• Στην πρώτη γραμμή του μετώπου
• Το Πάσχα του Θεού!

Κάποτε φύσηξε άνεμος βαρύς, δίχως καταγωγή, δίχως τέλος. Κανείς δεν ήξερε από πού ήρθε και πώς. Δεν ήταν ανοιξιάτικο αεράκι, δροσερό, ανάλαφρο. Μηδέ θερινό διάλειμμα ζεστής αύρας. Ούτε προμήνυμα φθινοπωρινής βροχής. Όχι. Παγωμένο ήταν, πηχτό και καυτό σαν τον πάγο. Χειμωνιάτικο; Ούτε. Ο άνεμος αυτός μετέφερε γκριζογάλανο σύννεφο και φωτιά. Φωτιά προορισμένη να πέσει στην πέτρα, στο χώμα, στη σάρκα.

Άνεμος πέρα από τις εποχές, διαφορετικός, αλλά όχι άγνωστος στην ανθρώπινη ψυχή. Μόνο τα ζώα κοιτούσαν με αληθινή απορία. Ο μόνος τρόπος για να καταλάβει κανείς και να το αναγνωρίσει ήταν η όσφρηση, αυτή ποτέ δεν λέει ψέματα. Και αυτή είπε την αλήθεια: μπαρούτι, σκόνη, δάκρυα, κρύσταλλο, φως, ζόφος και αίμα. Η φύση ντράπηκε και ετοιμάστηκε για τη θυσία. Ο άνθρωπος δεν ντράπηκε. Πότε δεν ντρέπεται. Ανέβηκε στον άνεμο και ήξερε ότι πριν λυτρωθεί θα καταστρέψει τα πάντα, θα καταστραφεί για πάντα. Την ώρα της αντάρας και της μεγάλης αγωνίας ακούστηκε και ήταν κι αυτό ανθρώπου δημιούργημα. Το είπανε “Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας” (Εκδόσεις Ίκαρος), το έγραψε ο άνθρωπος, ο Οδυσσέας Ελύτης. 2 Νοεμβρίου, γεννήθηκε. Το 1911!

Στην πρώτη γραμμή του μετώπου

Ο Ελύτης στην πρώτη γραμμή του αλβανικού μετώπου. Ο Ελύτης ζει, μετέχει, στο Αλβανικό Έπος του ’40. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 επιστρατεύεται με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού στην υπηρεσία του Στρατηγείου του Α’ Σώματος Στρατού. Τον Νοέμβριο το Στρατηγείο μετακινείται στην Καλαμπάκα και στο Μέτσοβο. Στις 11 Δεκεμβρίου ο ποιητής μετατίθεται στη ζώνη πυρός. Την επομένη των Χριστουγέννων προωθείται στη γραμμή Καλλαράτες-Μπολένα. Στις 26 Φεβρουαρίου 1941 μεταφέρεται με βαρύ κοιλιακό τύφο στο νοσοκομείο Ιωαννίνων κι έπειτα από περιπετειώδη πορεία καταλήγει στην Αθήνα. Το όπλο σωπαίνει κι ένα άλλο ξεκινά. Η πένα του Ελύτη υποδέχεται εχθρικά και φίλια πυρά και με πίστη απαντά. Το “Άσμα” είναι ένας ύμνος που ξεκίνησε στα βουνά, τραγουδήθηκε με σφαίρες, “αέρα”, οιμωγές, σκληρά βλέμματα, βόμβες και αίματα, ζωές χαμένες, ζωές κερδισμένες και επαναλήφθηκε στο λευκό του χαρτιού. Ο άνεμος από τα βάθη του κόσμου στην κορυφή του κόσμου και μετά στις καρδιές, το μυαλό, το σώμα των ανθρώπων. Λίγο πριν το “Άξιον Εστί” o Ελύτης τιμά αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους. Λίγο πριν τη μεγάλη προσευχή, τη μεγάλη δημιουργία, τιμά αυτόν που χάθηκε και ξαναβρέθηκε, αυτόν που πέθανε και έζησε, αυτόν που αμάρτησε βαριά και λυτρώθηκε καταπίνοντας τα καρφιά της σταύρωσης του. Το “Άσμα” απαντά στον στρατιώτη, τον ημιονηγό, τον νοσοκόμο και υποκλίνεται στον ανθυπολοχαγό. Ηρωικό και πένθιμο, γιατί ηρωισμός και πένθος σώσουν τη ζωή και τον άνθρωπο.

Το Πάσχα του Θεού!

Ο Ελύτης πάντα ήθελε να αφηγείται μεγάλες, επικές, ιστορίες. Αυτό κάνει και στο “Άσμα”. Ποιητικό χρονικό που κυκλώνει την πορεία ανελευθερία-ελευθερία. Ο επικός λόγος του Ελύτη στηρίζεται στη μεγάλη επιθυμία και τη μεγάλη απώλεια με τον άνθρωπο στο κέντρο αυτού. Η φύση και ο άνθρωπος βασικά συστατικά της ποίησης του και η προσέγγιση ταπεινή και σίγουρη. Η πίστη του στον Θεό και την πατρίδα ανυψώνει τον λόγο αποφεύγοντας μελοδραματισμούς και υπερβολές. Για τον Ελύτη τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους και αυτός παίρνει την ευθύνη να τα παρουσιάσει. Οι χίλιες λέξεις της εικόνας, γίνονται εικόνες-λέξεις και σε αυτήν την περίοδο το φως και ο ίσκιος μοιράζονται τον τόπο. Σε 14 ενότητες η πορεία από το βουνό στο βουνό. Από τους πρόποδες στην κορυφή και στις αιωρούμενες κορυφές στο απέραντο γαλάζιο.

Η ποιητική δημιουργία ξεκινά με τον στίχο Εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος (Α΄). Η θύμηση για το φως που αποκάλυπτε τη ζωή, δεν τη σκέπαζε. Τα όρνια στον ουρανό, η φύση σε μαρασμό και επιφύλαξη. Κακό θ’ ανάψει εδώ. (Β΄). Και έρχεται η ώρα που η στιγμή ξαστόχησε (Γ΄) και ο θάνατος χύνεται. Ο θάνατος του στρατιώτη είναι σπαρακτικός και σου τσακίζει την ψυχή (Δ΄). Η συνέχεια είναι τα λόγια της οιμωγής (Ε΄) και της νιότης (σ΄). Ακολουθεί το πένθος της μάνας (Ζ΄) και η αχτίδα φωτός της ελευθερίας (Ζ΄). Για λίγο όλα σταματάνε (Η΄) και ετοιμάζονται να αρχίσουν ξανά, Φέρτε καινούρια χέρια (Θ΄). Το “Ζω!” ακούγεται ξανά (Ι΄) και η δημιουργία ξεκινά, όμως το μαύρο σύγνεφο δεν λείπει (ΙΑ΄) και όσοι ανεβαίνουν στον ουρανό ακούν τον αίνο των συντρόφων (ΙΒ΄). Εκείνη τη στιγμή χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο και Του κόσμο η πιο σωστή στιγμή σημαίνει. Η Ελευθερία επιστρέφει και εδώ τελειώνει ο θάνατος […] εδώ η ζωή αρχίζει (ΙΓ΄, ΙΔ΄). Πριν φτιαχτεί από το μυαλό του Ελύτη ο κόσμος ο μικρός ο μέγας, οι Έλληνες ζουν το Πάσχα του Θεού! (ΙΔ΄).

Πηγές

-Οδυσσέας Ελύτης “Ποίηση” (Εκδόσεις Ίκαρος)

-“Ο Ελύτης πολέμησε στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού Έπους. Αυτή είναι η ιστορία του” [Παναγιώτης Ανδριόπουλος, lifo.gr]