• Τα 150 κιλά του Τκατσένκο που έγινε... Τσατσένκο
• «Κλαίει ο αρχηγός, ο Σαντσίς φέρθηκε με τόση σκληρότητα»
• Το «όχι τρίποντο, όχι τρίποντο» πριν το «η ελληνική ομάδα είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης»
• Άγνωστες ιστορίες του τελικού

«Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, γεια σας. Σε λίγα λεπτά αρχίζει ίσως η πιο σημαντική συνάντηση που έχει δώσει ποτέ ελληνική ομάδα. Η Εθνική μας ομάδα διεκδικεί το χρυσό μετάλλιο του 25ου πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος απέναντι στην πανίσχυρη ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης...» ήταν ο πρόλογος του αείμνηστου Φίλιππου Συρίγου λίγα λεπτά μετά την πρώτη «ζωντανή» σύνδεση της ΕΡΤ με το φαληρικό παλέ και πιο συγκεκριμένα την ώρα που ολοκληρωνόταν η παρουσίαση της ελληνικής 12άδας.

Το ρολόι έδειχνε 20:02. Από τα παράθυρα του ΣΕΦ έμπαινε ακόμα το φως της ημέρας. Ο Καναδός διαιτητής Στιβς έδινε το πρώτο τζάμπολ του μεγάλου τελικού. Ελλάδα εναντίον Σοβιετικής Ένωσης με φόντο το βαρύτιμο τρόπαιο και τον τίτλο της πρωταθλήτριας Ευρώπης! Το σύνθημα «τίποτα, τίποτα δεν μας σταματά, το κύπελλο θα πάρουμε με τον τσαμπουκά» δονούσε την ατμόσφαιρα από 14.000 και πλέον Έλληνες φιλάθλους οι οποίοι είχαν κατακλύσει κάθε γωνιά του γηπέδου.

Τα 150 κιλά του Τκατσένκο που έγινε... Τσατσένκο

Οι συγκινήσεις, έντονες. Οι λιποθυμίες στο ΣΕΦ, αμέτρητες. Η αγωνία έφτανε στο κατακόρυφο. Η Εθνική ωστόσο είχε το προβάδισμα με 40-38 έως και τα τέλη του ημιχρόνου, αλλά ένα τρίποντο του «ψυχρού Λετονού» Βάλντις Βάλτερς είχε δώσει προβάδισμα στους Σοβιετικούς με 40-41. Ο Παναγιώτης Γιαννάκης είχε αναλάβει την τελευταία επίθεση του ημιχρόνου, αλλά... ατύχησε να δεχθεί στο κορμί του τα «150 κιλά του Τσατσένκο» όπως έλεγε ο Συρίγος, ο οποίος στο ριπλέι της φάσης αναφώνησε ένα «ωχ» πριν περάσει στην ιστορία το «ευτυχώς που ο Γιαννάκης είναι γερός. Οποιοσδήποτε άλλος να ήταν στην θέση του... Ξανά η φάση, χα! Ούτε ψύλλο στον κόρφο του που λένε...»

Η Εθνική είχε πάει στα αποδυτήρια με το ισχνό προβάδισμα (42-41) ενώ στο πρώτο ημίχρονο είχε κλέψει την παράσταση το μαεστρικό καλάθι του Νίκου Γκάλη με... τριπλό σπάσιμο μέσης στον αέρα: «...ένα καταπληκτικό καλάθι του Γκάλη, είναι απίστευτο. Περπάτησε στον αέρα για να αποφύγει τους Σοβιετικούς γίγαντες και τελικά έστειλα τη μπάλα στο καλάθι. Το πιο δύσκολο καλάθι του πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος...»

Οι Σοβιετικοί ωστόσο είχαν... πάρει τα πάνω τους στο δεύτερο ημίχρονο. Τέσσερα λεπτά πριν από το τέλος είχαν το προβάδισμα με οκτώ πόντους διαφορά (82-74) και όλα έδειχναν ότι πολύ δύσκολα θα μπορούσε η Εθνική ομάδα να κρατήσει «ζωντανό» το όνειρο του χρυσού μεταλλίου. Υπήρξε αντίδραση, Μείωσε στους 4 πόντους (84-80) αλλά στα 2:25 πριν από το τέλος ο Παναγιώτης Φασούλας υπέπεσε στο 5ο του φάουλ και έδωσε στον Τσατσένκο (σ.σ. όπως τον έλεγε ο Συρίγος και τον έμαθε όλος ο κόσμος γιατί... Τκατσένκο είναι το όνομα του ανθρώπου) να «γράψει» το 86-80. Τα πράγματα είχαν γίνει πολύ δύσκολα για την ελληνική ομάδα.

«Κλαίει ο αρχηγός, ο Σαντσίς φέρθηκε με τόση σκληρότητα»

Ο Μέμος Ιωάννου με τρίποντο στην επόμενη φάση μείωσε σε 86-83 αλλά οι πανηγυρισμοί κόπασαν απότομα όταν ο Παναγιώτης Γιαννάκης ακολούθησε τον Φασούλα στον πάγκο ύστερα από το δικό του 5ο φάουλ: «Κλαίει ο αρχηγός της Εθνικής ομάδας... Το κοινό αποδοκιμάζει τον Σαντσίς ο οποίος φέρθηκε με τόση σκληρότητα.... Ορίστε, ο Γιαννάκης έκανε ένα κανονικότατο κόψιμο, κλέψιμο. Καμία απολύτως παράβαση. Πικραμένος αποχωρεί...»

Ένα λεπτό πριν από το τέλος: Ο Νίκος Γκάλης πετώντας την μπάλα με καμπύλη και σχεδόν πάνω από το... ταμπλό για να αποφύγει τα χέρια του Τσατσενκο μειώνει σε 89-87 στο 39': «Ακόμα υπάρχουν ελπίδες, φτάνει να αστοχήσουν τώρα οι Σοβιετικοί. Η τελευταία επίθεση θα είναι δική μας..» Πράγματι. Οι διεθνείς έκλεψαν τη μπάλα από τον Βαλντεμάρας Χομίτσιους και στα 36'' ο Λιβέρης Ανδρίτσος είχε πάρει το 5ο φάουλ του Τσατσένκο και κλήθηκε να «εκτελέσει» τις πιο ψύχραιμες και πιο... υποτιμημένες βολές του τελικού.

«Πρέπει να φανεί ψύχραιμος... 89-88, όρθιοι οι παίκτες της Εθνικής παρακολουθούν τον συμπαίκτη τους σε αυτήν την κρίσιμη προσπάθεια. Και 89-89. Ισοφάριση!» Η Σοβιετική Ένωση αστόχησε στα 19'' με τον Βάλτερς, ο Χριστοδουλου είχε πάρει το ριμπάουντ και... «η μπάλα στον Ιωάννου, 10 δευτερόλεπτα, εννιά, το μπάσιμο... Δεν σφύριξαν τίποτα οι διαιτητές...» Οι Σοβιετικοί ξεδίπλωσαν την επίθεσή τους, βρήκαν εύκολο καλάθι από τον Γιοβάισα, αλλά... «έχει τελειώσει το παιχνίδι, δεν μετράει το καλάθι. Δεν μετράει λέει ο Ισπανός και όχι. Δεν μετράει το καλαθι. Έδειχνε μηδέν το χρονόμετρο. Η νίκη θα παιχτεί στην παράταση...»

Το παιχνίδι ήταν πραγματικό ντέρμπι και για γερά νεύρα και στην παράταση. Σε καμία περίπτωση δεν προσφερόταν για καρδιακούς. Ο Γκάλης είχε πάρει την κατάσταση στα χέρια του: «Είναι ώρα του. Τώρα που λείπει ο Τσατσένκο είναι η ώρα του...» και με τέσσερις σερί πόντους είχε φέρει την Εθνική στο 89-93! Το γήπεδο είχε πάρει φωτιά. Όμως δύο τρίποντα του Βάλντις Βάλτερς έφεραν και πάλι τα πάνω κάτω: «Θυμόμασταν πέρυσι πώς εκτέλεσε τους Γιουγκοσλάβους στον μεγάλο ημιτελικό της Μαδρίτης. Και κάνει πάλι τα ίδια...»

Το «όχι τρίποντο, όχι τρίποντο» πριν το «η ελληνική ομάδα είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης»

Με το σκορ στο 96-95 μετά από ένα ακόμα ζευγάρι βολών του Ανδρίτσου, ο Σεργκέι Ταρακάνοφ είχε πάρει επιθετικό ριμπάουντ και ειχε δώσει στη Σοβιετική Ένωση προβάδισμα με 98-95 στα 2:20 πριν από το τέλος. Από τότε περάσει στην ιστορία και η ατάκα «αυτό το ριμπάουντ, ίσως ήταν μοιραίο...» Ένα καλάθι του Ανδρίτσου με ταμπλό και δύο βολές του Γκάλη είχαν δώσει προβάδισμα στην Ελλάδα με 99-98 ενώ ο Βάλτερς στη συνέχεια αστόχησε σ' ένα ζευγάρι βολών από ανύπαρκτο φάουλ που είχε καταλογιστεί στον Ανδρίτσο για το «μόνο μπάλα πήρε ο Ανδρίτσος...»

Επόμενη επίθεση: Νίκος Γκάλης. Διπλό σπάσιμο της μέσης ανάμεσα από Πανκράσκιν και Βάλτερς και 98-101: «Μισό βήμα από τον θρίαμβο η ελληνική ομάδα. 45 δευτερόλεπτα ακόμα. Πρέπει να προσέξουμε μην κάνουν τρίποντο οι Σοβιετικοί. Ας τον αφήσουν να βάλει καλάθι. Όχι τρίποντο, δεν μαρκάρουν εκεί, όχι τρίποντο, όχι τρίποντο... 101-101. 36 δευτερόλεπτα ακόμα...»

Όλο το ματς, μία επίθεση της Ελλάδας.... «10 δευτερόλεπτα για να γίνει η ελληνική επίθεση. Επτά. Έξι. Ιωάννου. Πέντε. Ελευθερώνεται, το σουτ. Ριμπάουντ ο Καμπούρης και φάουλ ο Γκομπόροφ! Φάουλ ο Γκομπόροφ τέσσερα δευτερόλεπτα πριν από το τέλος. Ο Αργύρης Καμπούρης κρατάει την πρόκριση στα χέρια του. Με δύο βολές που μπορούν να στείλουν την Εθνική ομάδα στον ουρανό».

Ο Αργύρης Καμπούρης είχε στηθεί τη γραμμή των βολών. Για πολλά χρόνια αργότερα όλοι όσοι έπαιζαν μπάσκετ, πάντα θα φύσαγαν τα δάχτυλά τους και θα... στριφογύριζαν την μπάλα πριν από μια βολή: «Τίποτα, τιποτα δεν σταματα... Πραγματικά είμαστε τόσο κοντά... Η πρόκριση στα χέρια αυτού του τίμιου γίγαντα. Αργύρης Καμπούρης... 101-102! Και μόνο τέσσερα δευτερόλεπτα. Προσοχή μόνο μην επωφεληθούν οι Σοβιετικοί από αυτά τα τέσσερα δευτερόλεπτα.... 101-103! Θέλει προσοχή, ο Βάλτερς για τον Γιοβάισα, σουτ τριών πόντων, η μπάλα έξω! Είναι το τέλος, η ελληνική ομάδα είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης! Η ελληνική ομάδα είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης. Είναι μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις του Παγκόσμιου Αθλητισμού. Είναι ένας θρίαμβος, είναι ένα ηρωϊκό κατόρθωμα...»

Ρίγος συγκίνησης! Αμέτρητα συναισθήματα: «Μία χώρα με 8,5 μόνο εκατομμύρια, νίκησε τον κολοσσό των 251 εκατομμυρίων. Είναι πραγματικά η νίκη του Δαυίδ επί του Γολιάθ» συμπλήρωνε ο εκστασιασμένος, όσο και συγκινημένος Φίλιππος Συρίγος. Η Ελλάδα είχε πραγματοποιήσει ένα μοναδικό άθλο. Τη μεγαλύτερη νίκη στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού. Τη νίκη που έμελλε να αποτελέσει την έναρξη για την άνθιση του αθλητισμού στην χώρα μας. Ντελίριο. Φρενίτιδα. Η στιγμή που εκτόξευσε το ελληνικό μπάσκετ τόσο σε ομαδικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Ελλάδα (Πολίτης): Γκάλης 40 (1), Γιαννάκης 10 (2), Καμπούρης 10, Χριστοδούλου 10 (2), Φασούλας 12, Ανδρίτσος 10, Ιωάννου 8 (1), Ρωμανίδης 3, Φιλίππου.

Σοβιετική Ενωση (Γκομέλσκι): Βάλτερς 23 (4), Μαρτσουλιόνις 16, Χομίτσιους 10, Τσατσένκο 14, Γιοβάισα 17 (4), Βολκόφ 4, Ταρακάνοφ 5, Γκομπόροφ 4, Τιχονένκο, Μπαμπένκο, Παγκράσκιν 8.

Άγνωστες ιστορίες του τελικού

• Περίπου 200 εκατομμύρια δραχμές ήταν τότε το συνολικό πριμ για την εθνική ομάδα! Από αυτά τα χρήματα, η οικογένεια Λάτση είχε προσφέρει 26 εκατομμύρια (13 ονομαστικές επιταγές των δύο εκατομμυρίων, 12 οι παίκτες συν ο προπονητής), η Εθνική Τράπεζα 25 εκατομμύρια, ο Γιώργος Βαρδινογιάννης 5 εκατομμύρια, άλλα 6 εκατομμύρια η ΓΓΑ, 20 εκατομμύρια η ΕΟΚ, ενώ πρόσφερε και ένα εκατομμύριο η τραγουδίστρια Μαρινέλλα, η οποία -μαζί με τον Γιάννη Πάριο- ακολουθούσε πιστά την ομάδα.

• Επίσης στα πριμ συμπεριλήφθηκαν αυτοκίνητα, έπιπλα μπαμπού 300.000 δραχμών, τηλεοράσεις Trinitron τελευταίας τεχνολογίας για εκείνη την εποχή, κρουαζιέρες, παπούτσια, αθλητικά είδη μέχρι και... παιχνίδια για παιδιά των διεθνών!

• Η πολιτεία είχε προαναγγείλει μετά τον μεγάλο θρίαμβο ότι θα μοιράσει 80 εκατομμύρια σε 30 νομούς για μπασκέτες, 30.000 μπάλες, 100.000 φόρμες στα σχολεία, όπως επίσης και την κατασκευή κλειστού μπάσκετ στο ΟΑΚΑ χωρητικότητας 20.000 θέσεων. Η ανάπτυξη του αθλήματος μόλις που ξεκινούσε...

• Τα εισιτήρια του τελικού είχαν πουληθεί στη μαύρη αγορά ακόμα και... 30.000 δραχμές!

• Το βράδυ της 14ης Ιουνίου το 166 δέχθηκε περισσότερες από 400 κλήσεις για καρδιακά επεισόδια...

• Λίγοι θυμούνται ότι οι Γκάλης και Γιαννάκης την επόμενη μέρα του θριάμβου πήγαν στο Τελ Αβίβ για να πάρουν μέρος σε ματς της Μικτής Ευρώπης με την εθνική Ισραήλ: «Ο Γκάλης είναι το νούμερο 1 στην Ευρώπη» έλεγε στο αεροδρόμιο ο αείμνηστος Ντράζεν Πέτροβιτς

• Μετά τον προημιτελικό με την Ιταλία, οι Νίκος Λινάρδος και Αργύρης Καμπούρης θέλησαν να διασκεδάσουν, αλλά στον δρόμο πέρασαν ένα φανάρι με κόκκινο με αποτέλεσμα να τους σταματήσει η τροχαία. Μόλις αντελήφθησαν οι αστυνομικοί για ποιους πρόκειται, όχι μόνο δεν τους έκοψαν κλήση, αλλά τους ζήτησαν και αυτόγραφο: «Ηταν βαθύ βαθύ πορτοκαλί» τους έλεγε ο Καμπούρης, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει εξαιρετικό ματς.

• Αυτοί που «κόπηκαν» από την τελική 12άδα του Eurobasket και έχασαν την ευκαιρία να φορέσουν το χρυσό μετάλλιο στο στήθος ήταν οι Νίκος Τσαγκόπουλος, Αργύρης Πεδουλάκης, Κώστας Παταβούκας και Δημήτρης Παπαδόπουλος.