Δέος για το «Αποκάλυψη Τώρα»! (vid, pics)
Ο πόλεμος του Βιετνάμ επηρέασε σημαντικά την αμερικανική κουλτούρα. Οι προσπάθειες καλλιτεχνικής αποτύπωσης της μεγάλης ήττας των “πανίσχυρων” ΗΠΑ, αμέτρητες. Στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στη γλυπτική και φυσικά στον κινηματογράφο. Η κινούμενη εικόνα ήταν το καλύτερο μέσο για να παρουσιαστεί σε όλο της το μεγαλείο η φρίκη του πολέμου.
Ακόμη κι αν η προπαγάνδα των ΜΜΕ προσπαθούσε να αποκρύψει την αλήθεια, να ρίξει σκιά στην βαρβαρότητα, οι θηριωδίες και ο άφατος πόνος ήταν αδύνατον να μείνουν στο τόπο δημιουργίας τους. Οι κινηματογραφιστές που ασχολήθηκαν με το θέμα έδωσαν ο καθένας και κάτι ξεχωριστό: Ο Όλιβερ Στόουν στο “Platoon” είναι λυρικός, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο “Full Metal Jacket” πιο κυνικός... Υπήρξε όμως κι ένας που, πέρα απ' όλα αυτά, έκανε κάτι απίστευτο: αποτύπωσε την πορεία προς το τέλος του πολέμου, το σημείο που μόνο οι νεκροί του μπορούν να δουν. Το όνομα του Φράνσις Φορντ Κόπολα και το “Αποκάλυψη Τώρα!” είναι 2η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.
Το όραμα του Κόπολα
Η εν λόγω ταινία δοκίμασε τα όρια του σκηνοθέτη-παραγωγού Κόπολα, σχεδόν τον κατέστρεψε οικονομικά, αλλά το τελικό αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Πηγή έμπνευσης το βιβλίο του Τζόζεφ Κόνραντ “Η καρδιά του σκότους” και η ταινία του Βέρνερ Χέρτζογκ “Αγκίρε, η μάστιγα του Θεού”. ΄Όσοι έχουν δει το φιλμ, καταλαβαίνουν ότι είναι ακριβώς αυτό: καταβύθιση στην καρδιά του σκότους.
Ο Κόπολα βρήκε το κατάλληλο φυσικό σκηνικό στις Φιλιππίνες και συνδημιουργώντας με τους ηθοποιούς μας παρέδωσε την απόλυτη ταινία για το Βιετνάμ. Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί “αντιπολεμική” μια και δεν ήταν αυτός ο απώτερος σκοπός της. Για τον Κόπολα πάνω απ' όλα είναι η τραγωδία, όπως την μάθαμε στο αρχαίο ελληνικό δράμα.
Η ύβρις των θνητών δεν μπορεί παρά να φέρει τη νέμεσις και ο άδικος θάνατος ο τρόπος να πληρωθεί το τίμημα. Το τραγικό στοιχείο της ζωής είναι αυτό που θέλει να φωτίσει ο σκηνοθέτης. Η ταινία είναι υπόμνηση του ανθρώπινου δυϊσμού στην πιο καθαρή μορφή του. Το απόλυτο καλό δεν μπορεί να υπάρχει δίχως το απόλυτο κακό. Κι αν ο “πόλεμος είναι πατέρας και κυρίαρχος των πάντων” σύμφωνα με τον Ηράκλειτο, η καρδιά του μόνο στο σκότος μπορεί να χτυπά και το όραμα του Κόπολα το έδειξε πεντακάθαρα.
“This is the end...”
Ο Κόπολα εκμεταλλεύτηκε με τον καλύτερο τρόπο το φυσικό τοπίο και στην ουσία είναι αυτό που πρωταγωνιστεί, αφού “καταπίνει” του ήρωες. Από το ξεκίνημα ο θεατής καταλαβαίνει ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με στιγμή βγαλμένη από την κόλαση του Δάντη και το τέλος δεν βρίσκεται μακριά. Η σκηνή που “ανοίγει” την ταινία σε καθηλώνει και σε αναγκάζει να περιμένεις το αναπάντεχο. Αυτό έρχεται με σειρά εκρήξεων και η πύρινη εικόνα είναι το καλωσόρισμα στην κόλαση επί της γης. Η μουσική των Doors και η ηλεκτρισμένη φωνή του Τζιμ Μόρισον προειδοποιούν ότι “this is the end...”.
Σε αυτό το αφιλόξενο και αδηφάγο τοπίο τοποθετούνται τα πρόσωπα με τον λοχαγό Μπέντζαμιν Ουίλαρντ μπροστάρη. Τον ερμηνεύει ο Μάρτιν Σιν και αποδίδει πιστά τον εύθραυστο και στα όρια του ανισόρροπου χαρακτήρα. Το μόνο που ζητά είναι μια αποστολή και εκεί που έχει παραιτηθεί, έρχεται η αποστολή που θα του αλλάξει τη ζωή, μαζί και όλων όσων θα τον ακολουθήσουν. Ο λοχαγός δεν ξέρει ότι θα δει το τέλος του πολέμου και για να επιζήσει θα πρέπει να καταθέσει ό,τι έχει απομείνει από την ψυχή του.
Εξουδετερώστε τον Κουρτζ
Η παράνοια του πολέμου είναι ανθρώπινο “κατόρθωμα” και ο Κόπολα το αποδεικνύει όταν οι ανώτεροι του λοχαγού Ουίλαρντ του αποκαλύπτουν την αποστολή του. Πρέπει να εξουδετερώσει τον συνταγματάρχη Ουόλτερ Κουρτζ. Γιατί; Διότι έχει ξεφύγει από τον έλεγχο του αμερικανικού στρατού και το κυριότερο, εκθέτει την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Χαμένος στη ζούγκλα, έχοντας δημιουργήσει τον δικό του στρατό, τη δική του πολιτεία, τη δική του κοινωνία με τους ιθαγενείς να τον υπηρετούν, διαλύει κάθε “καλή” πρόθεση του αμερικανικού στρατού που θέλει να εξοντώσει την κομμουνιστική απειλή. Η αληθινή πρόθεση είναι η επίδειξη και επιβολή της αμερικανικής δύναμης και η κυριαρχία έναντι της ΕΣΣΔ.
Ο Κουρτζ, λοιπόν, είναι το απόλυτο κακό που ζει και απειλεί μέσα από την καρδιά του σκότους. Δημιούργημα των πολιτικών-στρατιωτικών ηγεσιών και ο λοχαγός Ουίλαρντ και η ομάδα του το σφάγιο που απαιτεί ο θεός του πολέμου. Ο Κόπολα αντλεί από αυτήν την μυθολογική-τραγική ατμόσφαιρα και “ρίχνει” τους πρωταγωνιστές του στον ποταμό Νουνγκ. Το υπαρξιακό, ιδιότυπο road movie ξεκινά.
“Η φρίκη!”
Ο Κόπολα έφτιαξε χαρακτήρες εύπλαστους, έτοιμους να θυσιαστούν στο έρεβος του πολέμου. Ο Ουίλαρντ, παρά τις κακουχίες, κουβαλά το πλήρωμα στις πλάτες του και όταν μένει μόνος θα είναι έτοιμος να αναμετρηθεί με τον Κουρτζ. Στη διάρκεια της διαδρομής, εμβόλιμα, ο θεατής βλέπει τις παράταιρες, αλλά αναμενόμενες εικόνες του πολέμου. Κορυφαία όλων η συνάντηση με τον αντισυνταγματάρχη Μπιλ Κίλγκορ (Ρόμπερτ Ντιβάλ) ο οποίος εκστομίζει την ατάκα-υπογραφή “μου αρέσει η μυρωδιά της ναπάλμ το πρωί”.
Το τέλος ανήκει στους Ντένις Χόπερ και Μάρλον Μπράντο. Ο πρώτος μπορεί να παίζει έναν μικρό ρόλο -υποδύεται των φωτορεπόρτερ που έμεινε στη ζούγκλα- είναι όμως καθοριστικός για να γνωρίσουμε τον κόσμο του συνταγματάρχη Κουρτζ. Αυτόν ερμηνεύει ο δεύτερος και είναι η αιτία που το φιλμ ξεπερνά τα συνηθισμένα και αγγίζει το τέλειο. Ο Μπράντο μπορεί να ταλαιπώρησε τον Κόπολα με τη συμπεριφορά του (υπέρβαρος, απροετοίμαστος, κ.α), όμως στο τέλος το κοινό δεν μπορούσε να μη θαυμάσει την ερμηνεία του. Μέσα από τη σκιά -σοφή η επιλογή του Κόπολα να τον “εγκλωβίσει” εκεί-, στο ημίφως, ο Μπράντο ενσάρκωσε το τέλος (;) του πολέμου. Λιτός, δωρικός και επιβλητικός ο Μπράντο, απαγγέλλει T.S Eliot και αποκωδικοποιεί μέσα από την ποίηση το νόημα της ταινίας. Οι τελευταίες του λέξεις είναι ο επιθανάτιος ρόγχος και η κραυγή γέννησης την ίδια στιγμή, ενός νέου κόσμου που θα μεγαλώσει μέσα στο σκότος: “Η φρίκη! Η φρίκη!”.
