Το βράδυ της 22ας Μαΐου 1964, η Μαρία Κάλλας προσφέρει στο παρισινό κοινό μια εξαίσια παράσταση. Δίνει και κερδίζει τη μάχη της ‘Νόρμας’ μπροστά στον εκστασιασμένο Αριστοτέλη Ωνάση, τη Μελίνα Μερκούρη και πλήθος κόσμου που απολαμβάνουν τη θεϊκή φωνή της. Οι αίθουσες του Παρισιού, είχαν χρόνια να ζήσουν τέτοιες στιγμές. Η Μαρία, είναι ανεπανάληπτη. Τι κι αν, στην πρώτη πράξη δέχεται την αποδοκιμασία μερίδας του απαιτητικού παρισινού κοινού. Στη συνέχεια, είναι καταπληκτική. Η ‘Φιγκαρό’ θα γράψει: «Θρίαμβος ενώπιον διηρημένου κοινού, σημαίνει δόξα». Το Παρίσι θα αποθεώσει τη μεγάλη Κάλλας…

Η είδηση φθάνει στην Αθήνα την επομένη. Μπορεί να βρίσκεται σε κάποιο μονόστηλο στις εφημερίδες αλλά, ελάχιστη σημασία έχει. Πολλοί διαβάζουν και γοητεύονται με το μεγαλείο της ελληνίδας ντίβας. Κάποιους άλλους όμως, τους απασχολούν πιο… γήινα θέματα. Υποστηρίζουν μάλιστα τις θέσεις τους με πολύ έντονο τρόπο, με αποτέλεσμα να γεμίζει το αστυνομικό δελτίο που κάνει αναφορά για συμπλοκές σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας κι όχι μόνο!

Το βράδυ του Σαββάτου Αθήνα και Πειραιάς είναι σε αναβρασμό, ενώ τα στοιχήματα δίνουν και παίρνουν. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με άριες και σονάτες, αλλά με ποδόσφαιρο, τα πράγματα είναι σοβαρά…

Ξημέρωμα Κυριακής, 24 του Μάη.

Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως Γεώργιος Παπανδρέου εξαπολύει βέλη στην Ε.Ρ.Ε., ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από το Παρίσι, αρνείται επιμόνως να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αναλάβει την ηγεσία της Δεξιάς, είναι οι βασικοί τίτλοι στα πρωτοσέλιδα του πολιτικού τύπου, που έχει απ’ όλα, περίεργα και πιπεράτα. Να, όπως εκείνη την είδηση από το Μαϊάμι πως γυμνιστές, τελούν τους γάμους τους …γυμνοί. Σοκαριστικό. Την ίδια ημέρα η ΔΕΗ διαφημίζεται και κομπάζει για τον διπλασιασμό της οικονομικής της ισχύος, τα μεγάλα καταστήματα Δραγώνας παρουσιάζουν τα νέα –εκλεκτά και δροσερά- υποκάμισά τους, ενώ οι καραμέλες ΙΟΝ υπερκαλύπτουν ακόμη και σοβαρά πολιτικά άρθρα. Ο τύπος πουλάει, οι εφημερίδες διαβάζονται λεπτομερώς και γι αυτό κατακλύζονται από καταχωρήσεις.

Στην αυλή του σπιτιού της η γηραιά κυρία διαβάζει την εφημερίδα και, ξεπερνώντας τα αθλητικά, δίνει εντολές για το μεσημεριανό τραπέζι. Οι άνδρες βιάζονται, αλλά εκείνη έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Είναι το κυριακάτικο τραπέζι. Οι κανονισμοί θα τηρηθούν με αυστηρό τρόπο και μόνο μετά το τέλος της… μυσταγωγίας θα οριστικοποιηθεί ποιοι θα πάνε που. Οι κυρίες βέβαια δεν το συζητούν, έχουν ανοίξει τα θέατρα και περιμένουν. Το «Έγκλημα στο Νείλο» της Αγκάθα Κρίστι σε σκηνοθεσία Αλέξη Δαμιανού παίζεται στο ‘Φλορίντα’, ενώ στο «Φυρστ» Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Κώστας Βουτσάς και Χριστίνα Σύλβα παρουσιάζουν την κωμωδία των Τσιφόρου-Βασιλειάδη «Κάνε με Πρωθυπουργό». Σπουδαίες παραστάσεις, μεγάλοι ηθοποιοί. Είναι όμως και οι άλλοι, οι καλλιτέχνες της μπάλας που περιμένουν…

Η εντολή στα μικρά να είναι έτοιμα να ακολουθήσουν τις γυναίκες θεωρείται αδιαπραγμάτευτη, όσο κι αν αυτά στραβομουτσουνιάζουν αφού ξέρουν ότι είναι ημέρα ντέρμπι. Αλλά, τι να κάνουν... Για τους μεγάλους –τους μεγαλύτερους-, τα

πράγματα είναι πιο… απλά. Με την μπουκιά στο στόμα ετοιμάζονται και ξεκινούν για το γήπεδο με το απορημένο βλέμμα των γυναικών γι αυτή τους την αγωνιώδη προσπάθεια να …δραπετεύσουν από το τραπέζι, να τους συνοδεύει.

Ο αγώνας στο Φάληρο είναι προγραμματισμένος για τις 5. Τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί από τις αρχές της εβδομάδας, σε κάποιες περιπτώσεις έχει χρειαστεί ακόμη και επέμβαση της αστυνομίας να απομακρύνει κόσμο από τη λέσχη και τα στέκια των συλλόγων, ενώ η μαύρη αγορά έχει ολοκληρωθεί το βράδυ του Σαββάτου στην Ομόνοια, με τους… τυχερούς να βρίσκουν ένα μαγικό χαρτάκι σε τιμή πενταπλάσια του κανονικού. Από το 25δραχμο στις 150…

Στις εξέδρες του Καραϊσκάκη ο κόσμος συρρέει από πολύ νωρίς το μεσημέρι, κι αν αυτό είναι κάτι που δεν το έχεις προβλέψει, τότε μπορεί και να μείνεις απ’ έξω ακόμη και με εισιτήριο, γνωστά πράγματα –και συνηθισμένα για πολλά χρόνια μετά…

Φυσικά, σε μια τέτοια περίπτωση …επιτάσσεται το ραδιόφωνο, κάτι που θα κάνουν τελικά και όποιοι μικροί …γλυτώσουν το θέατρο.

Ωρα 5η απογευματινή. Ο Γερμανός διαιτητής σφυρίζει για τη σέντρα του μεγάλου αγώνα: Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός.

Είναι το τελευταίο παιχνίδι της σαιζόν 1963-64. Ο Παναθηναϊκός έχει κατακτήσει τον τίτλο, αλλά θέλει να το καταφέρει δημιουργώντας ρεκόρ: να το πάρει αήττητος.

Από την άλλη, το κίνητρο είναι μεγάλο για τον Ολυμπιακό: να σπάσει αυτός το αήττητο του αντιπάλου του γονατίζοντάς τον μέσα στο σπίτι του.

Στις εξέδρες βρίσκονται οπαδοί και των δύο ομάδων, με εκείνους του Ολυμπιακού να είναι περισσότερο εκδηλωτικοί ζητώντας από τους παίκτες της ομάδας τους να κάνουν πράξη αυτό που έλεγαν όλες τις προηγούμενες ημέρες, να σαρώσουν τους αντιπάλους τους.

Ο Ολυμπιακός προσπαθεί να αιφνιδιάσει, κάνει ευκαιρίες, αλλά ο Βουτσαράς είναι σε εξαιρετική ημέρα. Ο Πυτιχούτης προσπαθεί να νικήσει τον Αυγητίδη χωρίς επιτυχία. Το ημίχρονο τελειώνει χωρίς τέρματα. Στην επανάληψη ο Παναθηναϊκός κινείται επιθετικότερα και φθάνει στο γκολ. Στο 54’. Εκτέλεση φάουλ από τον Δομάζο, κεφαλιά του Πανάκη, δοκάρι και γκολ σε αποθέωση από τους πράσινους οπαδούς που ξεπετάγονται ακόμη και μέσα από ερυθρόλευκες εστίες –άλλες εποχές... Οι κόκκινοι βγαίνουν στην αντεπίθεση. Το παιχνίδι εκτραχύνεται. Ο διαιτητής το ελέγχει. Ο χρόνος φαίνεται να κυλά ευεργετικά για τους πράσινους που κλείνουν κάθε τρύπα απαγορεύοντας στο Σιδέρη και τους άλλους ερυθρόλευκους άσους να απειλήσουν. Οι πρωταθλητές, δεν χάνουν με τίποτα! Το σφύριγμα της λήξης βρίσκει τους πράσινους αγκαλιασμένους, εκατοντάδες οπαδούς να εισβάλουν στον αγωνιστικό χώρο και να σηκώνουν στα χέρια τον προπονητή κι άλλους να περνούν ένα δάφνινο στεφάνι στον Πανάκη και τον Δομάζο. Το τέλος της περιόδου είναι θριαμβευτικό για τον Παναθηναϊκό, που δημιουργεί το απίστευτο ρεκόρ. Μαγεία…

Σε πολλές γωνιές της πρωτεύουσας ακούγονται φωνές χαράς, ο ύμνος της ομάδας, το ίδιο και σε περιοχές σε όλη την χώρα από φίλους του Παναθηναϊκού που ερωτεύονται το ραδιόφωνο ακόμη περισσότερο. Όπως και οι μικροί που …γλύτωσαν το θέατρο κι έμειναν σπίτι «να ακούσουν» το ματς.

Στα αποδυτήρια του τριφυλλιού στιγμές ανείπωτης ευτυχίας. Ο Στέφαν Μπόμπεκ, καθοδηγητής αυτής της ομάδας με το επαναστατικό ‘4-3-3’ που πέρασε από χίλια κύματα, δεν μπορεί να πει κουβέντα. Ο μεγάλος Λουκάς Πανουργιάς, ο πρόεδρος του

Συλλόγου κλαίγοντας να αγκαλιάζει τους παίκτες και κάποιοι οπαδοί που κατάφεραν να βρουν δρόμο προς τα αποδυτήρια, να ραίνουν τους παίκτες με γαρδένιες. Μαζί τους και ο μεγάλος Γιώργος Φούντας.

Η αποθέωση συνεχίζεται σε όλη τη διαδρομή, μέχρι το λεωφορείο που μεταφέρει την ομάδα να φθάσει στη Λεωφόρο. Στην Ομόνοια, ενωρίτερα, άλλο πάρτι, ένα από τα πολλά που θα οργανωθούν εκείνη τη βραδιά στα πράσινα στέκια, στην Φωκίωνος Νέγρη και την πλατεία Βικτωρίας… Η ομάδα θα γιορτάσει μέχρι πρωίας σε νυκτερινό κέντρο, ενώ από το μεθύσι της χαράς θα λείψει ο μεγάλος Μπόμπεκ. Αυτός, μαζί με τη γυναίκα του ίσως και κανά δυο φίλους, θα απολαύσουν το θρίαμβο μόνοι τους, σε ένα ταβερνάκι στην Κηφισιά.

Εκείνη η Κυριακή του Μάη του ’64, έμελλε να γράψει ιστορία για τον Παναθηναϊκό και το ελληνικό ποδόσφαιρο, για τους μεγάλους πρωταγωνιστές του τριφυλλιού που παραμένουν στις θύμησες των οπαδών, εκείνων που έζησαν τις λαμπρές στιγμές αλλά και των νεώτερων, που ξέρουν και μπορούν να διαβάζουν… Κι αλήθεια, ποιον δεν συγκινεί, ακόμη και σήμερα, η φωτογραφία με τον Ζαχαρία Πυτιχούτη να κάνει το γύρο του θριάμβου στο Καραϊσκάκη κρατώντας τη σημαία με το τριφύλλι, περιστοιχιζόμενος από οπαδούς του Παναθηναϊκού…

Επειδή όμως τίποτα δεν μπορεί να κτιστεί σε έδαφος σαθρό και κανένας θρίαμβος δεν επιτυγχάνεται χωρίς να στάξει ιδρώτας, χρειάστηκε πολύ, πολύ δουλειά.

Στην αρχή, τίποτε δεν ήταν εύκολο. Ακόμη κι ο Μπόμπεκ, αυτός ο μεγάλος προπονητής και εμπνευστής, κινδύνευσε με ..αποκλεισμό από τα όνειρά του να μεγαλουργήσει στην Ελλάδα. Ποιος, ο Μπόμπεκ! Και που; Στην Ελλάδα. Βλέπετε, εδώ όλοι ξέρουμε …τα πάντα.

Ο Μπόμπεκ λοιπόν λοιδορήθηκε στην αρχή. Από φιλάθλους αλλά και μερίδα του τύπου της εποχής –που επηρέαζε, βεβαίως, τον κόσμο. Κι όσο η προσπάθειά του να επιβάλει νέες αρχές και τακτικές δεν γινόταν «αποδεκτή» από τους ποδοσφαιριστές, τόσο τα πράγματα δυσκόλευαν.

Ότι ο Παναθηναϊκός έμεινε όρθιος σε ορισμένα παιχνίδια εκείνη την περίοδο οφείλεται και σε ευτυχείς συγκυρίες (καθαρά αγωνιστικές, για να μην παρεξηγηθώ). Είχε όμως το μέταλλο του πρωταθλητή. Μην ξεχνάτε, προερχόταν από τρεις συνεχόμενες κατακτήσεις τίτλων, ενώ είχε απολέσει το τέταρτο (πρωτάθλημα) σε μπαράζ με την ΑΕΚ και στον… συντελεστή διαφοράς τερμάτων. (Συνέβαινε, τότε…). Αυτό ήταν και ένα πρόσθετο βάρος για τον Κροάτη τεχνικό (της ενωμένης, τότε, Γιουγκοσλαβίας) που έπρεπε (επιβαλλόταν! Μιλάμε για τεράστιες απαιτήσεις) να δώσει συνέχεια στις επιτυχίες που είχε ο Άγγλος Χάρι Γκέϊμ. Στηρίχθηκε ουσιαστικά από τον Απόστολο Νικολαίδη, που απομάκρυνε από τον πάγκο τον Αντώνη Μαντζεβελάκη δίνοντας περισσότερη άνεση στον υπέροχο και ευθυτενή Πανουργιά. Έτσι, η ομάδα απέκτησε την ηρεμία που χρειαζόταν για να προσπαθήσει να φτάσει στην επίτευξη του άθλου.

Προσέξτε: τα πράγματα δεν ήταν τόσο… απλά τότε ή μάλλον, ήταν περισσότερο κατανοητά απ ότι σήμερα! Τότε, υπήρχε ένας άνθρωπος που έλεγχε την ομάδα (ο Νικολαίδης), που την κατηύθυνε, τοποθετούσε έναν δικό του άνθρωπο (Μαντζεβελάκης) κι εκείνος καλούνταν να βγάλει τα κάστανα από την φωτιά. Έπαιρνε όλο το βάρος. Εκείνος (ο Μαντζεβελάκης τότε, και για πολλά χρόνια παράγοντας) άναβε και έσβηνε την φωτιά, ο Νικολαίδης του είχε δώσει την ελευθερία να το κάνει. Όταν όμως ήρθαν τα δύσκολα, τα… ζόρια όπως λέμε, ο ‘Πατριάρχης’ Απόστολος (Νικολαίδης) κράτησε στάση ουδέτερη. Ο Πανουργιάς κινήθηκε με μεγαλύτερη άνεση, στάθηκε στους παίκτες σαν πατέρας, τους στήριξε –ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος- και εκείνοι κατάφεραν το καλύτερο. Πιο καλό, δεν γίνεται…

Ποιοι ήταν όμως εκείνοι οι ποδοσφαιριστές, οι θριαμβευτές του ’64 που, ορισμένοι απ αυτούς μπορεί να είχαν μαγευτεί ή, εμπνευστεί από την φωνή της Μαρίας Κάλλας παραμονές του ντέρμπι και να απέδωσαν εξαιρετικά στο μεγάλο φινάλε;

Συμμετοχές Γκολ

Μιχάλης Βουτσαράς 9 -
Αριστείδης Καμάρας 30 -
Τάκης Παπουλίδης 30 -
Γιώργος Ανδρέου 26 2
Φραγκίσκος Σούρπης 29 -
Τάκης Λουκανίδης 30 8
Ζαχαρίας Πυτιχούτης 15 1
Μίμης Δομάζος 27 5
Γιάννης Κομιανίδης 11 7
Βαγγέλης Πανάκης 24 15
Κώστας Παπουτσάκης 21 11

Συμμετοχή στην προσπάθεια:
Σωτήρης Αγγελόπουλος 2 -
Ηρακλής Βόμβας 5 -
Γιώργος Γιαννακόπουλος 7 3
Λώρης Θεοφάνης 1 2
Τάκης Οικονομόπουλος 16 -
Στέλιος Παναγιωτίδης 12 6
Ανδρέας Παπαεμμανουήλ 21 3
Νίκος Τζουνάκος 1 -
Κώστας Τουμπέλης 5 1
Γιάννης Χολέβας 8 -
*Στα γκολ συν του ΠΑΟ, τρία αυτογκόλ.