Η γοητεία του ατελούς

• Στη σκιά του Βερολίνου
• Αγάπη για το «διαφορετικό»

Η επίτευξη του σκοπού, η ολοκλήρωση ενός εγχειρήματος, προσφέρει ικανοποίηση, ηρεμία, δικαίωση. Και όμως! Το ανολοκλήρωτο έχει μεγαλύτερη γοητεία, προσφέρει πρόκληση ασύγκριτη. Οι φιλοσοφικές σκέψεις-παρατηρήσεις έχουν να κάνουν με δύο διαφορετικά λογοτεχνικά έργα, σύγχρονα και βαθύτατα ανθρώπινα. Το ένα αστυνομικό και το άλλο μυθιστόρημα για τον προσδιορισμό της ταυτότητας, της ύπαρξης. Κι αν θεματικά δεν υπάρχει σύνδεση, ούτε αφηγηματικά, υφολογικά, «πυρηνικά» συνομιλούν. Κοινό σημείο το ατελές, είτε αυτό επιβάλλεται είτε αφήνεται σκόπιμα έτσι. Η πορεία μέχρι αυτό είναι που κάνει αξιοδιάβαστα τα βιβλία «Το βρεγμένο ψάρι» (Εκδόσεις Διόπτρα), «Αρκαδία» (Εκδόσεις Πόλις). Οι ήρωες των βιβλίων προσπαθούν να βρουν απαντήσεις στα ερωτήματα τους και δεν τις βρίσκουν όλες. Εκεί εντοπίζεται η ομορφιά και η δύναμη τους. Το μυστήριο που μένει άλυτο και ο σεξουαλικός προσδιορισμός που σε κρατά σε μια ενδιάμεση κατάσταση. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη μένει αμείωτο διότι η προσπάθεια σταματά στην τελευταία σελίδα. Εδώ, οι απώλειες μετρούν περισσότερο και οι δυσάρεστες εκπλήξεις δίνουν δύναμη για να προχωρήσει ο μύθος και η ζωή των φανταστικών χαρακτήρων. Το μυστήριο και η εξερεύνηση είναι ο θεμέλιος λίθος των ιστοριών που σε κερδίζουν με την αμεσότητα και τη ζωντάνια τους. Αν αφεθείτε στη γοητεία του ατελούς θα αποζημιωθείτε.

Στη σκιά του Βερολίνου

Το πρώτο βιβλίο, «Το βρεγμένο ψάρι», μας πάει στα χρόνια του μεσοπολέμου, στη Γερμανία και στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Λίγο πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, λίγο πριν πάρει φωτιά ο κόσμος για δεύτερη φορά. Το χρονικό πλαίσιο δεν είναι ανεξερεύνητο, ούτε αναξιοποίητο. Πολλά τα καλλιτεχνικά εγχειρήματα που ξεδιπλώνονται με αφορμή εκείνη την περίοδο, που δρουν σε αυτήν. Ο συγγραφέας του βιβλίου, ο Φόλκερ Κούτσερ, δεν έφτιαξε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με φόντο τη Βαϊμάρη. Το Βερολίνο του 1929 έφτιαξε το μυθιστόρημα! Στις 736 σελίδες ο αναγνώστης περιδιαβαίνει τα σοκάκια, τις λεωφόρους της πόλης, μπαίνει στα καφέ της στα ξενοδοχεία, στα εστιατόρια και αισθάνεται ότι είναι εκεί. Ο Κούτσερ δείχνει ότι γνωρίζει άριστα την ιστορία και την τοπιογραφία της πόλης, της χώρας του. Ο αστικός ιστός του Βερολίνου εκτίθεται με καθαρότητα και την απαραίτητη σκιά. Σε αυτή την επιβλητική ατμόσφαιρα κάνει την εμφάνιση του ο αστυνόμος Γκέρεον Ρατ και αναλαμβάνει μια υπόθεση που στην βερολινεζικη αργκό λέγεται «βρεγμένο ψάρι», ήτοι «ανεξιχνίαστη υπόθεση». Ένας νεκρός που δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί κάνει ζημιά στη ηγεσία της αστυνομίας. Την ίδια στιγμή οι συγκρούσεις ναζί-κομμουνιστών αυξάνονται και μια ομάδα εξόριστων Σοβιετικών αντιφρονούντων, με πολύ χρυσό στην κατοχή της, προσπαθεί να αγοράσει όπλα.
Ο αστυνόμος Ρατ κάνει λάθη και όμως με αυτά προχωρά και λύνει μεγάλο μέρος της υπόθεσης. Αυτό που δεν ανακαλύπτει είναι και η ταυτότητα του μυθιστορήματος. Πολυδαίδαλες διαδρομές μαύρου χρήματος, αθέατων εγκλημάτων, διεφθαρμένων προσώπων, άρρωστα φιλόδοξων και δύσκολοι έρωτες, καλύπτουν τις κινήσεις του αστυνόμου Ρατ. Ανορθόδοξος, επιπόλαιος και χωρίς να έχει απάντηση για τα πάντα, ο κεντρικός χαρακτήρας του Κούτσερ γίνεται συμπαθής και μας κρατά συντροφιά μέχρι τέλους. Η μετάφραση ανήκει στον Τάσο Ψηλογιαννόπουλο και πραγματικά είναι άθλος, αφού ο όγκος και οι καθαρά γερμανικές αναφορές κάνουν το βιβλίο απαιτητικό μεταφραστικά.

Αγάπη για το «διαφορετικό»

Το δεύτερο βιβλίο, «Αρκαδία», αφορά την αναζήτηση της αγάπης. Απλό αλλά τόσο, μα τόσο, δύσκολο. Συνήθως νομίζουμε ότι την έχουν βρει, την έχουμε δίπλα μας, μαζί μας και όμως αυτή χάνεται εν ριπή οφθαλμού. Στην ιστορία της Εμμανυέλ Μπαγιαμάκ-Ταμ η αγάπη ζει και εξαφανίζεται μέσα σε μια ειδυλλιακή και ουτοπική εικόνα. Στην κοινότητα «Liberty House» υπάρχει χώρος για τους αποσυνάγωγους, τους παραγκωνισμένους, τους «διαφορετικούς». Εδώ, τίποτα δεν απαγορεύεται, τίποτα δεν είναι αμαρτία και αρρώστια. Τα ατελή σώματα, οι ακίνδυνες παθήσεις και η «ασύμβατη» συμπεριφορά είναι καλοδεχούμενα. Η ελευθερία στον έρωτα, στην επιλογή σεξουαλική ταυτότητας, στην αναζήτηση αυτής, καθορίζει και κατευθύνει τη συμπεριφορά των μελών. Ομοφυλόφιλοι, ετεροφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, ανδρόγυνοι, άφυλοι, συνυπάρχουν αποκομμένοι από την τεχνολογική πραγματικότητα, τον ψηφιακό κόσμο. Η έφηβη Φαρά ετοιμάζεται να μπει στα 16, λίγο πριν την ενηλικίωση, ετοιμάζεται να ανακαλύψει τον έρωτα και την αγάπη του κόσμου. Ο αρχηγός της κοινότητας, ο Αρκαντύ, γίνεται μέντορας της, εραστής, φίλος, οδηγός. Όλα μοιάζουν ιδανικά μέχρι τη στιγμή που ένας μετανάστης θα εισβάλλει στο «Liberty House». Τότε, οι καλές και αγαθές προθέσεις θα μπουν στην άκρη, ενώ στη συνέχεια θα ξεσπάσει σκάνδαλο με κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης που θα. Διαλύσει την ομάδα. Ή μήπως όχι.
Η συγγραφέας αγγίζει πάρα πολλά θέματα: Ρατσισμός, ομοφοβία, προβλήματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, ανεξέλεγκτη δράση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δυσκολία στην έκφραση αγνών αισθημάτων, η αξία της αλληλεγγύης, της συντροφικότητας, το σεξ ως μέσο απελευθέρωσης και όχι καταπίεσης. Ο λόγος της Μπαγιαμάκ-Ταμ είναι πανέμορφος, οι εικόνες καθηλωτικές και η βασική ηρωίδα είναι μια κοπέλα που σεξουαλικά μένει ανάμεσα στο ανδρικό και το γυναικείο, έχει κάτι από τα δύο και η ατέλεια της είναι αυτό που σε κερδίζει. Η μετάφραση φέρει την υπογραφή της Χαράς Σκιαδέλλη και είναι ακριβώς στο πνεύμα και το ύφος του πρωτότυπου.