Ο Μπιλ Ράσελ έπαιζε επίθεση

Όταν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ βγήκε στους δρόμους της Ουάσινγκτον το 1963 για να ζητήσει “Jobs and Freedom", δουλειές και ελευθερία για τους μαύρους της Αμερικής, είχε στο πλευρό του έναν πανύψηλο νέο με εβένινο κορμί, πασίγνωστο στους λίγους που παρακολουθούσαν το ΝΒΑ από τις αρχαίες τηλεοράσεις της εποχής. «I have a dream», είπε ο Κινγκ στους 200-300 χιλιάδες διαδηλωτές, μπροστά στον Λευκό Οίκο. Λίγα μέτρα παραδίπλα από το πόντιουμ, ο Μπιλ Ράσελ ανατρίχιασε σύγκορμος.

Η μεγαλειώδης πορεία αποδείχθηκε καταλύτης, αφού στη διετία που ακολούθησε θεσμοθετήθηκαν τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων (1964) και το δικαίωμα στην ψήφο (1965). Ο σούπερ σταρ των Μπόστον Σέλτικς, που χθες αποχαιρέτησε αυτόν τον μάταιο κόσμο στα 88 του, κατέβηκε στο πεζοδρόμιο χωρίς να νοιάζεται για τη φθορά στη δημόσια εικόνα του. Παρά τα υποδόρια σημάδια οπισθοδρόμησης, δεν ήταν έμοιαζε καθόλου με τη σημερινή η κοινωνία της Αμερικής στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

«Τη χρονιά που έπαιξα ως ρούκι στους πρώτους τελικούς της καριέρας μου, το 1957, ήμουν ο μοναδικός μαύρος στο παρκέ», υπενθύμιζε ο Μπιλ Ράσελ στις δημόσιες ομιλίες του. Στο κατευόδιό του, ο Σπάικ Λη χαιρέτισε την προσφορά του Ράσελ στο πρώιμο κίνημα για τις Black Lives συγκρίνοντάς τον με τον περίφημο Τζάκι Ρόμπινσον, που υπήρξε πιονιέρος για τους μαύρους στο μπέιζμπολ: «Αυτοί οι άνθρωποι άλλαξαν το τοπίο, με τον ακτιβισμό τους. Ήταν οι πραγματικοί πρωταθλητές και έκαναν τη δική μας ζωή καλύτερη».

Μάλιστα, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε προσκαλέσει τον Ράσελ να σταθεί δίπλα του στο μπαλκόνι απ’ όπου θα εκφωνούσε την ιστορική ομιλία του. Ο μπασκετμπολίστας, που ήδη μετρούσε 6 τίτλους και 4 MVP, αρνήθηκε: «Δεν είναι σωστό, να πέσουν πάνω μου οι προβολείς».

Παρ’ όλο που είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στον υπερσυντηρητικό και συχνά οπισθοδρομικό νότο, των σκλάβων και των ρατσιστικών πογκρόμ, ο Ράσελ υποστήριξε ανοιχτά τον Μοχάμεντ Άλι στον αγώνα του ενάντια στον κοινωνικό διχασμό. Αργότερα, ως επαγγελματίας μπασκετμπολίστας του ΝΒΑ, στηλίτευσε δημόσια τις φυλετικές διακρίσεις στα σχολεία της Βοστώνης και συμμετείχε ενεργά σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, αγνοώντας τις απειλές.

Μετά τη ρατσιστική δολοφονία του ακτιβιστή Μέντγκαρ Έβερς το 1963 στο Τζάκσον του Μισισιπή, ο Ράσελ δέχθηκε την πρόσκληση του αδελφού του θύματος και οργάνωσε μία μικτή κατασκήνωση μπάσκετ, για μαύρους και λευκούς, στην ταραγμένη περιοχή.

«Κάτσε σπίτι σου, αυτά τα ζώα θα σε σκοτώσουν και σένα», του είπαν οι ανήσυχοι της εποχής. Ο Ράσελ τους αγνόησε και όρθωσε το θεόρατο ανάστημά του για να προασπίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο ίδιος ο δολοφόνος, ένας ακροδεξιός τραμπούκος ονόματι Μπάιρον Ντε Λα Μπέκγουιθ, παρακολουθούσε από το απέναντι πεζοδρόμιο, μαζί με μέλη της Κου Κλουξ Κλαν.

«Η κατάσταση στον τόπο μας ήταν ακραία», αφηγείται ο αδελφός του μάρτυρα Έβερς. «Δεν επιτρεπόταν να πιούμε νερό από τις ίδιες βρύσες με τους λευκούς. Δεν μπορούσαμε να πάμε στις ίδιες τουαλέτες. Για δικαίωμα ψήφου ούτε λόγος. Ο Ράσελ ήρθε και στάθηκε ώμο με ώμο δίπλα μας και βοήθησε ώστε να αλλάξουν όλα».

Την ασφάλεια του μπασκετμπολίστα, που κοιμήθηκε σε ένα ταπεινό μοτέλ, ανέλαβε μία ομάδα μαύρων ηγετών, που αυτοαποκαλούνταν «Οι Διάκονοι της Αμύνης», ενώ ο αδελφός του δολοφονημένου κοιμόταν στον διάδρομο έξω από το δωμάτιο του Ράσελ, με μία καραμπίνα στα χέρια, σαν μία ύστατη γραμμή αντίστασης.

Ο Oυίλιαμ Φέλτον Ράσελ, από το Μονρό της Λουιζιάνα, ήταν ο κορυφαίος αμυντικός που γεννήθηκε ποτέ. Εκείνη την εποχή, με το βάρος της ευθύνης να του πιέζει τους ώμους, επέλεξε να παίξει φουλ επίθεση. Θυμόταν πάντοτε έναν αφορισμό του θρυλικού κιθαρίστα Μπι Μπι Κινγκ: «Μόνο τα μπλουζ και ο αθλητισμός φέρνουν τους μαύρους και τους λευκούς δίπλα δίπλα».

Όταν ο Μοχάμεντ Άλι ξεσπάθωσε δημόσια ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ και θεωρήθηκε λιποτάκτης από τους …νοικοκυραίους της εποχής το 1967, ο Ράσελ κάθισε στο ίδιο τραπέζι με τον Καρίμ Αμπντούλ-Τζαμπάρ (τότε Λιου Αλσίντορ) και με τον αστέρα του φούτμπολ Τζιμ Μπράουν και σχημάτισε μαζί τους επιτροπή συμπαράστασης, αδιαφορώντας για την κατακραυγή (φωτ.).

«Τον ζηλεύω τον Μοχάμεντ Άλί», έγραψε ο Ράσελ στο περιοδικό Sports Illustrated. «Ή πίστη του είναι απόλυτη και ειλικρινής και έχει περισσότερα εφόδια από οποιονδήποτε άλλον, για να αντέξει τις δοκιμασίες που τον περιμένουν. Όχι, δεν ανησυχώ για τον Μοχάμεντ Άλι. Για όλους εμάς τους υπόλοιπους ανησυχώ…».

Ο Μπιλ Ράσελ παρέλαβε από τον Μπαράκ Ομπάμα το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας το 2011. Πενήντα χρόνια νωρίτερα, ο Ράσελ υποκίνησε απεργία στους Σέλτικς, επειδή τα εστιατόρια στο Λέξινγκτον του Κεντάκι αρνήθηκαν να σερβίρουν τους μαύρους παίκτες της ομάδας πριν από κάποιον αγώνα. «Επί δεκαετίες ολόκληρες, ο Μπιλ υπέμεινε ρατσιστικές προσβολές, ύβρεις και βανδαλισμούς. Αυτό δεν τον πτόησε ούτε τον εμπόδισε να μιλήσει για όσα θεωρούσε σωστά».

Το σπίτι του Ράσελ στη Βοστώνη, σε γειτονιά όπου κατοικούσαν κυρίως εύποροι λευκοί, έγινε στόχος ρατσιστών κάφρων από την πρώτη στιγμή. Οι βάνδαλοι το διέρρηξαν, έγραψαν συνθήματα στους τοίχους και γέμισαν το σαλόνι με σκατά. Ο Ράσελ τους επισήμανε με τον τρόπο του, ότι τα σκατά τα είχαν μέσα στο κεφάλι τους.

Όταν οι Μιλγουόκι Μπακς, των αδελφών Αντετοκούνμπο, αρνήθηκαν να αγωνιστούν σε έναν αγώνα πλέι-οφ του 2020, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την καταπίεση των μαύρων και την αστυνομική βία στα χρόνια του Τραμπ, ο Ράσελ θυμήθηκε την απεργία του 1961 και έσπευσε να δηλώσει τη στήριξή του. Στο πρόσωπο του γηραιού αλλά θαλερού μπασκετμπολίστα, ο Κόλιν Κάπερνικ βρήκε έναν ένθερμο υποστηρικτή. Και δεν ήταν δα όλοι οι σταρ του ΝΒΑ, τολμηροί και οραματιστές σαν τον Ράσελ.

«Οι μαύροι εξακολουθούν να παλεύουν για τη δικαιοσύνη, αλλά οι ρατσιστές εξακολουθούν να κρατούν θέσεις κλειδιά στη χώρα», έγραψε ο Ράσελ στην Players Tribune. Ήταν ένας αληθινός τιτάνας του αθλητισμού, από εκείνους που αφήνουν ανάγλυφο το χνάρι τους όχι μόνο μέσα, αλά κυρίως έξω από τα γήπεδα. Ας είναι ελαφρύ, δροσερό και εύφορο, το χώμα που θα τον σκεπάσει.