Η ιστορία του Ναγκόρνο Καραμπάχ

Η περιοχή ως γνωστόν είναι αμφισβητούμενη, διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν, όμως το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Δημοκρατίας του Αρτσάχ (έως τον Φεβρουάριο του 2017 γνωστή ως Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ), ένα de facto ανεξάρτητο κράτος με την αρμενική πλειοψηφία. Από το τέλος του Πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 1994, οι εκπρόσωποι των Κυβερνήσεων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν έκαναν ειρηνευτικές συνομιλίες με τη μεσολάβηση της Ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ. Η περιοχή ταυτίζεται με τα διοικητικά όρια της πρώην αυτόνομης περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ, που περιλαμβάνει έκταση 4.400 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Μετά τη ρωσική επανάσταση του 1917 το Ναγκόρνο - Καμπαμπάχ ήταν αυτόνομο και αυτοδιοικούμενο. Το 1921 όμως η παρέμβαση του Στάλιν το έφερε από εκεί που ήταν υπό τον έλεγχο της Αρμενίας στο σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν. Για τα επόμενα 70 χρόνια οι κάτοικοι του Ναγκόρνο - Καραμπάχ ζητούσαν να ξαναγίνουν μέρος της Αρμενίας, όμως τους αγνοούσαν. Τη δεκαετία του 1980 και το 1985 ήρθε η πολιτική κυριαρχία του Γκορμπατσόφ. Ο Γκορμπατσόφ με τους χειρισμούς του έδωσε το... πάτημα στους κατοίκους της περιοχής να αυτονομηθούν και να χαράξουν τον δικό τους δρόμο μετά από δεκαετίες κακομεταχείρισης.

Η σύγκρουση για το Ναγκόρνο Καραμπάχ μπορεί να έχει τις ρίζες της στον τρόπο που αρμενικοί πληθυσμοί ήταν στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν όπως και αζέρικοι στο έδαφος της Αρμενίας. Ωστόσο, η σύγκρουση πήρε ανοιχτή μορφή μετά το 1985! Στις 20 Φεβρουαρίου του 1988 στο Στεπανακέρτ, το τοπικό σοβιέτ της Αυτόνομης Περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αποφάσισε να ζητήσει από τα αντίστοιχα της σοβιετικής δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας να μεταφέρουν την κυριαρχία στην περιοχή από το Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία. Οι Αζέροι δεν είδαν με καλό μάτι την πρόταση, αλλά και τις διαδηλώσεις, ενώ δεν μπόρεσαν να... ακούσουν την κεντρική ηγεσία.

Οι διαδηλώσεις φούντωσαν σε Ερεβάν και Σουμγκαΐτ, μια πόλη λίγο έξω από το Μπακού. Αζέροι επιτίθενται στον τοπικό αρμενικό πληθυσμό και φωτιά είχε ήδη ανάψει. Ναι, 26 νεκροί, κάτι που δεν είχε συμβεί ξανά στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης. Το φθινόπωρο του 1988 καταγράφονται πρακτικές εθνοκάθαρσης και η ώρα του πολέμου είχε ήδη αρχίσει!

Ο πόλεμος του 1991 και η Ειρήνη που... πάγωσε!

Η Μόσχα έχασε τον έλεγχο, ενώ ούτε ο μεγάλος σεισμός (6.8 ρίχτερ) της 7ης Δεκεμβρίου 1988 που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 25.000 ανθρώπων δεν μπόρεσε να σβήσει τη φωτιά. Από το 1990 οι ένοπλες συγκρούσεις γινόνται ολοένα και περισσότερες και το 1991 με τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας και της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν ήρθε ο Πόλεμος. Τι και αν οι δυο χώρες δεν είχαν συγκροτήσει στρατό, οι συγκρούσεις που ξέσπασαν ήταν βίαιες, με τους Αρμένιους να καταφέρνουν να σημειώσουν επιτυχίες. Ο χειμώνας του 1993-1994 βρίσκει τις δυο χώρες αποδυναμωμένες,έτοιμες να υπογράψουν εκεχειρία, αλλα με την Αρμενία να έχει υπό τον έλεγχό της το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και μια σειρά από αζέρικες περιοχές, συνολικά το 13,6% της έκτασης του Αζερμπαϊτζάν. Περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, το μεγαλύτερο ποσοστό, Αζέροι.

Τα σύνορα φυλάσσονται περισσότερο από κάθε άλλη συνοριακή γραμμή στον κόσμο. Αλλωστε, η ειρήνη ήταν πάντα εύθραυστη. Στη γραμμή της εκεχειρίας, μήκους 250 χλμ, κάθε χώρα έχει περίπου 10.000 στρατιώτες με βαρύ οπλισμό. Χαμόγελα και διάθεση για σοβαρό διάλογο δεν υπάρχει και οι αλλαγές στο διπλωματικό κομμάτι, μάλλον έκαναν την κατάσταση χειρότερη.

Οι αμυντικές δαπάνες τους εκτοξεύθηκαν σε αυτά τα χρόνια, με τους Αζέρους να υπογράφουν συμβόλαια δισεκατομμυρίων με Τουρκία, Ρωσία και Ισραήλ. Αλλωστα, τα έσοδα του πετρελαίου είναι πολλά για το Αζερμπαϊτζάν και ο Αλίγιεβ δεν δείχνει διάθεση να τα... διαθέσει σε άλλους τομείς.

Οι Αζέροι διπλασίασαν τις αμυντικές δαπάνες ανάμεσα στο 2006 και το 2011, μιας και τα έσοδα από το πετρέλαιο εκτοξεύθηκαν. Η Αρμενία δεν έχει κοιτάσματα, ωστόσο έχει... έκπτωση στην αγορά όπλων ως μέλος του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας. Το 2016 υπήρξε μια σύντομη αναζωπύρωση της έντασης, όμως το τετραήμερο πολέμου άφησε πίσω του έως και 200 νεκρούς.

Ο περίγυρος της... κόλασης!

Το... απίθανο είναι πως η Ρωσία διατήρησε σχέσεις και με τις δύο πλευρές. Μπορεί να έχει παραδοσιακές σχέσεις με την Αρμενία, ωστόσο ποτέ δεν ήρθε σε αντιπαράθεση με το Μπακού. Μάλιστα, επέμεινε στην ανάγκη διπλωματικών πρωτοβουλιών για την ειρηνική επίλυση του ζητήματος, αν και σε αυτό το διάστημα... φρόντιζε να υπογράφει συμβόλαιο πολλών εκατομμυρίων για όπλα. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί, πως με βάση τις προβλέψεις του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλόγικής Ασφάλειας, στον οποίο συμμετέχουν και η Ρωσία και η Αρμενία, τυχόν αμφισβήτηση της ακεραιότητας της Αρμενίας θα έθετε θέμα ρωσικής συνδρομής. Μέχρι στιγμής πάντως, ο Πούτιν απλά... τονίζει την αναγκαιότητα έναρξης συνομιλιών!

Αντίθετα, με τη Γαλλία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, η Τουρκία είναι αυτή που δε βοηθά στο να σβήσει το φυτίλι. Για τους Τούρκους, το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μια σύμμαχη χώρα, είναι μια αδελφή χώρα, με τον σημερινό πρόεδρο, Ιλχάμ Αλίγιεφ, να έχει αποδείξει την πίστη του στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αλλωστε, για τον... Σουλτάνο το Αζερμπαϊτζάν, αποτελεί τμήμα του... «στρατηγικού βάθους» της Τουρκίας. Γι αυτό λοπόν από την πρώτη στιγμή δε σταμάτησε ρίχνει λάδι στη «φωτιά». Η Γαλλία μίλησε πρώτη για μεταφορά τζιχαντιστών από τη Συρία στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενώ μέχρι και... F-16 μπήκαν στο σκηνικό πολέμου. Ναι, οι Αζέροι υπερέχουν σε αριθμούς, έχουν προηγμένα οπλικά συστήματα, αλλά χωρίς τη στήριξη της Τουρκίας δεν θα έβαζαν φυτιλιά πολέμου. Οι αναλυτές συνεχίζουν να μιλούν για την προσπάθεια του Ερντογάν να μεταοπίσει το κέντρο της προσοχής από το γεγονός η οικονομική κρίση διαλύει τη χώρα.

Ισορροπίες που τρομάζουν...
«Πρέπει να προσέξουμε ο πόλεμος ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν να μην γίνει ένας περιφερειακός πόλεμος. Η ειρήνη είναι η βάση της δουλειάς μας και ελπίζουμε ότι η σταθερότητα στην περιοχή θα αποκατασταθεί με ειρηνικό τρόπο», δήλωσε ο Πρόεδρος του Ιράν και στα λόγια του αποτυπώνεται η εικόνα που τρομάζει. Εύθραυστες ισορροπίες και καμία διάθεση για «λύση». Οι Αζέροι με τις... πλάτες της Τουρκίας συνεχίζουν τον βομβαρδισμό, ο Πρόεδρος της Αρμενίας Αρμέν Σαρκισιάν τονίζει πως το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι στα χέρια της χώρας του και δεν πρέπει να φύγει από αυτά. Περισσότεροι, από 70.000 κάτοικοι έχουν μετατοπιστεί και οι νεκροί είναι δεκάδες.

Η Ρωσία θέλει κυρίως να εγγυηθεί τη σταθερότητα στο χώρο της τέως ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ δεν θα ήθελαν να χάσουν τις επαφές με τη νέα πολιτικά κατάσταση στο Ερεβάν, όπως έχει αρχίσει να συμβαίνει από το 2018. Η Τουρκία επιμένει να αψηφά ισορροπίες, όμως ξέρει πως υπάρχουν όρια! Η Γαλλία που έχει μεγάλη αρμενική κοινότητα, ζητά την άμεση κατάπαυση πυρός, ενώ στο... κόλπο μπαίνει και η Ινδία, μιας και η Αρμενία είναι εχθρός του Πακιστάν και της Τουρκίας. Μάλιστα, ο Τύπος της χώρας ζητά να καταδικάσει την τουρκική επιθετικότητα, να δανείσει χρήματα στο Ερεβάν για στρατιωτικούς εξοπλισμούς και να στείλει εφόδια για να βοηθήσει τις αρμενικές δυνάμεις.