Μουσική, τραγούδι, ακροβατικά, θεατρικότητα, εκφραστικότητα και κίνηση. Συνεχής κίνηση με τον ξεχωριστό τρόπο του καθενός.

Όλα αυτά κάνουν ξεχωριστά το άθλημα της Capoeira που εξαπλώνεται και στη χώρα μας με γρήγορους ρυθμούς και φυσικά με... ατελείωτη κίνηση. Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει σε κάποιον που συναντάται για πρώτη φορά με την Capoeira είναι το εξής απλό: είναι χορός ή πολεμική τέχνη;

«Είναι και τα δύο μαζί. Ή μάλλον είναι πολλά περισσότερα από αυτά τα δύο μαζί», μας λέει ένας από τους πλέον αρμόδιους στην τέχνη της Capoeira στην Ελλάδα. Είναι ο Instrutor Muralha που διδάσκει στην χώρα μας 16 χρόνια και άλλα 4 στην Βραζιλία.

Τα στυλ της Capoeira είναι πάρα πολλά και ο καθένας μπορεί να επιλέξει αυτό που θέλει. Κάποια από αυτά, δίνουν έμφαση στα ακροβατικά, κάποια άλλα στην χορευτική κίνηση και κάποια άλλα είναι πολύ πιο κοντά στην πολεμική τέχνη. Όπως αυτό της ABADA CAPOEIRA που ακολουθεί και διδάσκει ο Muralha.

«Η Capoeira είναι ουσιαστικά μία τέχνη που κουβαλάει μέσα της πολλές άλλες τέχνες», μας εξηγεί και συνεχίζει: «Eίναι πολεμική τέχνη που βάζει τη μάσκα του χορού». Αυτή η μάσκα ήταν το τρικ της προσαρμογής για την ύπαρξή της και για την ύπαρξη των Αφρικανών σκλάβων στις φυτείες της Βραζιλίας.

Η πολεμική τέχνη της Capoeira ήταν το μοναδικό τους όπλο στην προσπάθεια για ελευθερία – μας εξηγεί πάντα ο Muralha και συνεχίζει- επειδή όμως η εξάσκησή της είχε απαγορευτεί, οι σκλάβοι προσέθεσαν χορευτικές κινήσεις, ώστε να μπερδεύουν τους επιστάτες των αφεντικών.

Η ελευθερία είναι ο λόγος ύπαρξης και η ψυχή της Capoeira. Έτσι, δεν θα μπορούσε να λείπει ούτε στην σημερινή της, εξελιγμένη μορφή. Η ελευθερία κινήσεων του Capoerista είναι δεδομένη μέσα σε ένα ευρύ πλαίσιο κανονισμών.

«Γιατί χαρακτηρίζεται αφροβραζιλιάνικη τέχνη;», ρωτάμε τον Muralha και μας απαντάει: «Eάν ήταν δέντρο, οι ρίζες της Capoeira θα ήταν στην Αφρική. Προερχόμενοι από διαφορετικές περιοχές και φυλές, οι σκλάβοι κουβαλούσαν τις δικές τους πολεμικές και χορευτικές κινήσεις. Ο κορμός και τα μεγάλα κλαδιά, θα ήταν σίγουρα η Βραζιλία και η Μπαΐα, όπου διέπρεψε ο πρωτοπόρος Mestre Bimba.

Στους καταυλισμούς που βρέθηκαν όλοι οι σκλάβοι μαζί, οι κινήσεις αναμείχθηκαν, συχγωνεύτηκα και εξελίχθηκαν με την εξάσκηση, φτιάχνοντας την Capoeira στην πολύ αρχική της μορφή. Τώρα τα κλαδιά μεγάλωσαν και και φτάνουν σε όλο τον κόσμο. Εάν πάλι ήταν άνθρωπος, ήταν έμβρυο σε κάποια περιοχή της Αφρικής και γεννήθηκε στην Βραζιλία, όπου έδωσε τη μάχη της για την ελευθερία».

«Ποιοι μπορούν να εξασκηθούν στην Capoeira;», ρωτάμε λίγο καχύποπτα τον Muralha: «Oλοι. Όλοι χωρίς καμία, μα καμία εξαίρεση», μας βεβαιώνει και συνεχίζει: «Mπορούν να προπονηθούν όλοι και να παίξουν όλοι. Χωρίς κανένα όριο σε φύλο, ηλικία, σωματότυπο, ευλυγισία και οτιδήποτε άλλο. Ένα στοιχείο της Capoeira είναι ότι όσο μπορεί να προσαρμοστεί κάποιος σε αυτήν, άλλο τόσο θα προσαρμοστεί σε αυτόν η ίδια η Capoeira».

Μας πείθει με την σιγουριά του και συνεχίζουμε: «Bλέπουμε όμως όλα αυτά τα ακροβατικά, τα εναέρια χτυπήματα, αυτές τις χορευτικές κινήσεις κ.α.». Μας προλαβαίνει και λέει: «H μόνη απαραίτητη κίνηση, είναι η ζίνγκα.

Είναι η πρώτη κίνηση που μαθαίνει κάποιος μαθητής. Πρόκειται για μία πολύ απλή κίνηση που μπορεί και αυτή, όπως όλες στην Capoeira να μεταλλαχθεί και ενώ είναι ίδια, να είναι τελείως ξεχωριστή σε κάθε Capoerista. Ουσιαστικά είναι το δαχτυλικό αποτύπωμα του κάθε αθλητή.

Έχουμε όλοι οι άνθρωποι, μοιάζει να είναι ίδιο σε όλους, αλλά του καθενός είναι ξεχωριστό. Έτσι ακριβώς είναι και η ζίνγκα. Εξαρτάται από τον σωματότυπο του καθενός, τον χαρακτήρα του, την ενέργειά του, τον τρόπο που θέλει να παίζει. Η ζίνγκα και οι τρεις βασικές κινήσεις άμυνες, είναι τα μόνα απαραίτητα στοιχεία για τον Capoerista. Όλα τα άλλα μαθαίνονται στην πορεία…».

Στη συνέχεια μαθαίνουμε ότι η Capoeira ήταν απαγορευμένη στην Βραζιλία έως τη δεκαετία του 1940 και τώρα προστατεύεται από την UNESCO ως «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας».

«Τελειώνει ποτέ η εκμάθηση της Capoeira;». Ο Muralha είναι και πάλο κατηγορηματικός: «;Oχι. Κάνω Capoeira κάθε μέρα τα τελευταία... 30 χρόνια και μου έχει τύχει να σκέφτομαι έναν καινούργιο συνδυασμό κινήσεων από ένα λάθος (ας το πούμε έτσι, διότι το κάθε λάθος στην Capoeira μπορεί να οδηγήσει σε μία πολύ σωστή) μαθητή που παρακολούθησε το πρώτο του μάθημα».

Μπαίνοντας σε μία από τις σχολές του Muralha, μας κάνει εντύπωση τα περίεργα ονόματα που ακούμε: Ομέμ Ντου Μαρ, Κομπρίνια, Ίντζα, Αράνια, Σινίνιο, Φωκίνια, Πρέτο, Σικατρίς, Φορμίγκα, Παντατζίνια, Μπαραούνα, Μαριπόσα, Τουπέτσι, Εσκοβίνια, Γκολφίνιο, Μαλούκο, κ.α.

Δεν καταλαβαίνουμε τίποτα και ρωτάμε τι είναι όλα αυτά τα ονόματα. Είναι μαθαίνουμε τα απελίδο των Capoeristas, τα «παρατσούκλια», τα οποία είναι αγαπημένα στην Βραζιλία και θυμόμαστε τον Πελέ, τον Ρονάλντο το «Φαινόμενο», τον Καφού, όλα παρατσούκλια.

Αυτά τα ονόματα, δίνονται στον Capoerista από τον δάσκαλο, ο οποίος εμπνέεται είτε από ένα στοιχείο του χαρακτήρα του μαθητή του, είτε από τον τρόπο με τον οποίο παίζει, είτε από οπουδήποτε αλλού. Είχε πλάκα... «Τι σημαίνει το δικό του απελίδο;», λέμε στον Muralha. «Τείχος» μας απαντάει. Είχε πλάκα όντως...

«Τι είναι για σένα η Καποέιρα;», συνεχίζουμε την κουβέντα με το... τείχος από την Βραζιλία. «Για μένα; Είναι η ζωή μου. Σκαρφάλωσα στον κορμό που λέγαμε στην Μπαΐα και ένα από τα κλαδιά με έβγαλε στην Ελλάδα. Όλη η φιλοσοφία της Καποέιρα όμως, θα μπορούσε να παρομοιαστεί πραγματικά με τη ζωή.

Η προσπάθεια μέχρι την επίτευξη κάθε μικρού και μεγάλου στόχου, οι φυσιολογικές πτώσεις που πρέπει πάντα να ακολουθούνται από πτήσεις, έστω και μικρές».

Η μουσική και τα τραγούδια παίζουν τεράστιο ρόλο σε αυτή την ιδιαίτερη Αφροβραζιλιάνικη τέχνη. Το μπιριμπάο (αυτό που έχει η Βέλη στο σίριαλ «Μην αρχίζεις την μουρμούρα») είναι το βασικότερο όργανο, αυτό που δίνει το έναυσμα, που κρατάει τον ρυθμό, που καλεί και... συμμορφώνει τους Capoeristas.

Πρόκειται για ένα αρχέχονο, μονόχορδο μουσικό όργανο με ιδιαίτερο ήχο. Συνήθως το κρατάει ο δάσκαλος ή ο πιο έμπειρος της roda. Του κύκλου στον οποίο γίνονται τα παιχνίδια της Capoeira.

Ο Muralha επιμένει στη λέξη «παιχνίδι» και τον ρωτάμε γιατί: είναι πολεμική τέχνη, αλλά κανείς δεν θέλει να πολεμήσει. Θέλει να παίξει με τις κινήσεις της πολεμικής τέχνης, να παίξει, να τραγουδήσει, να κινηθεί όσο πιο ελεύθερα μπορεί μέσα στη roda. Μας επισημαίνει τον όρο jogo bonito, την εμμονή των Βραζιλιάνων για την εθνική τους ομάδα, την λατρεμένη σελεσάο.

Το jogo bonito είναι το ζητούμενο. Όταν επιτυγχάνεται, είναι όλοι χαρούμενοι. Ακόμα και αυτός που θεωρητικά ‘έχασε’ το παιχνίδι. Τα τραγούδια αναφέρονται κυρίως στη νοσταλγία των σκλάβων για τις πατρίδες τους, στα χαμένα αγαπημένα πρόσωπα, στο πάθος για την ελευθερία.

Από την Αφρική στην Βραζιλία και από τις απαγορεύσεις στην εκτόξευση των τελευταίων δεκαετιών, η Capoeira έχει καθιερωθεί ως ένα από τα πιο ιδιαίτερα αθλήματα. Η τέχνη που ξεκίνησε ως όπλο για την ελευθερία, εξελίχθηκε σε μία πραγματική τέχνη της ελευθερίας. Μία πολεμική τέχνη που μεταμφιέζεται σε χορό, θέατρο, μουσική, τραγούδι κ.α.

Μια τέχνη που μέσα στη roda της χωρούν πολλές άλλες τέχνες. Διότι αυτή η roda, είναι και ένας ξεχωριστός, μικρός κύκλος της ελευθερίας. Το μπιριμπάο μας καλεί για παιχνίδι και λέμε να δοκιμάσουμε. Ο Muralha μας έπεισε ότι μπορούμε.

Και εάν δεν πετάμε στον αέρα όπως αυτός, θα κάνουμε ζίνγκα. Ελεύθεροι είμαστε...

Για περισσότερη Capoeira στην σελίδα του στο Facebook: Instrutor Muralha_Abada Capoeira.

Μεγάλος λάτρης της είναι και ο Γάλλος ηθοποιός Βενσάν Κασέλ ο οποίος κάθε χρόνο ταξιδεύει στην Βραζιλία για μάθημα με την διάσημη προπονήτρια. Πάρτε μια γεύση...