυνεπή αποσπάσματα εγκεφαλικής δραστηριότητας. Η νέα έρευνα, δημοσιευμένη στο Nature Neuroscience, δείχνει ότι ο ύπνος δεν μοιάζει με αργό μονοπάτι που κατηφορίζει, αλλά με μια ξαφνική πτώση σε μια σταθερή κατάσταση ύπνου.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο λίγο πριν αποκοιμηθούμε;
Καθώς πλησιάζει η στιγμή της «πτώσης», επιβραδύνονται η αναπνοή, ο καρδιακός ρυθμός και χαλαρώνουν οι μύες. Παράλληλα, νευρωνικές συστοιχίες -οι λεγόμενοι πυρήνες- που ελέγχουν τις καταστάσεις εγρήγορσης και ύπνου αλλάζουν συμπεριφορά. Ορισμένοι μηχανισμοί «κλείνουν», άλλοι ενεργοποιούνται και το νευρωνικό δίκτυο αναδιοργανώνεται απότομα.
Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι ο χρόνος που χρειάζεστε για να αποκοιμηθείτε δεν είναι ευθέως ανάλογος με τον χρόνο της πτώσης. Όσο πιο γρήγορα νυστάζετε, τόσο περισσότερο μπορεί να διαρκεί η βύθιση στον ύπνο. Εάν, για παράδειγμα, κάποιος χρειάζεται 30 λεπτά για να κοιμηθεί, μόλις 3-4 λεπτά από αυτά αποτελούν την «πτώση». Αντίθετα, σε κάποιον που αποκοιμιέται σε 15 λεπτά, η πτώση μπορεί να πάρει πάνω από 5 λεπτά.
Οι διαφορές αυτές φαίνεται να σχετίζονται με το πώς επικοινωνούν οι εγκεφαλικοί φλοιοί: ο ινιακός φλοιός (οπτική επεξεργασία) φτάνει στην «άκρη του γκρεμού» νωρίτερα από τον μετωπιαίο φλοιό (σκέψη, μνήμη, συναίσθημα).
Μπορούμε να προβλέψουμε τη στιγμή που θα κοιμηθούμε;
Η ομάδα του Grossman κατάφερε να προβλέψει με ακρίβεια περίπου 49 δευτερολέπτων πότε θα συμβεί η πτώση, χρησιμοποιώντας δεδομένα EEG από μία μόνο νύχτα. Μάλιστα, τα μοτίβα διατηρούνταν με συνέπεια 95% και τις επόμενες νύχτες.
Αυτή η ανακάλυψη δεν είναι απλώς θεωρητική. Η κατανόηση της ακριβούς στιγμής όπου ο εγκέφαλος χάνει την εγρήγορση θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για νέες θεραπείες διαταραχών ύπνου - ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου η υπνηλία μπορεί να γίνει επικίνδυνη, όπως στην οδήγηση.
Μια νέα ματιά στον ύπνο
Ο ύπνος ενισχύει ζωτικές λειτουργίες, από την ομοιοστατική πλαστικότητα -την ικανότητα των νευρώνων να προσαρμόζονται- μέχρι τη σταθεροποίηση των αναμνήσεων. Η ανακάλυψη του «σημείου χωρίς επιστροφή» προσθέτει ένα νέο, θεμελιώδες κομμάτι στο παζλ της κατανόησης του εγκεφάλου.
Την επόμενη φορά που θα ακουμπήσετε το κεφάλι σας στο μαξιλάρι, θυμηθείτε: δεν παρασύρεστε αργά. Προετοιμαστείτε για μια σύντομη, αόρατη πτώση στο σκοτάδι του ύπνου.
