Eurobasket 1987: Πάντα άξιον εστί

• Κορφολογώντας τα «ελυτικά» καθαρίζουμε το ‘87
• Οι αμμουδιές του Ομήρου και οι αναποδογυρισμένες καρέκλες

Στις πεδιάδες μπορεί να χαθείς, στις κορυφές ποτέ! Γιατί εκεί το φως δεν σβήνει ποτέ, δεν βρωμίζεται, δεν κρύβεται και δεν λέει ψέματα. Αν ερχόμαστε από το χώμα και πιανόμαστε από τις ρίζες των ελαιόδεντρων, ο ήλιος είναι που μας θρέφει και κάνει την καρδιά μας να χτυπά. Και επειδή η ψυχή έχει ανάγκη τη δροσιά και το αλμυρό δάκρυ, ο Θεός άπλωσε τον ουρανό του δίπλα μας. Και κάπως έτσι η Ελλάδα βρήκε το σώμα, τα ρούχα, τη μορφή και την αποστολή της. Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας δοξάστηκε και ατιμάστηκε άπειρες φορές. Και έτσι θα συνεχίσει. Δεν γίνεται αλλιώς. Σήμερα, όμως, θα γράψουμε για την τιμή και τη δόξα, για τα δάφνινα στεφάνια και για τα λόγια τα αντρειωμένα. Και ναι, μη φοβηθείτε και μην απορήσετε που το 1987 και το Eurobasket θα γίνουν ένα με κομμάτια της ομιλίας του Οδυσσέα Ελύτη όταν παρέλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1979. Η ποίηση και το φως, το μπάσκετ, ο ωραίος αγώνας, και το φως. Τα λόγια τα κρυστάλλινα, τα διάφανα και οι πράξεις οι αθλητικές οι πεντακάθαρες και λυτρωτικές. Πριν 38 χρόνια η Ελλάδα πανηγύριζε γι’ αυτούς που «πάτησαν» λίγο ουρανό. Πριν 46 χρόνια η Ελλάδα σηκωνόταν, ξανά, λίγο ψηλότερα.

Κορφολογώντας τα «ελυτικά» καθαρίζουμε το ‘87

Το φως και η διαφάνεια καθόρισαν τον χώρο που μεγάλωσε και έζησε ο Ελύτης. Και εμείς θα πάρουμε λίγα φύλλα από το φωτόδεντρό του και θα τα «ανάψουμε» μέσα στην επιτυχία του ’87. Λέει, λοιπόν, μεταξύ άλλων, ο ποιητής: Είναι σωστό να προσκομίζει κανείς στην τέχνη αυτά που του υπαγορεύουν η προσωπική του εμπειρία και οι αρετές της γλώσσας του. Πολύ περισσότερο όταν οι καιροί είναι σκοτεινοί και αυτό που του υπαγορεύουν είναι μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ορατότητα. Η εθνική μπάσκετ είχε να κομίσει εις τον αθλητισμό, αλλά η προσωπική-ομαδική εμπειρία «πνιγόταν» στην ανοργανωσιά και στον στείρο ατομισμό. Αρετές φυσικά και υπήρχαν. Πάθος, ομορφιά, ταλέντο… Οι καιροί ήταν πάντα σκοτεινοί και στην ουσία έλεγαν ότι η Ελλάς δεν μπορεί. Και συνεχίζει ο νομπελίστας: Δεν μιλώ για τη φυσική ικανότητα να συλλαμβάνει κανείς τ' αντικείμενα σ' όλες τους τις λεπτομέρειες αλλά για τη μεταφορική, να κρατά την ουσία τους και να τα οδηγεί σε μια καθαρότητα τέτοια που να υποδηλώνει συνάμα την μεταφυσική τους σημασιολογία. Και το 1987, η κατάκτηση του Eurobasket έδειξε ποια ήταν ουσία: Ενωμένοι, πειθαρχημένοι, αποφασισμένοι και ταλαντούχοι μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα. Η «κατάκτηση», στην προκειμένη περίπτωση, σημαίνει υπέρβαση, αντίσταση, διαιώνιση του μοναδικού, πίστη στο αθέατο… Αυτή είναι η μεταφυσική σημασιολογία του ’87.
Και εμείς, με προσοχή, σταθερά, κορφολογούμε από την ομιλία του Ελύτη την ημέρα της απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας. Και θα σταθούμε εδώ, σε αυτή την απορία, έμμεση διαπίστωση του: Πού λοιπόν βρίσκεται σε έσχατη ανάλυση η αλήθεια; Στην φθορά και στον θάνατο που διαπιστώνουμε κάθε μέρα γύρω μας ή στη ροπή που μας ωθεί να πιστεύουμε ότι αυτός ο κόσμος είναι ακατάλυτος και αιώνιος; Εδώ η Εθνική Μπάσκετ και το ’87 «απαντούν» ως εξής: Ο άνθρωπος γεννήθηκε για τη φθορά και η προσπάθεια του για το αιώνιο, το ακατάλυτο. Το ίδιο πίστευε και ο Ελύτης, γι’ αυτό και «βούτηξε» τον λόγο του στο φως, τη θάλασσα, την ελιά, την πίστη, στον άνθρωπο μέσα μας. Οι παίκτες του Κώστα Πολίτη μόχθησαν, πόνεσαν, ηττήθηκαν, ένιωσαν για τα καλά τη φθορά. Η προσπάθειά τους, όμως, στο τέλος δικαιώθηκε και έδειξε ότι καθετί ανθρώπινο μπορεί να δικαιώσει το αιώνιο και το ακατάλυτο, αυτό το μικρό κομμάτι νίκης που η άοκνη εργασία κάποτε μας δίνει. Ε, το 1987 ήταν η κορυφή της Ευρώπης και οι κορυφές είναι αιώνιες…

Δείτε Επίσης

Μπείτε στο κανάλι του Gazzetta στο Viber για να μην χάνετε το κορυφαίο περιεχόμενο.

Οι αμμουδιές του Ομήρου και οι αναποδογυρισμένες καρέκλες

Ο Ελύτης τιμά αυτούς που τον τιμούν και το ξέρουν και αυτούς που δεν το ξέρουν. Τα «επίσημα» λόγια του ενώνουν αυτά που γεννήθηκαν στις αμμουδιές του Ομήρου και η δική του κοσμογονία-Δημιουργία μοιράζεται και στις επίσημες τελετές. Για την Εθνική Μπάσκετ του ’87 η αρχή βρίσκεται στις αναποδογυρισμένες καρέκλες, στο τσιμέντο, στο Ευρωμπάσκετ του 1949, στα ανοιχτά γήπεδα, στο Καλλιμάρμαρο… Αυτές είναι οι δικές της αξέχαστες αμμουδιές. Στα λόγια-αντίδωρα του Ελύτη τη βραδιά του Νόμπελ, κρατάμε και αυτό: Να γιατί μας χρειάζεται η διαφάνεια. Για να διακρίνουμε τους κόμπους στο νήμα που μες από τους αιώνες τεντώνεται και μας βοηθεί να σταθούμε όρθιοι πάνω σ' αυτή τη γη. Από τον Ηράκλειτο έως τον Πλάτωνα και από τον Πλάτωνα έως τον Ιησού διακρίνουμε αυτό το «δέσιμο» που φτάνει κάτω από διάφορες μορφές ως τις ημέρες μας και που μας λέει περίπου το ίδιο: ότι εντός του κόσμου τούτου εμπεριέχεται και με τα στοιχεία του κόσμου τούτου ανασυντίθεται ο άλλος κόσμος, ο «πέραν» η δεύτερη πραγματικότητα η υπερτοποθετημένη επάνω σ' αυτήν όπου παρά φύσιν ζούμε. Είναι μια πραγματικότητα που τη δικαιούμαστε και που από δική μας ανικανότητα δεν αξιωνόμαστε. Ό,τι έχει προηγηθεί μπασκετικά, ερασιτεχνικά, είναι οι «κόμποι» του αθλήματος και οι προδρομικές μορφές, παίκτες, παράγοντες, προπονητές, φίλαθλοι, αυτές που φτιάχνουν το «δέσιμο» του ελληνικού μπάσκετ. Και πάνω στην αναπόφευκτη εξέλιξη του αθλήματος συντίθεται η άλλη πραγματικότητα, αυτή που λέει ότι οι έλληνες αθλητές, μπασκετμπολίστες, είναι επαγγελματίες μα και εραστές του αθλήματος. Και είναι η ανισορροπία, επαγγελματισμός-έρωτας- που μας στερεί τη δεύτερη πραγματικότητα. Το ’87 ήταν η αρμονία του ανθρώπινου σύμπαντος.
Τα λόγια δεν έχουν τέλος, σταματημό, και εμείς τα απομονώνουμε αυθάδικα. Να άλλο ένα στιγμιότυπο από την ομιλία του Ελύτη: Τότε όμως η ποίηση; Τί αντιπροσωπεύει μέσα σε μια τέτοια κοινωνία; Απαντώ: τον μόνο χώρο όπου η δύναμη του αριθμού δεν έχει πέραση. Ας πάμε στο καλοκαίρι του ’87 και ας δούμε την εκμηδένιση του αριθμού. Και καταλήγει -πάντα προσωρινά- ο ποιητής εκείνη τη βραδιά: Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς τους durftiger είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας. Ας σταματήσουμε, λοιπόν, να ονειροπολούμε για τον άθλο του ΄87 και ας σταματήσουμε να κάνουμε πολιτική με (και πάνω σε) αυτό. Ο υλικός κόσμος της μπασκετικής πραγματικότητας είναι ζοφερός μα με ένα ασθενικό φως μέσα του. Οι μπασκετικοί καιροί που ζούμε είναι ισχνοί (durftiger) κι ας καταλάβουμε, ξανά, ότι η μοίρα του αθλήματος, του μπάσκετ, του Eurobasket ’87 βρίσκεται στα χέρια των παικτών και των προπονητών.

Cover Photo: Χρήστος Ζωίδης

*Η ομιλία του νομπελίστα ποιητή μας βρίσκεται στο άρθρο «Η Ποίηση ως καθαρμός των αισθήσεων με σκοπό την αγιότητα» [lectores.gr]