Η επιστήμη «σου ανοίγει τα μάτια» όταν αναζητείς προπονητή

Η επιστήμη «σου ανοίγει τα μάτια» όταν αναζητείς προπονητή

bet365

Ο Βασίλης Σαμπράκος κουβεντιάζει με τον επικεφαλής του τμήματος Ανάλυσης της Στουγκάρδης Γιώργο Συριανό για το scouting προπονητών μέσα από την ανάλυση και την αξιολόγηση των στατιστικών δεδομένων της καριέρας τους, μέσα από μια μέθοδο που καταργεί το «ραντεβού στα τυφλά» με τον επόμενο προπονητή.

Στο σημείο που βρισκόμαστε, με όρους αγωνστικούς και όχι ημερολογιακούς, οι σύλλογοι κάνουν στρατηγική επιλογή για τον προπονητή. Δηλαδή λαμβάνουν μια από τις πιο καθοριστικές αποφάσεις της χρονιάς. Βάζουν μπροστά τα δεδομένα, δηλαδή την αξιολόγηση του προπονητή με τον οποίο συνεργάστηκαν στην σεζόν που ολοκληρώνεται/ολοκληρώθηκε, και δίπλα βάζουν την αξιολόγηση των άλλων επιλογών που τους δίνει η αγορά. Κάπως έτσι, μέσα από τον προβληματισμό που γεννά η σύγκριση των δεδομένων, οδηγείται ένας σύλλογος στη λήψη μιας τεκμηριωμένης και όχι αυθαίρετης απόφασης με τόσο μεγάλη στρατηγική σημασία.

Σε προηγούμενα σημειώματά μου έχω αναλύσει τον τρόπο που λειτουργεί η διαδικασία ανάλογα με το μοντέλο διοίκησης και το ποιος ή ποιοι λαμβάνουν αποφάσεις σαν αυτή. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια η επικρατούσα κατάσταση ήθελε τις ομάδες να βασίζουν την λήψη αυτής της απόφασης πάνω σε βασικά στατιστικά δεδομένα· με αυτά έκριναν τον νυν προπονητή, μέσα από αυτά επιχειρούσαν να διαβάσουν και να αξιολογήσουν τις δεξιότητες ενός υποψήφιου για τον πάγκο τους. Κι ύστερα ήρθε όλη αυτή η εξέλιξη της ανάλυσης των δεδομένων, τα οποία δίνουν σήμερα βάθος αμέτρητο στην ανάλυση και, τελικά, την αξιολόγηση ενός προπονητή, δίνοντάς της μεγαλύτερη ακρίβεια από ποτέ.

Τι σημαίνει στατιστική ανάλυση για τους προπονητές; Δηλαδή τι άλλο μαθαίνεις πέρα από το ποσοστό των νικών τους; Τι καταφέρνει να γνωρίσει για έναν προπονητή ένας σύλλογος μέσα από την στατιστική ανάλυση της απόδοσής της ομάδας του; Εκανα αυτή την κουβέντα με έναν Ελληνα, ο οποίος εργάζεται στην Στουτγκάρδη ως επικεφαλής της ομάδας ανάλυσης που έχει ο σύλλογος που κέρδισε την επιστροφή του στην Bundesliga. Ο Γιώργος Συριανός βοηθά, όπως όλοι οι αναλυτές, τον σύλλογό του να διαλέγει ποδοσφαιριστές με μεγαλύτερη ακρίβεια, δηλαδή αφήνοντας όσο το δυνατόν μικρότερο περιθώριο στην τύχη και τις συμπτώσεις κατά τη διαδικασία της επιλογής ποδοσφαιριστή. Βοηθά όμως τον σύλλογο και στην αναζήτηση, το scouting των προπονητών.

Προτού μας αναλύσει τη μέθοδό του, ας γνωρίσουμε καλύτερα έναν από τους πιο αξιόλογους αναλυτές της γερμανικής αγοράς, ο οποίος είναι Ελληνας: «Από μικρό παιδί υπήρξα αθλητής στο κολυμβητικό του Ολυμπιακού και αργότερα στην εθνική Ελλάδας και ανέπτυξα ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πάθος για την επιστημονικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση αθλητικών επιδόσεων ανώτατου επιπέδου. Οριοθετώντας τις σπουδές μου στην κατεύθυνση αυτή, παρακολούθησα το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης Sports Management and Applied Analytics που περιλαμβάνει τη χρήση νέων τεχνολογιών big data analytics για την αξιολόγηση παικτών, προπονητών και την βελτίωση απόδοσης αθλητικών ομάδων. Από το 2017 είμαι Head of Analytics στην ποδοσφαιρική ομάδα της Στουτγάρδης, η πρώτη παρόμοια θέση στην Bundesliga. Η δουλειά μου περιλαμβάνει την βελτίωση υφιστάμενων διαδικασιών στο scouting παικτών, καθώς και την ανάλυση και αξιολόγηση για την πρόσληψη προπονητών. Μετά από 3 χρόνια σκληρής δουλειάς, είμαι ικανοποιημένος γιατί στην Στουτγάρδη έχουμε χτίσει μια ομάδα αναλυτών και scouts, που πλέον εφαρμόζει τις σύγχρονες μεθόδους - συγκεκριμένα - τον συνδυασμό αντικειμενικών και στατιστικών μεθόδων της ανάλυσης, με τις παραδοσιακές μεθόδους του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Κατανοήσαμε νωρίς στη διαδικασία και την οργάνωση της ομάδας, ότι μια σύγχρονη και μεθοδευμένη, συστηματική σειρά ενεργειών είναι πάντα καλύτερη, από τα απλώς καλά και ίσως μερικές φορές τυχαία αποτελέσματα στους τομείς του scouting παικτών και προπονητών. Επομένως ερμηνεύω τον ρόλο μου στην ομάδα περισσότερο ως σύμβουλος στην λήψη των σημαντικότερων αποφάσεων για την ομάδα, που στις σημερινές συνθήκες απαιτούν μια διαφορετική προοπτική με πολλές ευκαιρίες για την ομάδα μας».

Όταν η επιλογή προπονητή δεν βασίζεται μόνο στα λόγια και στο «γυμνό μάτι»

Μέχρι «χθες», το scouting των προπονητών αναλογούσε ως ευθύνη αποκλειστικά στον τεχνικό διευθυντή – στους οργανωμένους συλλόγους. Η επιλογή βασιζόταν στο «μάτι» του, και στις πληροφορίες που κατάφερνε να συλλέξει μέσα από μια έρευνα επικοινωνίας με ανθρώπους που έχουν συνεργαστεί με τον προπονητή στο παρελθόν. «Σήμερα» ένας σύλλογος μπορεί, χάρη στην αναβάθμιση του λογισμικού του, να δει μια εικόνα πολύ μεγαλύτερης ευκρίνειας όταν κοιτάζει τον υποψήφιο προπονητή. Πώς;

«Πλέον οι ομάδες στην Ευρώπη διοικούνται όλο και πιο επαγγελματικά – αρκετές ομάδες εξαγοράζονται από οργανωμένα επενδυτικά funds, που εξαρθρώνουν τις παλιές δομές προκειμένου να δημιουργήσουν νέες οργανώσεις, πιο σύγχρονες, εναρμονισμένες με τις σύγχρονες μεθόδους διοίκησης επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, οι αποφάσεις σχετικά με τις μεταγραφές ή την δέσμευση προπονητών γίνονται όλο και πιο ακριβές και ο ανταγωνισμός στην παγκόσμια αγορά μεταγραφών γίνεται όλο και πιο έντονος. Αυτό σημαίνει ότι οι ομάδες πρέπει να σκέπτονται έξω από το παραδοσιακό πλαίσιο και να αμφισβητούν τις προηγούμενες μεθόδους τους. Επίσης η αξιολόγηση των παικτών σήμερα πλέον απαιτεί επιστημονικές προσεγγίσεις. Η ανάλυση δεδομένων είναι φυσικά μόνο ένα από τα δομικά στοιχεία μιας επιτυχημένης στρατηγικής πρόσληψης, αλλά σταδιακά ολόκληρη η διαδικασία αμφισβητείται και αυτό θα κατευθύνει και τις ελληνικές ομάδες που θέλουν να βελτιώσουν το τρόπο εργασίας τους. Η πρόσληψη προπονητών ειδικότερα βρίσκεται σήμερα ακόμη στα σπάργανα και αναμένω να βελτιωθεί τα επόμενα χρόνια».

Πώς οι σύλλογοι προσλαμβάνουν επί του παρόντος προπονητές και τι θα μπορούσε να αλλάξει;

«Για χρόνια, οι προπονητές προσλαμβάνονταν κυρίως στη βάση συστάσεων μιας μικρής ομάδας συμβούλων. Σε γενικές γραμμές, η αγορά προπονητών είναι μια μικρού εύρους αγορά που διερευνάται σχετικά εύκολα. Αν κοιτάξετε τα καλύτερα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, η αγορά (2014-2020) διαμορφώνεται από περίπου 2.000 προπονητές. Δεδομένου ότι οι σύλλογοι αρχίζουν συνήθως την αναζήτησή τους λίγο πριν ή λίγο μετά την αποβολή του τρέχοντος προπονητή - γεγονός που δυστυχώς με αυτές τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων συχνά οδηγεί σε δαπανηρά λάθη - με συνέπεια, να υπάρχει έλλειψη χρόνου προετοιμασίας επιμελημένης ανάλυσης της αγοράς.

Εάν ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά στην ανάλυση του προπονητή, γίνεται σαφές ότι η ποιότητα των προπονητών κατανέμεται σχετικά «κανονικά». Φυσικά, αυτό καθιστά πολύ πιο δύσκολη την επιλογή ενός προπονητή βάσει των συνηθισμένων διαδικασιών, επειδή οι πιθανότητες είναι σχετικά μικρές από ένα πολύ μικρό πλήθος συστάσεων να κάνει κανείς μια κορυφαία επιλογή…

Η ποσοστιαία κατανομή θα έχει περίπου τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Το 10-15% των προπονητών είναι «κακοί» ή προβλέπεται να υποβαθμίσουν τις αντικειμενικές προσδοκίες απόδοσης της ομάδας.

2. Το 60-65% των προπονητών είναι στο μέσο εύρος ικανοτήτων. Αυτό σημαίνει: Οι επιδόσεις στην καριέρα τους είναι σύμφωνα με τις προσδοκίες ή εκτελώντας μόνο αυτό που αντικειμενικά η ομάδα είναι προβλεπόμενο να δώσει.

3. Το 10-15% των προπονητών ξεπερνά σταθερά κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους τις προσδοκίες.

Το σημαντικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί τώρα είναι πώς μπορείτε κατά την διαδικασία επιλογής ενός προπονητή να εξαιρέσετε το 10-15% των κακών προπονητών και πως μπορείτε στο καλάθι των πιθανών υποψηφίων να έχετε περισσότερους προπονητές που έχουν καλύτερη απόδοση στην καριέρα τους».

Τι είδους διαδικασία χρειάζεται;
«Πρώτον, μια αναλυτική διαδικασία απαιτεί σημαντική προπαρασκευαστική εργασία. Αυτό σημαίνει ότι εάν οι προπονητές αλλάζουν κάθε 14/15 μήνες, οι προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη απόφαση που θα ληφθεί στο μέλλον, πρέπει να τυγχάνουν επεξεργασίας πολύ νωρίτερα. Από τη μία πλευρά, αυτό απαιτεί αντίστοιχα καθορισμένα κριτήρια της φιλοσοφίας του συλλόγου σύμφωνα με τα οποία οι σύλλογοι ενεργούν – να το πούμε το πλαίσιο λειτουργίας ή τον χαρακτήρα κάθε ομάδας. Από την άλλη πλευρά, απαιτεί μια ευρεία γνώση της αγοράς, η οποία γνώση σήμερα μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο με μαζικά δεδομένα. Στη συνέχεια, τα αντίστοιχα στατιστικά μοντέλα καθιστούν δυνατή την τμηματοποίηση της αγοράς προπονητών και την κατηγοριοποίηση προπονητών σύμφωνα με το στυλ παιχνιδιού - αυτό το βήμα βοηθά στην προεπιλογή.


Φυσικά, οι προπονητές μπορούν να επιλεγούν και μόνο σύμφωνα με τα κριτήρια επιτυχίας εάν οι σύλλογοι δεν θεωρούν απαραίτητη μια σαφώς γνωστή φιλοσοφία ομάδας ή παιχνιδιού. Ωστόσο, αυτό απαιτεί πάλι περισσότερα στοιχεία, από τα κοινά χρησιμοποιούμενα όπως "πόντοι ανά παιχνίδι".

Το τρίτο βήμα είναι να μεταβείτε από τη μακρά λίστα των πιθανών προπονητών σε μια σύντομη λίστα - γι 'αυτό χρειάζεστε επίσης εμπειρογνωμοσύνη ποδοσφαίρου για να αναλύσετε παιχνίδια και να παρακολουθήσετε τις προπονήσεις προκειμένου να προσδιορίσετε τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες των συγκεκριμένων προπονητών.

Μόνο το τέταρτο και τελευταίο βήμα περιλαμβάνει συνομιλία με τον εκπαιδευτή, ερμηνεύοντας τη φιλοσοφία του παιχνιδιού, τους στόχους και τις απόψεις του. Τελικά, ο χαρακτήρας του προπονητή θα είναι το πιο σημαντικό βήμα για να αποφασιστεί μια δέσμευση. Ταιριάζει στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων; Ταιριάζουν οι προτάσεις του στην ομάδα; Πώς συνεργάζεται με νέους παίκτες; Ερωτήματα όπως, εάν ο προπονητής μιλά την εθνική γλώσσα είναι κριτήρια για εμάς; Σήμερα, οι σύγχρονοι προπονητές πρέπει να έχουν πολλές ιδιότητες, κυρίως δεξιότητες διαχείρισης, για να είναι σε θέση να καθοδηγήσουν το αυξανόμενο προσωπικό καθώς και την ομάδα.

Τελικά, η απόφαση σχετικά με μια πρόσληψη προπονητή θα πρέπει ιδανικά να περιλαμβάνει όλα τα βήματα που αναφέρονται για να αποφευχθούν τυχόν δαπανηρές εκπλήξεις - έτσι γίνεται όλο και πιο σημαντικό για τους συλλόγους να παρακολουθούν συνεχώς την αγορά προπονητών».

Ποιες είναι οι αντικειμενικές προσδοκίες απόδοσης της ομάδας;

«Χωρίς αντικειμενικές προσδοκίες, δύσκολα μπορούμε να προσδιορίσουμε αν ένας προπονητής ήταν επιτυχής ή όχι. Οι αντικειμενικές προσδοκίες απόδοσης της ομάδας είναι η άγκυρα που χρησιμοποιείται ως μέρος της ανάλυσής μας. Στη μεθοδολογία μου, ενσωματώνονται τα μοντέλα και οι προβλέψεις 12 παρόχων στοιχημάτων - οι μεμονωμένες αποδόσεις ("αποδόσεις κλεισίματος") υπολογίζουν την πιθανότητα νίκης, ισοπαλίας και απώλειας για κάθε παιχνίδι εκ των προτέρων. Οι πάροχοι στοιχημάτων σήμερα έχουν εξαιρετικές ομάδες εμπειρογνωμόνων που μπορούν να προβλέψουν τα αποτελέσματα των παιχνιδιών με εκπληκτική ακρίβεια - αυτές οι πληροφορίες έχουν πλέον ενσωματωθεί στην εσωτερική ανάλυση μεγάλων συλλόγων στην Ευρώπη. Επειδή το να είσαι πρωταθλητής με τον Ολυμπιακό σίγουρα θα κριθεί διαφορετικά από το να συμμετάσχεις στη διοργάνωση της UEFA με τον ΟΦΗ... Επομένως, εκτός από τις υποκειμενικές αναλύσεις τους, οι σύλλογοι πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν στοχαστικές μεθόδους για να κάνουν πιο αντικειμενικές προβλέψεις. Αυτές οι αναλύσεις μπορούν φυσικά να επηρεάσουν επίσης τη συνολική συμπεριφορά μεταγραφών ή τη συμπεριφορά δαπανών στην αγορά παικτών των συλλόγων κατά τις προσεχείς περιόδους μεταγραφών.

Το δεύτερο βήμα για την αντικειμενική αξιολόγηση των προπονητών περιλαμβάνει τη δυνατότητα αξιολόγησης της απόδοσης ανεξάρτητα από το πραγματικό αποτέλεσμα. Για να το κάνουμε αυτό, χρησιμοποιούμε μια μέτρηση που ονομάζω «deserved Points» - πόσους βαθμούς θα είχε κερδίσει η ομάδα με βάση τις ευκαιρίες για γκολ που δημιούργησε και που επέτρεψε; Στο ποδόσφαιρο, η τύχη και η ατυχία έχουν αποφασιστική σημασία για το αποτέλεσμα λόγω του μικρού αριθμού τερμάτων, οπότε πρέπει να προσπαθήσουμε να αξιολογήσουμε την απόδοση πιο αντικειμενικά.

Μόνο στο τελευταίο βήμα θα χρησιμοποιηθούν τα πραγματικά αποτελέσματα και θα το συγκρίνουμε με τις δύο προηγούμενες παραμέτρους. Ο προπονητής άξια ξεπερνά τις προβλέψεις ή μήπως είναι τυχερός; Μήπως ο προπονητής απέδωσε πιο κάτω από τις προβλέψεις, καθώς η ομάδα του σύμφωνα με την απόδοσή της θα είχε κερδίσει περισσότερους πόντους;

Σήμερα, οι αποφάσεις στο ποδόσφαιρο γίνονται όλο και πιο ακριβές - δεν είναι πλέον ασυνήθιστο και για τους προπονητές να πληρώνονται μεταγραφές με υψηλά εξαψήφια ή επταψήφια πακέτα. Τα ποσά μεταγραφής, οι μισθοί και οι ενδεχόμενες αποζημιώσεις πρόωρης λύσης σύμβασης καθιστούν φυσικά τις αποφάσεις επιλογής και πρόσληψης ιδιαίτερα δαπανηρές. Επομένως, οι σύλλογοι πρέπει να προσπαθήσουν να ελαχιστοποιήσουν αυτά τα λάθη στο μέτρο του δυνατού ή να αυξήσουν την πιθανότητα λήψης σωστών αποφάσεων».

Πώς μοιάζει μια ανάλυση καριέρας;

Αν πάρουμε ως παράδειγμα την καριέρα του Jürgen Klopp από τη σεζόν 14/15, γίνεται σαφές ότι πάντα ξεπέρασε τις υψηλές προσδοκίες για την απόδοσή του.

Το γράφημα συγκρίνει πόντους πρόβλεψης (δηλ. πόσο υψηλές είναι οι προσδοκίες των πόντων ανά παιχνίδι ΠΡΙΝ τα παιχνίδια), τη διαφορά μεταξύ των πόντων που έπρεπε να αποκτήσει (πόσους πόντους θα είχε κερδίσει η ομάδα του βάσει της κατανομής των πιθανοτήτων) και των πόντων πρόβλεψης. Βασικά, πρόκειται για τον προσδιορισμό εάν οι προπονητές αποδίδουν καλύτερα ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, από ό, τι είχε προβλεφθεί πριν από τους αγώνες.

Με τον Jurgen Klopp, για παράδειγμα, γίνεται σαφές ότι, εκτός από μία σεζόν, οι ομάδες του είχαν πάντα καλύτερη απόδοση από ό, τι είχε προβλεφθεί πριν από τους αγώνες. Η κατάσταση είναι παρόμοια με τον Pep Guardiola, του οποίου οι ομάδες έχουν ακόμη υψηλότερες προσδοκίες.

Για τους περισσότερους συλλόγους, ωστόσο, οι προπονητές ενδιαφέρονται να ξεπεράσουν τις χαμηλές προσδοκίες. Ο Sean Dyche το κάνει αυτό στο Μπέρνλι εδώ και χρόνια, όπως μπορείτε να δείτε στον παρακάτω πίνακα.

Στο τέλος, ωστόσο, το ερώτημα είναι εάν οι σύλλογοι είναι πρόθυμοι να ενσωματώσουν αυτές τις νέες πληροφορίες στις διαδικασίες τους. Όλες αυτές οι πληροφορίες δεν είναι χρήσιμες εάν δεν χρησιμοποιούνται με πρακτικό τρόπο».

Το επιχειρηματικό όραμα είναι η μείωση του ρίσκου. Το όραμα του sport management είναι το να αφήνεις όσο το δυνατόν μικρότερο περιθώριο στην τύχη. Το όραμα στο ποδόσφαιρο είναι να ανοίγεις τα μάτια και να μην επιλέγεις προπονητή «στα τυφλά». Στην Ελλάδα της τελευταίας 10ετίας είναι αμέτρητες οι φορές που προσγειώθηκαν στο «Ελ. Βενιζέλος» προπονητές αγνώστων λοιπών στοιχείων, με μόνη σφραγίδα στο διαβατήριο μια εκ πρώτης όψεως επιτυχημένη σεζόν σε έναν σύλλογο. Ολο αυτό που περιγράφει παραπάνω ο Γιώργος Συριανός, ένας νέος επιστήμονας της ανάλυσης δεδομένων, δεν καταργεί τον προηγούμενο δρόμο· ανοίγει τα μάτια και το μυαλό αυτού που βαδίζει στον δρόμο και του δίνει στο χέρι έναν ακριβή πλοηγό για να οδηγηθεί στην απόφαση της πρόσληψης ενός προπονητή. Ολο αυτό είναι ένα καθαρό σημάδι αλλαγής στο ποδόσφαιρο: μειώνεται το "ρίσκο", αφήνεις πολύ μικρότερα περιθώρια στην τύχη. Αυτή η ανάλυση σε βοηθά να ξεχωρίσεις τους προπονητές που αξίζει να μελετήσεις καλύτερα και να φτάσεις να προσκαλέσεις σε συνέντευξη. Για να τους γνωρίσεις, και τελικά να φτάσεις στον πιο συμβατό με τις ανάγκες σου, μέσα από μια διαδικασία πιστοποίησης των δεξιοτήτων που νομίζεις ότι έχει ο προπονητής που θέλεις να προσλάβεις όταν απλώς διαβάζεις με γυμνό μάτι τα στατιστικά του και βλέπεις με γυμνό μάτι τα παιχνίδια της προηγούμενης ομάδας του.

Photo by Nguyen Thu Hoai on Unsplash

Διάβασε όλα τα τελευταία νέα της αθλητικής επικαιρότητας. Μάθε για όλους τους live αγώνες σήμερα και δες τις αθλητικές μεταδόσεις της ημέρας και της εβδομάδας μέσα από το υπερπλήρες Πρόγραμμα TV του Gazzetta.

Βασίλης Σαμπράκος
Βασίλης Σαμπράκος

Έχει συμπληρώσει 3 δεκαετίες στην αθλητική δημοσιογραφία. Μετά από τόσα χρόνια και τόσα διαφορετικά έργα, δεν λειτουργεί στην δημοσιογραφία για να εκφράζει οπαδικά αισθήματα ή συλλογικές προτιμήσεις. Γράφει και μιλάει για όλους, απευθυνόμενος προς όλους. Και τρελαίνεται στην ιδέα ότι υπάρχει κάπου ένας άνθρωπος, μια μέθοδος ή ένα εργαλείο που θα τον βοηθήσει να κατανοήσει καλύτερα και βαθύτερα το ποδόσφαιρο. Πάνω από όλα, ο Βασίλης Σαμπράκος συστήνεται ως ο συγγραφέας του “Εξηγώντας το θαύμα” ή “The Miracle 2004”, ενός βιβλίου που έφτασε να σταθεί ανάμεσα στα καλύτερα ποδοσφαιρικά βιβλία του 2022 στην Αγγλία.