• Ιταλοί, οι πρώτοι τραπεζίτες του Βελγίου
• Οι Ιταλοί στα ανθρακωρυχεία

Η «Σκουάντρα Ατζούρα» στον πρώτο της μεγάλο αντίπαλο στο τουρνουά αντιμετωπίζει το βράδυ της Παρασκευής (2/7) το Βέλγιο με τις δύο χώρες να έχουν μια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους όχι μόνο στο ποδοσφαιρικό κομμάτι, μια σχέση που ξεκινάει από τον Μεσαίωνα και τον 13ο αιώνα!

Σχεδόν όλες οι χώρες της λεκάνης της Μεσογείου διαχρονικά αντιμετώπιζαν την μετανάστευση στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη ως την λύση στα όποια προβλήματα φτώχειας, κοινωνικής ανισότητας και συγκρούσεων που κατά καιρούς έπλητταν τις νότιες χώρες της Ευρώπης. Εξαίρεση δεν θα μπορούσε να αποτελέσει η Ιταλία η οποία επίσης δοκιμάστηκε αρκετά από συγκρούσεις, εσωτερικές έριδες αλλά και ανισότητες μεταξύ του φτωχού Νότου και του πλούσιου Βορρά.

Μια από τις χώρες που αποτέλεσαν προορισμός για τους Ιταλούς στην Ευρώπη ήταν το Βέλγιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτή την στιγμή η μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών και οι απόγονοί τους στο Βέλγιο είναι Ιταλοί, με περισσότερους από 450.000 ανθρώπους, οι οποίοι αποτελούν ένα ποσοστό που αγγίζει το 5% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Ιταλοί, οι πρώτοι τραπεζίτες του Βελγίου

Η ιταλική μετανάστευση στο Βέλγιο όμως δεν φτιάχτηκε μόνο από βαλίτσες από χαρτόνι, που χρησιμοποιούσαν οι μετανάστες που πήγαιναν να εργαστούν στο εξωτερικό. Πολλούς αιώνες πριν τις «βαλίτσες με το χαρτόνι», το Βέλγιο είδε την άφιξη εμπόρων και τραπεζιτών από την Λομβαρδία, την Φλωρεντία και την Γένοβα που έκαναν επιχειρήσεις στην περιοχή της Φλάνδρας από τις αρχές του 13ου αιώνα. Το 1277 ο πρώτος εμπορικός στόλος από τη Γένοβα εμφανίστηκε στο λιμάνι του Μπριζ, δημιουργώντας την πρώτη εμπορική παροικία, η οποία θα καθιστούσε την εν λόγω πόλη τον κύριο σύνδεσμο με το εμπόριο της Μεσογείου. Η εξέλιξη αυτή όχι μόνον διεύρυνε το εμπόριο των μπαχαρικών από την Ανατολή, αλλά δημιούργησε εξελιγμένες οικονομικές τεχνικές, που επέφεραν συσσώρευση κεφαλαίων, με τα οποία σύντομα αναλήφθηκε ο έλεγχος των τραπεζών στην πόλη.

Η Βασιλική του Αγίου Αίματος και η περιφορά των λειψάνων του Αγίου που γίνεται κάθε χρόνο στο Μπριζ και κρατάει τον Μεσαίωνα έως και σήμερα θυμίζει εκείνη την εποχή. Την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης των Ιταλών τραπεζιτών κι εμπόρων με τα βελούδινα καπέλα και τα μεταξωτά ρούχα και τις συνδιαλέξεις τους με τους Φλαμανδούς αριστοκράτες.

Οι τραπεζίτες και οι έμποροι διαχειρίστηκαν καλά τα οικονομικά τους, ειδικά το εμπόριο υφασμάτων: μαλλί από την Αγγλία, μετάξι από την Ανατολή. Οι Ιταλοί έμποροι δραστηριοποιήθηκαν στην Αγγλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ανατολή, ενώ οι Ιταλοί συγγραφείς της Αναγέννησης περιέγραφαν την ζωή τους σε άλλες χώρες όπου είχαν ζήσει. Ο Ludovico Guicciardini, σύγχρονος του Machiavelli, περιγράφοντας την Αμβέρσα, την είχε χαρακτηρίσει ως πρότυπο πόλης. Η πρώτη ιταλική ένωση στις Βρυξέλλες ήταν η «Academie des Confus», μια λογοτεχνική λέσχη που δημιουργήθηκε από τους Γενουάτες μετανάστες και είχε ως στόχο τη μίξη όλων των συμμετεχόντων, χωρίς διακρίσεις καταγωγής ή ιθαγένειας.

Τον 16ο αιώνα, όταν το πνευματικό κίνημα -ελέω και της Αναγέννησης - είχε κατακλύσει την Ευρώπη, συγγραφείς και ζωγράφοι από το τότε Βέλγιο είχαν ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με τους Ιταλούς με αποτέλεσμα τα πολλά ταξίδια στις δύο χώρες.

Πολιτισμός και εμπόριο. Αυτοί ήταν οι πρωταρχικοί λόγοι για τους Ιταλούς να εγκαταλείψουν τη γη τους. Μέχρι τον 19ο αιώνα, ειδικά μετά τη γέννηση του Βελγίου το 1830, όταν οι ανταλλαγές έγιναν πιο «πολιτικές». Το Βέλγιο έγινε μια φιλόξενη γη για όσους δεν ήθελαν να αποδεχτούν τα αυταρχικά καθεστώτα που είχαν κυριαρχήσει στην Ιταλία Πολλοί από αυτούς δημιούργησαν «λογοτεχνικά σαλόνια» για Βέλγους, Ιταλούς αλλά και τους υπόλοιπους ξένους. Οι ιδέες των Ιταλών αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τους Βέλγους «πατριώτες» στην προσπάθεια δημιουργίας μιας εθνικής συνοχής. Ο Giuseppe Mazzini από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του ιταλικού κράτους ήταν συχνά στις Βρυξέλλες για να διαδώσει το μήνυμα της ανεξαρτησίας.

Στα τέλη του 19ου αιώνα και με την Βιομηχανική Επανάσταση να κάνει την εμφάνιση της στο Ηνωμένο Βασίλειο αρχικά, και στην υπόλοιπη Ευρώπη στη συνέχεια, είχαμε το πρώτο κύμα Ιταλών εργατών στις Βρυξέλλες και στη Λιέγη. Για την Ιταλία ήταν η αρχή της μεγάλης μετανάστευσης των εργαζομένων. Το 1899 ιδρύθηκε το Ιταλικό Εμπορικό Επιμελητήριο και η παρουσία εργαζομένων στην χώρα οδήγησε στη δημιουργία των mutuelles (αλληλασφάλεια) για να στηρίξει τους μετανάστες με δυσκολίες και τις οικογένειές τους.

Στη Λιέγη και τον Σαρλερουά, η άνοδος της χαλυβουργίας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα δημιούργησε μια ροή μεταναστών, ειδικά ειδικευμένων εργαζομένων από την Ιταλία η οποία εντάθηκε προς το τέλος του αιώνα, όταν μετά τις τις λαϊκές εξεγέρσεις, γνωστές ως «διαμαρτυρία του στομαχιού» και την καταστολή του στρατηγού Μπάβα Μπεκάρις που έστρεψε τα κανόνια στις μάζες, αφήνοντας 80 νεκρούς και 450 τραυματίες, Ιταλοί πολιτικοί πρόσφυγες κατέφυγαν στο Βέλγιο.

Η συνεχής ροή μεταναστών όπως ήταν λογικό έφερε αλλαγές σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής με την δημιουργία πολιτιστικών ιδρυμάτων για να γίνει γνωστή η ιταλική γλώσσα και ο ιταλικός πολιτισμός στο Βέλγιο. Το 1905 δημιουργήθηκε στη Λιέγη το «Società Dante Alighieri» για τη διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας που συνέβαλε τα μέγιστα στους Βέλγους μηχανικούς που βρέθηκαν στην Ιταλία στις αρχές του 20ου αιώνα και συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου των Ιταλών.

Οι Ιταλοί στα ανθρακωρυχεία

Το τέλος του Β' Παγκοσμίου Κυπέλλου έφερε μια νέα σελίδα στις σχέσεις Ιταλών και Βέλγων. Το 1944 δημιουργήθηκε η «Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης». Η οποία οδήγησε στην υπογραφή του πρωτοκόλλου μετανάστευσης μεταξύ των δύο χωρών για την άφιξη εργατών στα βελγικά ανθρακωρυχεία. Το Βέλγιο χρειαζόταν φθηνό εργατικό δυναμικό για να κερδίσει τη «μάχη του άνθρακα», η Ιταλία χρειαζόταν και τους μισθούς των μεταναστών για να αντιμετωπίσει την μεταπολεμική κρίση και τον άνθρακα για να ξαναρχίσει την δική της βιομηχανία.

Μετά την καταστροφή του Bois du Cazier στη Marcinelle τον Αύγουστο του 1956 με το θάνατο 262 ανθρακωρύχων, εκ των οποίων 136 ήταν Ιταλοί, η επίσημη συμφωνία μετανάστευσης διακόπηκε. Αλλά οι μετανάστες συνέχισαν να φτάνουν επειδή ήταν δύσκολο να βρουν μια σταθερή δουλειά στην Ιταλία. Το Βέλγιο άρχισε τότε να εισάγει εργαζόμενους από άλλες χώρες. Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Τουρκία.

Παρά το κλείσιμο των ανθρακωρυχείων, οι Ιταλοί δεν σταμάτησαν να μεταναστεύουν στο Βέλγιο. Μετά από πολλές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια οι Ιταλοί στο Βέλγιο απέκτησαν το δικαίωμα διπλής υπηκοότητας. Πολλοί από τους παλιούς ανθρακωρύχους δεν επέστρεψαν στην Ιταλία μετά το κλείσιμο των ορυχείων. Έμειναν στο Βέλγιο και πολλοί από αυτούς συνέχισαν να ζουν στις Βρυξέλλες, ιδίως στο Molenbeek και στο Anderlecht. Το τελευταίο κύμα Ιταλών που έρχονται να εργαστούν στις Βρυξέλλες αποτελείται από νέους που προσπαθούν να βρουν δουλειά στα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα σε ΜΚΟ αλλά και σε διάφορες εταιρίες που συνεργάζονται με την Ευρωπαϊκή Ένωση στις Βρυξέλλες. Πολλοί από αυτούς είναι επίσημα εγγεγραμμένοι, πολλοί έρχονται για να δοκιμάσουν την αγορά για να δουν αν υπάρχουν δυνατότητες εργασίας.

Και μπορεί πλέον να μην κουβαλάνε βαλίτσα από χαρτόνι, όπως δύο αιώνες πριν, αλλά ακόμα και τώρα το Βέλγιο μπορεί να αποτελέσει μια δεύτερη πατρίδα για τον κάθε Ιταλό πολίτη.

Πληροφορίες: brussels.eu, wikipedia