Αυτό είναι το ποδόσφαιρο των γυναικών στην Ελλάδα σήμερα

Σούπερ προσφορά* στα Virtual Sports | *Ισχύουν όροι & προϋποθέσεις

Έχω αδυναμία στο ποδόσφαιρο γυναικών. Και του δίνω σημασία, κάθε φορά που βρίσκω ότι έχει νόημα να δώσω συνέχεια στα προηγούμενα σημειώματα μου, δηλαδή ότι έχω κάτι να προσθέσω στη συζήτηση.

Στο παρελθόν έχω προσπαθήσει να εξηγήσω ότι η Ελλάδα μένει πίσω και επιμένει να αδιαφορεί για το ποδόσφαιρο των γυναικών, ή, πιο σωστά, επιμένει να αρνείται να δώσει στα κορίτσια και τις γυναίκες την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με το ποδόσφαιρο - να το γνωρίσουν, να παίξουν, να συνδεθούν μαζί του και μέσα από αυτή την εμπειρία να γίνουν ποδοσφαιρόφιλες έστω και αν δεν γίνουν ποδοσφαιρίστριες. Αποδεδειγμένα η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία μένει, αν κανείς κρίνει από τις πράξεις της, περίπου αδιάφορη, στα όρια του να αδυνατεί να απορροφήσει τις επιδοτήσεις της UEFA για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου των γυναικών.

Σε μια εποχή που όλες οι ομοσπονδίες της ευρωπαϊκής κοινότητας αλλάζουν και δημιουργούν συνθήκες και περιβάλλον που ευνοεί την επαφή της γυναίκας με το ποδόσφαιρο, διότι εκτός των άλλων βρίσκει και επιχειρηματικό νόημα να το κάνει αυτό η αγορά, η Ελλάδα αρνείται να κάνει τα αυτονόητα, δηλαδή τα πρώτα ουσιαστικά βήματα για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου των γυναικών. Το ελληνικό ποδόσφαιρο αρνείται να κάνει το ελάχιστο, δηλαδή να αναλάβει την κοινωνική ευθύνη που του αναλογεί σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην ελληνική ζωή και να προχωρήσει σε δράσεις.

Μολονότι το ψάχνω, δεν μου είχε δοθεί η ευκαιρία να μελετήσω μια έρευνα που εισχωρεί στον εσωτερικό κόσμο του ελληνικού ποδοσφαίρου. Δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να αντιληφθώ ποια είναι τα κορίτσια που παλεύουν να μπουν σε έναν κόσμο που τους κρατά κλειστές τις πόρτες· δεν έβρισκα διαθέσιμα στοιχεία ούτε για το πόσα είναι τα κορίτσια που παίζουν μπάλα - για να μην πω ότι δυσκολευόμουν να βρω επιβεβαιωμένα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των συλλόγων που λειτουργούν.

Μέχρι που η τύχη με έριξε πάνω στον Βαγγέλη Καραμοuλά. Έναν πτυχιούχο ΤΕΦΑΑ, με ειδικότητα στο ποδόσφαιρο, προπονητή, που έχει φτάσει και μέχρι το UEFA A δίπλωμα, ο οποίος βρήκε νόημα να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην εκπαίδευση με ειδίκευση στη διοίκηση αθλητικών οργανισμών, και διπλωματική στον επικοινωνιακό ρόλο του Τεχνικού Διευθυντή Ακαδημιών. Δεν σταμάτησε όμως εκεί· έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνιολογία, ανθρωπολογία Αθλητισμού με ειδίκευση στις έμφυλες διαστάσεις του αθλητισμού, και διπλωματική μελέτη στο κοινωνικό προφίλ των αθλητριών ποδοσφαίρου στην Ελλάδα.

Ένας από τους ελάχιστους επιστήμονες, αν όχι ο μόνος, που έχουν κάνει έρευνα για το γυναικείο ποδόσφαιρο στην Ελλάδα, ο οποίος δεν τυγχάνει απλά ο προπονητής μιας γυναικείας ομάδας (Α.Ο. Βριλησσίων) αλλά είναι και ο ιδρυτής της, είναι προνομιακός συνομιλητής. Και επειδή πρόκειται για έναν προπονητή με εμπειρία 25 ετών στην προπονητική και έναν μεγάλο κύκλο εμπειρίας σε συλλόγους ((Α.Ε.Κ, Ατρόμητος Αθ., Απόλλων Γ.Σ., Εθνικός Πειρ, Πανελευσινιακός, Αχαρναϊκός), ο Καραμουλάς είναι κάποιος που γνωρίζει καλά το ελληνικό πλαίσιο εντός του οποίου είναι τοποθετημένο το γυναικείο ποδόσφαιρο.

Με τον Βαγγέλη Καραμουλά κάναμε μια συζήτηση, την οποία βρίσκω διαφωτιστική· όχι απλώς κατατοπιστική σχετικά με την επικρατούσα κατάσταση στο ποδόσφαιρο των γυναικών. Την παραθέτω, και θα σας συναντήσω μετά το τέλος της.

• Ποια η εικόνα του γυναικείου ποδοσφαίρου στην Ελλάδα;

“Καταρχάς να πούμε ότι μεθοδολογικά τίθενται 2 ζητήματα, αλληλένδετα μεν, διαφορετικά δε. Το ένα είναι «η θέση της γυναίκας στο ποδόσφαιρο» και το άλλο είναι «το γυναικείο ποδόσφαιρο» στην Ελλάδα ή, όπως προτιμώ, «το ποδόσφαιρο γυναικών». Και στα 2 πεδία η κατάσταση συνεχώς βελτιώνεται, αλλά βρίσκεται σε εμφανώς υποδεέστερη θέση σε σχέση με την Ευρώπη. Το σημαντικότερο είναι ότι συνεχώς αυξάνεται το ενδιαφέρον των γυναικών για το ποδόσφαιρο, με ότι αυτό συνεπάγεται για τη συμμετοχή της γυναίκας στο ποδόσφαιρο υπό διαφορετικούς ρόλους, ως φίλαθλος, ως διαιτητής, ως διοικητικός παράγοντας και βέβαια ως αθλήτρια. Το πιο αισιόδοξο γεγονός είναι ότι αίρονται παλαιότερες προκαταλήψεις και στερεότυπα. Πλέον βλέπουμε κοριτσάκια να παίζουν ποδόσφαιρο στην αυλή του σχολείου και στις γειτονιές. Αυτό βέβαια αποτελεί και το μεγάλο στοίχημα, αν θα μπορέσουμε να εντάξουμε όλη αυτή τη δυναμική στο οργανωμένο ποδόσφαιρο.

• Ποια είναι λοιπόν σήμερα η θέση της γυναίκας στο ποδόσφαιρο στην Ελλάδα;

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται με αριθμούς η συμμετοχή της γυναίκας στο «ομοσπονδιακό» ποδόσφαιρο. Βλέπουμε ότι σημειώνεται μία ραγδαία άνοδο στα ποσοτικά χαρακτηριστικά. Δεν έχουμε στοιχεία για τη συμμετοχή της γυναίκας στις θέσεις διοίκησης, αλλά εμπειρικά είναι εύκολο να διαπιστώσουμε την παντελή απουσία της. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα στο Δ.Σ. – Ε.Ε. της Ε.Π.Ο. είναι, τουλάχιστον, ατυχές.

Πίνακας 1: Ενεργά ασχολούμενες με το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα (Ε.Π.Ο., προσωπική επικοινωνία, 2019)

• Ποια είναι τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των κοριτσιών που παίζουν ποδόσφαιρο στην Ελλάδα;

Καταρχάς να τονίσουμε ότι το δείγμα της έρευνάς μου ήταν οι Ελληνίδες αθλήτριες που αγωνίζονταν στην Α΄ Εθνική την περίοδο 2018-19. Η μέση ηλικία των ποδοσφαιριστριών είναι 21 ετών, και το 83% των παικτριών είναι έως 25 ετών. Σε απόλυτο σχεδόν βαθμό είναι άγαμες και δεν έχουν παιδιά. Τα 2/3 των αθλητριών είναι μαθήτριες και φοιτήτριες, ενώ μόνο το 20% εργάζεται. Στην πλειονότητα σε επαγγέλματα προσωρινά ή «χαμηλού κύρους», όπως πωλήτριες και σερβιτόρες. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν γιατί το ποδόσφαιρο γυναικών, ακόμα και στην Α΄ Εθνική (με εξαίρεση ίσως μία ομάδα), είναι τελείως ερασιτεχνικό καθώς στα κορίτσια δεν προσφέρονται οικονομικά ή άλλα κίνητρα, κάνοντας τον συνδυασμό ποδοσφαίρου και επαγελλματικής καριέρας ή/και οικογένειας αδύνατο. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η πρόωρη απόσυρση, η οποία αποτελεί μία επιβεβαίωση των παραδοσιακών έμφυλων ρόλων, που θέλουν τη γυναίκα περιορισμένη στο χώρο της οικείας «ιδιωτικής σφαίρας», απασχολούμενη με τις εργασίες του σπιτιού.

• Ποια είναι τα ευρήματα σου για τις οικογένειες από τις οποίες προέρχονται οι ποδοσφαιρίστριες στην Ελλάδα;

Οι Ελληνίδες ποδοσφαιρίστριες φαίνεται να προέρχονται κατά κύριο λόγο από μέσα και χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Το μορφωτικό επίπεδο των γονιών κυμαίνεται σε χαμηλά έως μέσα επίπεδα (τα 2/3 των πατέρων και οι μισές από τις μητέρες έως και Λύκειο), όπως και τα επαγγέλματα τους είναι κυρίως «χαμηλού κύρους», όπως τεχνικά επαγγέλματα, αγρότες, αυτοκινητιστές, λιανεμπόριο κλπ. Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι το ποδόσφαιρο αποτελεί ένα λαϊκό σπορ που δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής και έκφρασης σε μέλη οικογενειών μέσου κοινωνικού, οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου.

• Τι μάθαμε για την ένταξη των κοριτσιών στο ποδόσφαιρο;

Εδώ να τονίσουμε ότι τα στοιχεία αφορούν κορίτσια που εντάχθηκαν στο ποδόσφαιρο. Θα ήταν ενδιαφέρον και χρήσιμο αν μπορούσαμε να συλλέξουμε στοιχεία και για κορίτσια που ήθελαν, αλλά εμποδίστηκαν να παίξουν ποδόσφαιρο. Διαπιστώσαμε λοιπόν ότι στα κορίτσια δίνεται η δυνατότητα να παίξουν άτυπα ποδόσφαιρο από μικρή ηλικία (από 7 ετών κατά μέσο όρο) . Παρατηρείται ωστόσο μία, μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, καθυστέρηση ένταξης σε οργανωμένο σύλλογο (στα 12 κατά μέσο όρο). Η μη ύπαρξη αρκετών γυναικείων συλλόγων ή τμημάτων φαίνεται να αιτιολογεί εν μέρει αυτή την καθυστέρηση. Με βάση τα παραπάνω και λόγω της διαφαινόμενης αντίδρασης πολλών κοριτσιών ή/και των γονιών τους να ενταχθούν σε ανδρικά τμήματα, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία γυναικείων συλλόγων ή τμημάτων σε όλη την ελληνική επικράτεια. Βέβαια, όπου αυτό δεν είναι δυνατόν, κρίνεται απαραίτητη η αλλαγή στάσεων και αντιλήψεων σε ότι αφορά τη συμμετοχή των κοριτσιών σε ανδρικά – μικτά τμήματα, τόσο εκ μέρους των γονιών των κοριτσιών, όσο και εκ μέρους των ανθρώπων των συλλόγων και των γονιών των αγοριών ποδοσφαιριστών. Η καθυστερημένη εισαγωγή στο οργανωμένο ποδόσφαιρο έχει ως επακόλουθο τα λίγα έτη ενασχόλησης. Δηλαδή, στην υψηλότερη κατηγορία αγωνίζονται παίκτριες που ασχολούνται με το ποδόσφαιρο κατά μέσο όρο 9 χρόνια. Σκεφτείτε τον αντίστοιχο αριθμό στους άντρες της Super League. Το γεγονός αυτό μπορεί να συνδεθεί με τα χαμηλά αγωνιστικά επιτεύγματα του γυναικείου ποδοσφαίρου στη χώρα μας

• Ποια η επιρροή της οικογένειας στην ενασχόληση των κοριτσιών με το ποδόσφαιρο;

Είμαστε πλέον σε θέση να συμπεράνουμε ότι για την ενασχόληση των κοριτσιών με το ποδόσφαιρο η σχέση της οικογένειας με το ποδόσφαιρο έχει καίρια σημασία. Τα ¾ των κοριτσιών έχουν μεγαλύτερο αδερφό ή αδερφή. Ανάλογο είναι το ποσοστό όσων διαθέτουν πατέρα ή/και αδερφό/ή που έχουν σχέση με το ποδόσφαιρο. Έτσι, φαίνεται ότι στο ποδόσφαιρο εντάσσονται κορίτσια που δέχονται ποδοσφαιρικά ερεθίσματα και παραστάσεις, έχουν εξοικεiωση με το χώρο και, πιθανότατα, διαθέτουν περισσότερες ευκαιρίες πρόσβασης στον χώρο του ποδοσφαίρου. Είναι σαφές –σύμφωνα και με τις απόψεις των ποδοσφαιριστριών- ότι τα πρόσωπα κλειδί, με τη μεγαλύτερη θετική επιρροή είναι ο πατέρας και ο μεγαλύτερος αδερφός.

• Έχουμε στοιχεία για το ποιοι είναι αυτοί που ασχολούνται με το ποδόσφαιρο γυναικών στην Ελλάδα ως προπονητές και παράγοντες;

Η αλήθεια είναι ότι στην έρευνα μου δεν αναζητήθηκαν αυτά τα στοιχεία. Εμπειρικά όμως γνωρίζουμε ότι σχεδόν όλες οι ομάδες έχουν πιστοποιημένους προπονητές, από τους οποίους μόνο το 15% περίπου είναι γυναίκες. Όσο για τους ανθρώπους που ασχολούνται διοικητικά πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για γονείς των αθλητριών. Σε κανένα επίπεδο (προπονητικό ή διοικητικό) δεν υπάρχει κάποιο είδος επιμόρφωσης εκ μέρους Ε.Π.Ο., παρά μόνο κάποιες ελάχιστες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, συλλόγων.

• Συνεπώς πώς βλέπεις το μέλλον του γυναικείου ποδοσφαίρου στην Ελλάδα;

Βρισκόμαστε στο ιδανικό timing για την «εκτόξευση» του αθλήματος. Η ευκαιρία που δίνεται τώρα, πιθανόν να μην είναι διαθέσιμη για πολύ καιρό. Δεν ξέρω αν αυτό γίνεται αντιληπτό από όλους. Όπως δεν ξέρω αν γίνεται αντιληπτό ότι η πρόοδος του ποδοσφαίρου γυναικών και η βελτίωση της θέσης της γυναίκας στο χώρο είναι κάτι που θα ευεργετήσει τους πάντες, και κυρίως το «ανδρικό ποδόσφαιρο». Κυβέρνηση, Ε.Π.Ο., επαγγελματικά και ερασιτεχνικά σωματεία, όλοι όσοι ασχολούνται με το ποδόσφαιρο, συμπεριλαμβανομένων των Μ.Μ.Ε. και των χορηγών έχουν μόνο να κερδίσουν από την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου γυναικών στη χώρα μας. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να γίνει με διαπιστώσεις και ευχολόγια. Αυτό που χρειάζεται είναι ανοιχτά μυαλά, επιστημονική μελέτη του ζητήματος (να κάτι που μας δίδαξε η υγειονομική κρίση) και αποφασιστικότητα. Τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτή την έρευνα έχουν μεγάλη πρακτική αξία για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου γυναικών στην Ελλάδα, αρκεί να αξιοποιηθούν από κάθε ενδιαφερόμενο, πολιτεία, Ε.Π.Ο., Π.Α.Ε.. Εδώ να σημειώσω ότι στην προηγμένη ποδοσφαιρικά Ευρώπη, στις Εκτελεστικές Επιτροπές ή/και στα Διοικητικά Συμβούλια των Εθνικών Ομοσπονδιών (ανάλογα το οργανωτικό σχήμα) υπάρχει θέση Εκτελεστικού Αντιπροέδρου και σίγουρα Διευθυντή Γυναικείου Ποδοσφαίρου και προσωπικό αφιερωμένο στις ανάγκες του γυναικείου ποδοσφαίρου. Νομίζω ότι από την UEFA υπάρχει σχετική οδηγία και για την Ελλάδα, αλλά…

• Εδώ και χρόνια ακούγεται ότι θα υποχρεωθούν οι Π.Α.Ε. να διατηρούν γυναικείο τμήμα. Θα γίνει αυτό και αν γίνει θα βοηθήσει;

Είναι κάτι που ακούγεται ευρέως, αλλά αντιλαμβάνομαι ότι είναι δύσκολο να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο. Στο στρατηγικό πλάνο της UEFA για το γυναικείο δεν αναφέρεται κάποια τέτοια υποχρεώση. Επίσης, δεν γνωρίζω ανάλογη υποχρέωση σε μεγάλα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα. Απλά, εκεί οι σύλλογοι-εταιρείες αντιλαμβάνονται τα πολύπλευρα οφέλη που έχουν να αποκομίσουν από τη δημιουργία γυναικείων τμημάτων και επενδύουν μεγάλα κεφάλαια σε ανάλογα projects.

Έμαθα λοιπόν ότι το ελληνικό ποδόσφαιρο των τελευταίων ετών, που υποτίθεται ότι προσπαθεί να αναπτύξει το γυναικείο ποδόσφαιρο, έχει δώσει την ευκαιρία μόνο στο 0,14% του γυναικείου πληθυσμού να παίξει μπάλα. Επιβεβαίωσα την κυρίαρχη αίσθηση ότι ο χώρος που κάνει το ποδόσφαιρο των αντρών στις γυναίκες είναι της τάξης του 1,87% - αυτό είναι το ποσοστό των ποδοσφαιριστριών επί του συνόλου των εγγεγραμμένων ποδοσφαιριστών στην Ελλάδα. Έμαθα ότι αυτό που έχει πετύχει όλο κι όλο το ελληνικό ποδόσφαιρο στη διάρκεια της τελευταίας 5ετίας ήταν να αυξήσει κατά 27 τους συλλόγους που δίνουν την ευκαιρία στα κορίτσια να παίξουν μπάλα.

Μέσα από τα ευρήματα της έρευνας του Βαγγέλη Καραμουλά σου δίνεται η ευκαιρία να αντιληφθείς για ποιο λόγο η Ελλάδα δεν δίνει σημασία και δεν ευνοεί την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου γυναικών. Μια κοινωνία που κρατά το κεφάλι της κλειστό, μια ομοσπονδία που δεν βάζει καν μια γυναίκα στην διοίκηση, μια αγορά που δεν εννοεί να αντιληφθεί το μέγεθος της ευκαιρίας που έχει δημιουργήσει η αύξηση του ενδιαφέροντος της γυναίκας για το ποδόσφαιρο.

Δεν ήταν τόσο τα ευρήματα που με εξέπληξαν. Μου προκαλεί κατάπληξη η διαπίστωση ότι υπάρχει τέτοιος επιστήμονας στο πεδίο του ελληνικού ποδοσφαίρου των γυναικών, τον οποίο η ΕΠΟ αφήνει αναξιοποίητο. Σε μια κανονική χώρα ένας επιστήμονας που έχει κατακτήσει αυτά τα γνωστικά εφόδια και έχει αυτή την εμπειρία και την τεχνογνωσία θα είχε αναλάβει τη θέση του project manager προκειμένου να εκτελέσει το έργο της ανάπτυξης του γυναικείου ποδοσφαίρου στην Ελλάδα. Δεν γνωρίζω, και δεν μπορώ να ξέρω, αν ο Καραμουλάς είναι ο καταλληλότερος. Πώς γίνεται όμως για τα ζητήματα του γυναικείου ποδοσφαίρου να αποφασίζει σήμερα ο τάδε ή ο δείνα πρόεδρος ΕΠΣ, δηλαδή ένας ερασιτέχνης παράγοντας που δεν έχει σπουδάσει το γυναικείο ποδόσφαιρο και δεν είναι σε θέση να εκπονήσει μελέτες και έρευνες σαν αυτή του Καραμουλά; Πώς είναι δυνατόν να το ανεχόμαστε αυτό, ως ποδοσφαιρική κοινωνία; Επειδή μας κρατάνε τη βελόνα της σκέψης κολλημένη στο ονοματεπώνυμο του επόμενου αρχιδιαιτητή και των μελών της ΚΕΔ.

Στο ποδόσφαιρο είμαστε υποανάπτυκτοι. Στο γυναικείο ποδόσφαιρο είμαστε ανεκδιήγητοι. Στον δημοσιογράφο αναλογεί η ευθύνη να αναδεικνύει. Δυστυχώς δεν έχω τη δύναμη να κάνω κάτι παραπάνω για το ποδόσφαιρο των γυναικών· αλλά δεν θα σταματήσω να μιλάω και να γράφω.

Φωτογραφία από τον χρήστη Retha Ferguson στο Pexels