Η προσπάθεια να γράψεις για τον Μπιλ Ράσελ μοιάζει καταδικασμένη πριν καν ξεκινήσει! Όχι, δεν έχει νόημα να εκθειάσεις τα όσα έκανε όταν έπαιζε μπάσκετ. Η ανάδειξη της αρετής και του ταλέντου είναι ενοχλητική φλυαρία αφού επιβεβαιώνονται επί τη εμφανίσει. Όσο για την υπόμνηση των ατομικών επιτευγμάτων και μαζί των συλλογικών ούτε λόγος. Φληναφήματα της κακιάς ώρας που δεν αφορούν κανέναν. Μοναδική φιλοδοξία που μπορείς να έχεις ως δημοσιογράφος, συγγραφέας ή απλός θαυμαστής, είναι να καταλάβεις τον άνθρωπο Μπιλ Ράσελ. Τίποτε άλλο. Μόνο έτσι θα μπορέσεις να αναγνώσεις την ιστορία ενός ανθρώπου που δεν συνέβαλλε μόνο στην ανάπτυξη, προώθηση ενός αθλήματος, αλλά υπαγόρευσε και διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την ταυτότητα του αποκαλύπτοντας τη φιλοσοφική διάσταση του! Δεν το επεδίωξε φυσικά, τουλάχιστον στην αρχή της καριέρας του. Το κοινωνικό είναι όμως του μεγάλου ψηλού έμεινε στο “σώμα” του μπάσκετ και σφυρηλάτησε τον χαρακτήρα του. Η κοσμοθεωρία ενός κόσμου (ΝΒΑ) φέρει, σε μεγάλο βαθμό, το αποτύπωμα του. Όταν, λοιπόν, θα αποφασίσεις να γράψεις για τον Μπιλ Ράσελ, τότε θα πρέπει να συναντήσεις τον εκτός γηπέδου Ράσελ. Το κείμενο που ακολουθεί (επιμελούμαστε-μεταφράζουμε το μεγαλύτερο μέρος του) ανήκει στον Φρανκ Ντέφορντ, συνεργάτη του “Sports Illustrated”. Δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 1999 και ξεδιπλώνει την αφήγηση-ματιά του πάνω στην επιρροή του Ρασέλ στο μπάσκετ και στην ομάδα του. Οι πράξεις των ανθρώπων μιλούν και εξηγούν.

Ράσελ σημαίνει υπεροχή

Η ιστορία ξεκινά με ένα αυτοκίνητο καθ' οδόν για το αεροδρόμιο του Λος Άντζελες. Η χρόνια είναι το 1969 και ο νεαρός αθλητικός συντάκτης είναι στο ίδιο όχημα με τον πρώην, πια, καλαθοσφαιριστή. Όταν το αμάξι σταματά στο φανάρι, ο παλιός παίκτης λέει στον συνεπιβάτη του: “Συγγνώμη, θα ήθελα να γίνω φίλος σου”. Ο ρεπόρτερ απαντά γεμάτος απορία “μα, νόμιζα ότι είμαστε φίλοι”. Ο σύντομος διάλογος τελειώνει με την απάντηση του Ράσελ. “Όχι, θα ήθελα να είμαι φίλος σου και μπορούμε να είμαστε φιλικοί, όμως η φιλία απαιτεί πολλή προσπάθεια για να δουλέψει και εμείς κινούμαστε σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Συνεπώς, όχι, δεν μπορούμε να είμαστε πραγματικά φίλοι”. Αυτή ήταν η στιγμή που έφτασα τόσο κοντά στην ομάδα του Μπιλ Ράσελ. Τα χρόνια που ακολούθησαν σκέφτηκα αρκετές φορές αυτά που μου είπε και θαύμασα το πόσο βαθιά είχε σκεφτεί τι ορίζει τη φιλία. Προφανώς ήταν η ίδια φιλοσοφική ενατένιση σχετικά με την έννοια της Ομάδας, γεγονός που τον καθιστούσε τον απόλυτο συμπαίκτη.

Μπορείς να κάθεσαι στο μπαρ και να φωνάζεις για το ποιος είναι ο καλύτερος αθλητής όλων των εποχών, ποια είναι η σπουδαιότερη αθλητική δυναστεία και να παρουσιάσεις τα στοιχεία σου. Και να έχεις δίκιο, όπως και ο αναψοκοκκινισμένος συνομιλητής σου. Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Το μόνο που ξέρουμε για την υπεροχή στα σπορ στις ΗΠΑ, στον 20ο αιώνα, είναι ότι ο Μπιλ Ράσελ και οι Σέλτικς βρίσκονται μόνοι τους στην κορυφή. Ορίστε ένα ατράνταχτο στοιχείο: 14 φορές στην καριέρα του Ράσελ προέκυψε αγώνας όλα ή τίποτα και τις 14 η ομάδα του ήταν στη θέση του νικητή.

Χτίστε του καθεδρικό ναό!

Ο Ράσελ ήταν ανυποχώρητος μπροστά στην ανοησία. Ιδιαίτερα όταν υπήρχαν ανόητοι που προσπαθούσαν να παραβιάσουν την ιδιωτική του ζωή για ένα αυτόγραφο. Ήταν σπάνια περίπτωση αθλητή ο οποίος είχε έντονη δημόσια παρουσία. Ό,τι τον ενοχλούσε δεν το άφηνε ασχολίαστο. Όταν εισήχθη στο “Hall of Fame” αρνήθηκε να παραστεί στην εκδήλωση επειδή είχε καταλήξει πως πρόκειται για ρατσιστικό θεσμό. Επίσης, είναι ο μοναδικός ανάμεσα στους 50 καλύτερους αθλητές του 20ου αιώνα σύμφωνα με το ESPN ο οποίος δεν μίλησε στο γνωστό δίκτυο. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός πως μια νύχτα άκουσε εκφωνητή του καναλιού να αποθεώνει του Σέλτικς του '64 ως “την τελευταία ομάδα του Μπομπ Κούζι”. Ο Κούζι είχε αποσυρθεί! Ο ίδιος έλεγε “βγαίνουν στην τηλεόραση. Υποτίθεται πως γνωρίζουν”. Ο Κούζι έχει πει πως “Αυτό που έκαναν οι Σέλτικς με το Ρας δεν μπορεί να το αντιγράψει κανείς σε ομαδικό σπορ”. Ο Τόμι Χένσον, ο οποίος έπαιξε με τον Ράσελ για εννιά χρόνια κερδίζοντας 10 τίτλους, είναι πιο γλαφυρός και αποδίδει καλύτερα την αξία του πρώην συμπαίκτη του: “Το μόνο που ξέρω είναι πως ο τύπος κέρδισε δύο πρωταθλήματα NCAA, 50 παιχνίδια σερί στο κολέγιο, το χρυσό στους Ολυμπιακούς Αγώνες του '56, ήρθε στη Βοστόνη πήρε 11 τίτλους πρωταθλητή σε 13 χρόνια και όμως έδωσαν το όνομα του Τεντ Ουίλιαμς σε σήραγγα αυτοκινητοδρόμου”. Με αυτά τα δεδομένα, μόνο καθεδρικός ναός σε λόφο αξίζει να έχει το όνομα “Μπιλ Ράσελ”.

“Έπρεπε να ήσουν εκεί”

Όταν προσπαθώ να εξηγήσω το πάθος και την αφοσίωση του στην ομάδα και τη νίκη, είναι μάταιο. Δεν υπάρχουν λόγια. Είναι σαν να προσπαθείς να περιγράψεις ένα χρώμα σε κάποιον που δεν βλέπει! Το μόνο που μπορώ να πω είναι “έπρεπε να ήσουν εκεί και λυπάμαι αν δεν ήσουν”. Όσον αφορά τη σχέση μας, ο Ράσελ είχε δίκιο. Ακολουθήσαμε διαφορετικούς δρόμους αφού με άφησε στο αεροδρόμιο. Σταμάτησε να παίζει στις 5 Μαΐου 1969 9 (το τελευταίο του πρωτάθλημα). Τότε γεννήθηκε το πρώτο μου παιδί. Υπήρχαν, λοιπόν, διαφορετικά πράγματα που έπρεπε να κάνουμε.

Κάποια στιγμή τον ξαναβρήκα στο σπίτι του στο Σιάτλ και για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια μπήκα και πάλι στο αυτοκίνητο του. Η πινακίδα κυκλοφορίας στη Lexus έγραφε “KELTIC 6” και χέρια του οδηγού υπήρχα δύο δαχτυλίδια πρωταθλητή: Το πρώτο του, αυτό του '57 και το τελευταίο 12 χρόνια αργότερα. Ξεκινήσαμε για το Σαν Φρανσίσκο για να δούμε τον πατέρα του. Ταξίδι 13 ωρών. Σταματήσαμε για να φαγητό σε ταχυφαγείο, για βενζίνη, καφέ, για τουαλέτα, για να αγοράσουμε εισιτήρια για τη λοταρία. Στο Όκλαντ καταλύσαμε σε γνωστό ξενοδοχείο και φάγαμε ψάρι. Στο διπλανό τραπέζι κάθονταν ηλικιωμένες μαύρες κυρίες. “Σκεφτόμουν ότι είναι μεγάλες” μου είπε δείχνοντας με το κεφάλι προς τη μεριά τους. “Τότε θυμήθηκα πως μάλλον είμαι στην ίδια ηλικία”. Γέλασα. “Έι, γιατί γελάς;” μου φώναξε. Όποτε, λοιπόν, τύχαινε να μετακινούμαστε με το αμάξι, στην πραγματικότητα ο προορισμός μας ήταν πίσω στον χρόνο.

Η παλιά πατρίδα, ο Χαλ ΝτεΖούλιο και “τα παιδιά”

Ας επιστρέψουμε όμως στην εποχή Ράσελ. Πίσω στους Σέλτικς και στο κολέγιο του Σαν Φρανσίσκο. Πίσω στους “Jones Boys” (μουσικό συγκρότημα) και τον Μπομπ Κούζι. Ναι, και πίσω στον Ουίλτ (Τσάμπερλεϊν), στον Ρεντ (Άουερμπαχ) φυσικά. Στον Έλτζιν (Μπέιλορ) και τον Τζέρι (Ουέστ). Ωστόσο, πέρα το μπάσκετ και τα 60's, η εμπειρία της οικογένειας Ράσελ περιγράφει την εξέλιξη ενός αιώνα. Όταν ο Τσάρλι Ράσελ, πατέρας του Μπιλ, μεγάλωνε στη Λουϊζιάνα, γνώριζε ανθρώπους που ήταν σκλάβοι στο παρελθόν. Ο Ράσελ μου είπε πως “έκανε σημάδια στο έδαφος” για να μπορεί ο αγράμματος πατέρας του να μετράει. Ένιωσα αμήχανα, αλλά μου είπε ότι αυτό έρχεται από την παλιά πατρίδα, την Αφρική, αιώνες πριν, και περνά προφορικά. Συνεχίσαμε να μιλάμε και καθώς θυμόταν πιο πρόσφατους καιρούς, ξαφνικά χαμογέλασε και είπε κάτι που δεν μπόρεσα να καταλάβω. Πήγα πιο κοντά. “Τι είναι αυτό κ. Ράσελ;”.

Τίποτα δεν θα υπήρχε (σ.σ ούτε αυτό το κείμενο) από την “Εποχή Ράσελ” αν δεν συναντούσε τον Χαλ ΝτεΖούλιο. Ο Τσάρλι Ράσελ θυμάται ότι όλα “έγιναν λόγω του Χαλ ΝτεΖούλιο”. Βλέπετε, αν δεν βρίσκονταν οι δυο τους στο Oakland High τον χειμώνα του '51, η ιστορία θα γραφόταν αλλιώς. Ίσως όχι τόσο λαμπρά και εντυπωσιακά. [...] Του αρέσει να οδηγεί καλύπτοντας μεγάλες αποστάσεις. Εξάλλου, νιώθει πιο άνετα με τον εαυτό του και μετά με τους πιο κοντινούς του φίλους. Του αρέσει να γελά δυνατά, γέλιο που τρόμαζε τον Κούζι και φοβόταν ότι θα το ακούει και στη μετά θάνατον ζωή. [...] Ο Ράσελ πάντα αναφερόταν στους Σέλτικς ως “τα παιδιά”, με έναν τρόπο περίεργα εφηβικό…

Ντροπαλός και φιλόσοφος

Ο Ράσελ ήταν πάντα το κέντρο της προσοχής στο γήπεδο. Μολαταύτα, δεν του άρεσε να είναι μόνος του. Ήθελε να μετέχουν όλοι ακόμη και στο κομμάτι της διασημότητας. Η κόρη του θεωρεί ότι είναι ντροπαλός και ακόμη και σήμερα νιώθει άβολα με το να βρίσκεται στη δημόσια σκηνή. Ίσως αυτός είναι κι ένας λόγος γιατί έδινε τόση σημασία στην ομάδα. […]

Όσοι είναι κοντά του και όσοι έπαιξαν μαζί του ξέρουν ότι πάνω απ’ όλα του αρέσει να μιλά. Το φιλοσοφείν. Ο Σατς Σάντερς (έπαιξε μαζί του την περίοδο ’60-’69) αναφέρει πως “όταν ξεκινούσε λέγοντας βλέπεις… τότε ξέραμε ότι κάτι θα ξεκινούσε”. Εντούτοις, για πολλά χρόνια δεν έδινε συνεντεύξεις. “Αν είναι απαντήσω σε ερωτήσεις, θέλω να είναι δικές μου ερωτήσεις, οι σωστές”. Από την άλλη, θεωρεί ότι μπορεί να μοιραστεί περισσότερα με το να μη δίνει αυτόγραφα. Αντί για μια απρόσωπη υπογραφή, ένας πολιτισμένος διάλογος μπορεί να έχει συνέχεια. Ξεκινώντας ευγενικά με τη φράση: “Συγγνώμη, δεν δίνω αυτόγραφα”. “Δεν θα το κάνετε;”. “Όχι. Είναι προσωπικό. Ευχαριστώ που ρωτάτε”. Αν τότε αισθανθεί ευγενική αντίδραση, ίσως πει “Θέλετε να ανταλλάξουμε χειραψία;” και μπορεί να αρχίσει κουβέντα. […] Συχνά μιλά με αφορισμούς οι οποίοι αντανακλούν τη συμπεριφορά, τον χαρακτήρα του. “Είναι καλύτερο να καταλαβαίνεις, παρά να σε καταλαβαίνουν” έχει πει στην κόρη του. “Το αυλάκι μπορεί να γίνει διαδρομή” στους συμπαίκτες του. Το πιο αντιπροσωπευτικό και μάλλον αφορά τον ίδιο είναι αυτό: “Πρέπει να ζήσεις μια ζωή με όσο το δυνατόν λιγότερα αρνητικά-χωρίς συγκατάθεση”.

Πέρα από την εικόνα (του)

Μονήρης και ανενόχλητος για να είναι ο καλύτερος συμπαίκτης αλλά και ο άνθρωπος που γνωρίζουν οι κοντινοί του φίλοι, συγγενείς. Μία από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές στη ζωή του ήταν το ταξίδι που έκανε στα δυτικά των ΗΠΑ με μηχανή, τη δεκαετία του ’70. Όταν κάνει μεγάλα ταξίδια με αυτοκίνητο, μόνος του, ακούει ραδιόφωνο, cd και κασέτες με κομμάτια που έχει γράψει για να ταιριάζουν στο εκλεκτικό του γούστο. Στη μία κασέτα για παράδειγμα θα έχει Στίβι Γουόντερ και Μπερλ Ιβς. Στην άλλη, Ουίλι Νέλσον και Αρίθα Φράνκλιν. Παρ’ όλα αυτά, θα οδηγήσει δύο ώρες σε απόλυτη ησυχία, συλλογιζόμενος… Δεν ξέχασε ποτέ αυτό που του είπε ο Χιούι Νιούτον (συνιδρυτής της ριζοσπαστικής οργάνωσης “Μαύροι Πάνθηρες”): τα πέντε χρόνια που πέρασε στην απομόνωση ήταν, στην πραγματικότητα, απελευθερωτικά.

Ο Μπιλ Ράσελ δεν γεννήθηκε για να γίνει σπουδαίος αλλά για να κάνει σπουδαία πράγματα. Η σπουδαιότητα και η φήμη δεν τον ενδιέφεραν σε ατομικό επίπεδο τουλάχιστον. Σκοπός του ήταν να υπηρετήσει, να διαφυλάξει και να περάσεις τις αρχές και τις αξίες του στο άθλημα που αγάπησε. Όταν αποσύρθηκε δεν άλλαξε κάτι, παρά τη δόξα, τα χρήματα και τα πρωταθλήματα ΝΒΑ. Το αξιακό του σύστημα ήταν πάνω απ’ όλα και όλους. Η κατανόηση και η κατάκτηση της πραγματικότητας η μόνιμη ασχολία του. Ο αγώνας του ήταν γι’ αυτό που κρύβει το φαίνεσθαι και αυτό που θα αποκάλυπτε ο ίδιος.

Πηγή

-Sports Illustrated