Το σπάνιο πουλί που εξαφανίστηκε πριν 30 χρόνια, αλλά επιστρέφει!
- Πώς χάθηκε το είδος
- Η διαφωνία για το καθεστώς προστασίας
- Η απρόσμενη συμβολή μιας ορχιδέας
- Ένα μακροχρόνιο στοίχημα
- Το όραμα για το μέλλον
Ένα πουλί που είχε εξαφανιστεί από το Τενεσί για περισσότερα από 30 χρόνια μπορεί σύντομα να επιστρέψει στα δάση της πολιτείας. Ο δρυοκολάπτης με το κόκκινο σημάδι, ένα είδος που άλλοτε ήταν κοινό σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Αμερική, εξαφανίστηκε σταδιακά κάτω από την πίεση της ανάπτυξης, της απώλειας βιότοπων και της αλλαγής στις πρακτικές διαχείρισης των δασών.
Η τελευταία επίσημη παρατήρηση στο Τενεσί χρονολογείται στο καλοκαίρι του 1994 - την εποχή που ο Μπιλ Κλίντον ξεκινούσε την πρώτη του θητεία, το «Forrest Gump» έβγαινε στις αίθουσες και τα «Φιλαράκια» δεν είχαν ακόμη κάνει πρεμιέρα στην τηλεόραση.
Περισσότερες από τρεις δεκαετίες μετά, πολιτειακές και ομοσπονδιακές υπηρεσίες προωθούν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ώστε να επανέλθει το είδος στο Τενεσί έως το 2028. Το σχέδιο προβλέπει την αποκατάσταση περίπου 1.200 στρεμμάτων πευκοδάσους στη Φυσική Περιοχή Savage Gulf State - ενός οικοτόπου που θα μπορούσε να φιλοξενήσει μόνιμο πληθυσμό των πουλιών.
Παρότι το είδος φέρει το όνομα «red-cockaded», το χρωματιστό σημάδι είναι μικρό και εμφανίζεται μόνο στα αρσενικά. Το πουλί είναι ασπρόμαυρο, στο μέγεθος κοκκινολαίμη και ζει σε βαθιές κοιλότητες σε παλιά πευκοδάση.
Σήμερα υπάρχουν περίπου 7.800 συστάδες του είδους σε 11 πολιτείες. Οι αρχές στο Τενεσί φιλοδοξούν να μεταφέρουν μερικά ζευγάρια αναπαραγωγής, εφόσον δημιουργηθεί κατάλληλος βιότοπος.
Πώς χάθηκε το είδος
Η εξαφάνισή του από την πολιτεία είναι συνυφασμένη με τη γενικότερη παρακμή του είδους σε ολόκληρο τον Νότο κατά τον 20ό αιώνα. Η καταστολή των φυσικών πυρκαγιών -οι οποίες αποτελούν μέρος της φυσικής αναγέννησης των πευκοδασών- και η εκτεταμένη υλοτόμηση των παλαιών πεύκων εξαφάνισαν τον βιότοπο του δρυοκολάπτη. Το 1970 το είδος εντάχθηκε στον ομοσπονδιακό κατάλογο απειλούμενων ειδών.
Αν και οι πληθυσμοί ανακάμπτουν από τα ιστορικά χαμηλά της δεκαετίας του ’70, παραμένουν μικροί και διάσπαρτοι σε στρατιωτικές βάσεις, εθνικούς δρυμούς και άλλες προστατευόμενες περιοχές.
Η διαφωνία για το καθεστώς προστασίας
Το 2024, η Υπηρεσία Αλιείας και Άγριας Ζωής των ΗΠΑ υποβάθμισε το καθεστώς προστασίας του είδους από «κινδυνεύον» σε «απειλούμενο». Παρότι η απόφαση χαιρετίστηκε από πολιτειακούς αξιωματούχους ως ένδειξη προόδου, περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποίησαν ότι το μέτρο ήταν πρόωρο και μπορεί να βάλει σε κίνδυνο τη μακροχρόνια ανάκαμψη του είδους.
Όπως τονίζουν, οι πληθυσμοί παραμένουν ευάλωτοι στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, των σφοδρών καταιγίδων και της συνεχιζόμενης απώλειας οικοτόπων.
Η απρόσμενη συμβολή μιας ορχιδέας
Η επιστροφή του δρυοκολάπτη στο Τενεσί ίσως να μην είχε τεθεί καν ως στόχος χωρίς μια διαφορετική, σπάνια μορφή ζωής: τη λευκή ορχιδέα. Το ευαίσθητο φυτό, επίσης απειλούμενο, αποτέλεσε αφορμή για ένα μεγάλο πρόγραμμα αποκατάστασης του βιότοπού του στην περιοχή Savage Gulf.
Κατά τη διάρκεια αυτών των εργασιών, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το ίδιο τοπίο θα μπορούσε να φιλοξενήσει και τον «red-cockaded» δρυοκολάπτη. Τα παλιά πευκοδάση, τα ανοίγματα του ήλιου στο έδαφος και η ανάγκη για προστατευόμενη διαχείριση συνέδεσαν τα δύο είδη μέσα στο ίδιο διαχειριστικό όραμα.
Ένα μακροχρόνιο στοίχημα
Οι τοπικοί φορείς έχουν ήδη ξεκινήσει παρεμβάσεις σε περίπου 500 στρέμματα: απομάκρυνση δέντρων που σκιάζουν το δάσος, ελεγχόμενες καύσεις, προστασία της χλωρίδας και εγκατάσταση τεχνητών θέσεων φωλιάσματος.
Η πλήρης αποκατάσταση όμως θα διαρκέσει χρόνια και θα απαιτήσει σταθερή χρηματοδότηση και συνεχή παρουσία ειδικών. Όπως το έθεσε ένας από τους βιολόγους: «Με αυτό το είδος, δεσμεύεσαι για δεκαετίες. Είναι σαν γάμος».
Το όραμα για το μέλλον
Η ελπίδα είναι ότι η επανεμφάνιση του δρυοκολάπτη στο Τενεσί θα οδηγήσει κάποτε στη δημιουργία δικτύων που θα επιτρέψουν στα πουλιά να εξαπλωθούν σε γειτονικές πολιτείες - ακόμη και σε περιοχές όπου έχουν εξαφανιστεί εδώ και δεκαετίες.
Για τους επιστήμονες και τους διαχειριστές που εργάζονται στο πρότζεκτ, η προσπάθεια δεν αφορά μόνο ένα σπάνιο πουλί, αλλά μια ολόκληρη οικολογία που μπορεί να ξαναγεννηθεί. «Αυτή είναι μόνο η αρχή», λένε. «Και μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα για πολλά είδη στον Νότο».
