Πόλεμος Ισραήλ-Ιράν: Πως φτάσαμε ως εδώ (vid)
Η σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν δεν είναι προϊόν της στιγμής. Είναι αποτέλεσμα δεκαετιών βαθιάς εχθρότητας, ιδεολογικών διαφορών, γεωστρατηγικών ανταγωνισμών και μιας σειράς μυστικών επιχειρήσεων που σταδιακά μετέτρεψαν την ψυχρή αντιπαράθεση σε μια πραγματικότητα ανοιχτού πολέμου.
Η εποχή των "άβολων συμμάχων" (πριν το 1979)
Η σχέση Ιράν–Ισραήλ δεν ήταν πάντα εχθρική. Μέχρι το 1979, οι δύο χώρες διατηρούσαν παρασκηνιακές διπλωματικές σχέσεις και συνεργάζονταν εμπορικά και στρατιωτικά, υπό το καθεστώς του Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί. Το Ιράν λειτουργούσε τότε ως σύμμαχος της Δύσης στην περιοχή, ενώ το Ισραήλ το έβλεπε ως στρατηγικό εταίρο σε έναν κατά κύριο λόγο αραβικό και εχθρικό περίγυρο.
Αυτή η "άβολη συμμαχία" διαλύθηκε με την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Το νέο θεοκρατικό καθεστώς του Aγιατολάχ Χομεϊνί υιοθέτησε μια βαθιά αντισιωνιστική ρητορική, χαρακτηρίζοντας το Ισραήλ ως "σιωνιστικό καρκίνωμα" και ζητώντας την καταστροφή του. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, το Ισραήλ αντιμετωπίστηκε από την Τεχεράνη ως υπαρξιακός εχθρός, όχι μόνο πολιτικά αλλά και θεολογικά.
Ο "πόλεμος στις σκιές": Δολοφονίες, σαμποτάζ, κυβερνοεπιθέσεις
Καθ’ όλη τη διάρκεια των δεκαετιών που ακολούθησαν, η σύγκρουση δεν εκδηλώθηκε ανοιχτά αλλά πήρε τη μορφή ενός "πολέμου σκιών". Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν υπήρξε ο βασικός πυρήνας ανησυχίας για το Ισραήλ, το οποίο εκτιμά ότι η απόκτηση πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη θα αποτελούσε θανάσιμο πλήγμα για την ασφάλειά του.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, το Ισραήλ κατηγορήθηκε για σειρά δολοφονιών Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων, με πιο χαρακτηριστική εκείνη του Μοχσέν Φαχριζαντέχ το 2020, σε μια κινηματογραφική επιχείρηση που, σύμφωνα με ρεπορτάζ, έγινε με απομακρυσμένο πολυβόλο από δορυφορικό σήμα.
Παράλληλα, το κακόβουλο λογισμικό Stuxnet – προϊόν φερόμενης συνεργασίας ΗΠΑ και Ισραήλ – παραβίασε το 2010 το πυρηνικό συγκρότημα του Νατάνζ, καταστρέφοντας χιλιάδες φυγοκεντρητές. Αυτές οι ενέργειες ήταν μόνο ένα μέρος του πολύπλευρου πολέμου που περιλάμβανε κυβερνοεπιθέσεις, επιχειρήσεις παραπλάνησης και στρατιωτικά πλήγματα μέσω τρίτων.
Το συριακό μέτωπο και η μάχη για επιρροή
Ο πόλεμος στη Συρία αποτέλεσε σημαντικό σημείο τριβής. Η ανάμειξη του Ιράν και της Χεζμπολάχ στη στήριξη του καθεστώτος Άσαντ δημιούργησε στρατιωτικές βάσεις, αποθήκες όπλων και δίκτυα ανεφοδιασμού κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ. Η Ιερουσαλήμ υιοθέτησε δόγμα "μηδενικής ανοχής" και εξαπέλυσε εκατοντάδες αεροπορικές επιδρομές στο συριακό έδαφος, καταστρέφοντας ιρανικές υποδομές και εμποδίζοντας την περαιτέρω στρατιωτική παγίωση του Ιράν στην περιοχή.
Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, που λειτουργεί ως ο βασικός βραχίονας του Ιράν κοντά στο Ισραήλ, παραμένει κομβικός παράγοντας στην εξίσωση. Η ρητορική αλλά και οι δυνατότητες της οργάνωσης ενισχύθηκαν με ιρανικά μέσα, ενώ τα σύνορα βόρεια του Ισραήλ παραμένουν ενεργή γραμμή πυρός.
Από το 2024 στην κλιμάκωση: Οι "κόκκινες γραμμές" σβήνονται
Το 2024 αποτέλεσε σημείο καμπής. Τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς, ισραηλινά μαχητικά εξαπέλυσαν επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, σκοτώνοντας υψηλόβαθμα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης. Ήταν η πρώτη φορά που το Ισραήλ χτύπησε τόσο απροκάλυπτα διπλωματικό στόχο του Ιράν. Η απάντηση ήρθε λίγες ημέρες αργότερα, όταν η Τεχεράνη εκτόξευσε πάνω από 300 πυραύλους και drones εναντίον του Ισραήλ — η πρώτη απευθείας επίθεση από ιρανικό έδαφος.
Αν και η ισραηλινή αεράμυνα, με τη στήριξη των ΗΠΑ, αναχαίτισε το μεγαλύτερο μέρος των απειλών, το μήνυμα ήταν σαφές: το Ιράν δεν θα περιοριζόταν πλέον μόνο σε λόγια ή μέσω πληρεξούσιων οργανώσεων.
2025: Ο πόλεμος δεν είναι πλέον κρυφός
Στις 13 Ιουνίου 2025, το Ισραήλ εξαπέλυσε την πιο εκτεταμένη στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του Ιράν μέχρι σήμερα. Η επιχείρηση «Rising Lion» περιλάμβανε πάνω από 200 αεροσκάφη και drones, τα οποία επιτέθηκαν σε περισσότερους από 100 στόχους: πυρηνικές εγκαταστάσεις, κέντρα διοίκησης, υποδομές πυραυλικών συστημάτων, ακόμα και κατοικίες ηγετικών στελεχών των Φρουρών της Επανάστασης. Στους νεκρούς περιλαμβανόταν, σύμφωνα με δημοσιεύματα, και ο επικεφαλής των IRGC, Χοσεΐν Σαλαμί.
Η επίθεση αυτή σηματοδότησε το τέλος της περιόδου "αμφισημότητας". Δεν πρόκειται πλέον για επιθέσεις στο ημίφως ή για «καρφώματα» μέσω τρίτων. Το Ισραήλ και το Ιράν βρίσκονται πλέον σε ευθεία γραμμή πολέμου, με τη διεθνή κοινότητα να παρακολουθεί με αγωνία μια κρίση που μπορεί να επεκταθεί σε όλη τη Μέση Ανατολή.
