Μάνου Χατζιδάκι «αυτοβιογραφία»!
Ο τίτλος είναι άμεσος και κατηγορηματικός. Δεν σηκώνει ερμηνείες, απορίες, αμφισημίες. Το κείμενο που ακολουθεί θα παρουσιάσει τη ζωή του Μάνου Χατζιδάκι όπως αυτή ειπώθηκε μέσα από το έργο του. Σύμφωνα με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, «Η ζωή δεν είναι όπως την έζησε κανείς, αλλά έτσι όπως τη θυμάται και να τη διηγηθεί». Παίρνοντας, λοιπόν, το θάρρος με περίσσιο θράσος θα διηγηθούμε την ιστορία «Μάνος Χατζιδάκις», τον κόσμο και την προφητεία «Μ.Χ» μέσα από την κληρονομιά του, τα τραγούδια, τις μελωδίες του. Δεν υπάρχει άλλη ανόθευτη εκφραστική μορφή απ’ αυτήν της δημιουργίας. Τον κύριο Μάνο δεν θα τον δεις στις φωτογραφίες, ούτε στα λόγια τα δημόσια και τις εκδηλώσεις. Θα τον δεις στα επίγεια, λαμπερά, ποιητικά σώματα που μας έδωσε. Πίσω από τη σύνθεση, τη διεύθυνση, το όραμα, κρύβεται ο ανυπόκριτος, ο ανθρώπινος Μάνος Χατζιδάκις. Ο ακροατής -φιλόδοξος συγγραφέας- πρέπει να ξέρει να ακούει και να βλέπει, πρέπει να ενώνει αυτιά και μάτια με τον χτύπο της καρδιάς για να αποκαλύψει τον ταπεινό και μοναδικά φιλόδοξο Μάνο Χατζιδάκι. Το έργο δεν κάνει λάθος, δεν παραπλανά κι αν το αφήσεις να «μιλήσει» μέσα σου θα ανακαλύψεις τη ζωή του μεγάλου, παγκόσμιου καλλιτέχνη. Ποιος είναι, λοιπόν, ο Μάνος Χατζιδάκις; Ο γράφων επιλέγει τα κομμάτια εκείνα που μας τον αποκαλύπτουν, εκείνα που μας αφηγήθηκε γενναιόδωρα και μεγαλόψυχα, αυτά που συνθέτουν τον πυρήνα της ζωής του, της αυτοβιογραφίας του! [photo credits εξωφύλλων: manoshadjidakis.com]
Εν αρχή ην ο… έρωτας
Ο Μ.Χ μετά την Ποίηση και πριν τον Έρωτα, πάντα πριν… Ο Έρωτας έρχεται να εκφράσει το ανείπωτο, το συναισθηματικά δυσβάστακτο -ευχάριστο, δυσάρεστο-, να σώσει και να καταστρέψει την ψυχή. Καθόλου εύκολη υπόθεση, πόλεμος και ανίκητο φυσικό φαινόμενο, αλλά ο Χατζιδάκις στάθηκε μπροστά του και πήρε απ’ αυτόν ό,τι μπορούσε, δίνοντας μας τον «Μεγάλο Ερωτικό». Έκανε ό,τι μπορούσε και απέναντι στη γλώσσα την ελληνική αντιπαρέβαλλε τις αμμουδιές του Ομήρου, τη μοναξιά των κήπων της Εδέμ και την αρχαία ελληνική, παγκόσμια, κληρονομιά του ενός, του μοναδικού από μηχανής Θεού. Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ο «Μεγάλος Ερωτικός» και ακούγοντας τον καταλαβαίνουμε πολλά για τον άνθρωπο-δημιουργό. Η κρυμμένη μουσική των ποιημάτων αποκαλύφθηκε από καλλιτέχνη πειθαρχημένο, συνειδητοποιημένο, ευαισθητοποιημένο. Το ιδιαίτερο όμως είναι πως τα ποιητικά αποσπάσματα, τα «αμετάφραστα» νοήματα, ευθυγραμμίστηκαν με τη θέληση και τον χαρακτήρα του Χατζιδάκι. Τα λόγια του ίδιου το επιβεβαιώνουν [η έμφαση δική μας]
Στον «Μεγάλο Ερωτικό» για παράδειγμα, είχα κοινό θέμα, με διαφορετικές εποχές Ποίησης και διαφορετικές, σχεδόν αντίθετες, πλευρές του «περί έρωτος θέματος. Έπρεπε να δημιουργήσω μια ενότητα ύφους και ήχου κι ακόμη, να μη θυμίζει απλοϊκά ερωτικά τραγουδάκια, αλλά μια μουσική πραγματεία -ας μου επιτραπεί η λέξη- περί Έρωτος. Πιστεύω πως η πρόθεση μου πραγματοποιήθηκε. Το έργο με χαρακτηρίζει.
Αντικατοπτρισμοί, εσωτερικές αντηχήσεις
Οι προβολές του αόρατου, τα «Reflections», τον βρίσκουν στις ΗΠΑ και ευτυχώς όχι στην Ελλάδα, στη χούντα των συνταγματαρχών. Ο ίδιος είχε αναφέρει ότι η διαμονή του εκεί τον σπούδασε. Και πώς αλλιώς όταν ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν πάντα ανοιχτόμυαλος και δεκτικός σε αληθινούς δασκάλους και μαθητές. Την περίοδο 1968, 1969, γεννιέται το εν λόγω και αιτία είναι η επαφή του έλληνα μουσικοσυνθέτη με τους νέους, με τα νέα ροκ συγκροτήματα της εποχής. Βρισκόμαστε στην εποχή των «παιδιών των λουλουδιών» και ό,τι καλλιτεχνικό παράγεται διαθέτει αγνότητα και αυθεντικότητα. Η άφθαρτη ακόμη εικόνα και το έργο των νέων τον ενδιαφέρουν και η παρατήρηση τους τον κάνει να τους πλησιάσει και να τους ζητήσει να συμπράξουν. Δέκτες της περιέργειας του ήταν το συγκρότημα «New York Rock & Roll Ensemble».
Σε αυτόν τον δίσκο παίζει με την πραγματικότητα και τη φαντασία, δυο θεμελιώδεις καταστάσεις στο έργο και στη σκέψη του. Η διαχείριση και αποτύπωση αυτών καθόρισαν και τον άνθρωπο Μάνο Χατζιδάκι. Την οριστική μορφή των «αντικατοπτρισμών» θα δώσει ο Νίκος Γκάτσος και η ελληνική εκδοχή τους το 1993. Το όνομα του Γκάτσου δεν αναφέρεται τυχαία μια και ήταν κατά κάποιο τρόπο άμεσος αντικατοπτρισμός του. Σ’ αυτή τη συνεργασία, λοιπόν, φαίνεται ο κόσμος και των δύο και από τον αλάνθαστο Έρωτα πάμε στην ανήσυχη ελπίδα, την τρεμάμενη πίστη και την άδολη αγάπη. Εκεί -πάντα- ο Μάνος Χατζιδάκις.
Στην αγορά του κόσμου
Το έργο που είναι βουτηγμένο στο αίμα και το σώμα του Μάνου Χατζιδάκι. Το έργο που καλύπτει τις μικρές και μεγάλες διαδρομές, τις ελπίδες, τις προσδοκίες, τις προσευχές, τις ομορφιές, τις αποκοτιές και τις ρηξικέλευθες δημιουργίες του, όλα «Στη Ρωμαϊκή Αγορά». Στο πιο εξομολογητικό του σημείωμα αναφέρει μεταξύ άλλων:
Αυτά όλα που σας διηγήθηκα είναι τα τραγούδια μου. Καθώς καταλαβαίνετε δεν τα έγραψα για να διασκεδάσετε. Τα έγραψα για να τ’ ακούσετε και για να κάνετε δικό σας ό,τι σας ταίριαζε ή ό,τι σας αρμόζει. Τ’ άλλα αφήστε τα για τους άλλους και ό,τι περισσεύει για μένα. Γιατί πρέπει να σας ομολογήσω πως τα τραγούδια μου τα ‘γραψα για να συμπληρώσω τα κενά της προσωπικής μου ζωής.
Τα τραγούδια που περιλαμβάνονται στον δίσκο αποτελούν «τμήμα της ζωής μου» και αντανακλούν τα εύθραυστα τσακίσματα της. Διαλεγμένα προσεχτικά, τα κομμάτια καλύπτουν την περίοδο 1947-1985 και συμβαδίζουν με τη νεότητα, τη θέληση, την ωριμότητα και την τόλμη του Μάνου Χατζιδάκι. Μέσα απ’ αυτά εμφανίζονται τα πρόσωπα των Κούνδουρου, Μινωτή, Παξινού, Καζάν, Χορν, Γκάτσου, Θοδωράκη, Φίνου… Η μεταπολεμική Ελλάδα είναι εδώ και φτάνει ως τη Μεταπολίτευση που αναζητείται πολίτευμα, ήθος, αισθητική, αξία… Τα τελευταία λόγια από τον ίδιο:
Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ περιέχει όσα τραγούδια μου διάλεξαν για να σας τα ξαναδώσω με λεπτομέρειες, γνήσια μουσικές και τραγουδισμένα από αληθινούς τραγουδιστές, που υπηρετούν τη Μουσική και όχι την ειδωλολατρία ενός επαρμένου και κορεσμένου κοινού. Νομίζω πως έγινε ό,τι ήταν δυνατόν για να τ’ ακούσετε σαν καινούργια. Συγχρόνως ελπίζω να σας βοήθησα έτσι να με δείτε πιο σωστά και πιο αληθινά.
