Ο Θωμάς Κοροβίνης επιμένει να ψάχνει ό,τι δεν λάμπει και μπορεί να μην είναι χρυσός. Σίγουρα δεν είναι. Εδώ και χρόνια ερευνά πτυχές του ελληνικού και τουρκικού λαϊκού πολιτισμού καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Κάθε του βιβλίο και μια αποκάλυψη, πραγματική ανακάλυψη. Στο “Ολίγη μπέσα, ωρέ μπράτιμε!: Η τελευταία ώρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου” (Εκδόσεις Άγρα), γνωρίζουμε αληθινά τον ήρωα της Επανάστασης του ’21 μέσα από τη φανταστική δημόσια εξομολόγηση του. Ο συγγραφέας δέχτηκε να μας μιλήσει για το βιβλίο, για το πώς δούλεψε πάνω σ’ αυτό, για τη σχέση λογοτεχνίας-ιστορίας, ακόμη και για την επιτροπή “Ελλάδα 2021”. Τον ευχαριστούμε πολύ. [Τα περισσότερα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα].

Γιατί επιλέξατε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο για πρωταγωνιστή του βιβλίου σας;

Είναι ο μόνος από τους στρατηγούς του αγώνα που καταδικάστηκε χωρίς να απολογηθεί σε δίκη και προδόθηκε από μπαμπεσιά του αργυρώνητου ψυχαδερφού του. Το πρώτο τον καθιστά αδικοθανατισμένο και παράλληλα καθιστά υπόλογους τους παράγοντες της εποχής που σχεδίασαν τον άνανδρο φόνο του. Το δεύτερο τον φέρνει στη θέση του οικτρά προδομένου, θύματος πλεκτάνης από χέρι αγαπημένο. Γίνεται λοιπόν μέσα μου διπλά συμπαθής. Κατά τα άλλα η ανεξάρτητη και αδάμαστη φύση του με κάνουν να τον θαυμάζω μυθοποιητικά.

Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου, τι σας δυσκόλεψε περισσότερο;

Όλη η δυσκολία ήταν η αναμέτρηση με το ανάστημα του ανθρώπου και ο φόβος μήπως τον αδικήσω, τον μειώσω ή τον υπερυψώσω. Βέβαια έπεσε πολλή μελέτη, όπως γίνεται στις περιπτώσεις μονογραφιών ιστορικών προσωπικοτήτων. Το θέμα ήταν να τον κατεβάσω απ’ το κάδρο του σχολικού ήρωα και να τον βάλω να κινηθεί φυσικά με όλα τα συν και τα πλην της ιδιοσυστασίας του.

Πώς “μπήκατε” στη θέση του; Η φανταστική δημόσια εξομολόγηση του θα μπορούσε να είναι και αληθινή.

Όταν παθιαστώ με κάποιο πρόσωπο και θέλω να αποδώσω δημιουργικά την εικόνα του, την ψυχοσύνθεσή του, κοιμάμαι μαζί του για καιρό τις νύχτες για να το «νιώσω» και περίπου ταυτίζομαι μαζί του. Γίνομαι δηλαδή ο ήρωας ή η ηρωίδα μου. Η παραστατικότητα, η σπαρταριστή ζωντάνια που έχει αυτή η εξομολόγηση οφείλεται και στο γεγονός ότι μπήκα στη θέση του ως μελλοθάνατος. Εξάλλου η πρόθεσή μου είναι να συνομιλήσει με την εποχή του, να απευθυνθεί στους συγκαιρινούς του και μαζί να ανοίξει διάλογο με το σήμερα.

Σήμερα επικρατεί η μπέσα ή η μπαμπεσιά;

Οι άνθρωποι έπαιζαν και παίζουν ανάμεσα σ’ αυτό το δίπολο. Οι μπεσαλήδες κάποτε περίσσευαν, γιατί ήταν κώδικας τιμής και εθιμικό δίκαιο απαράβατο. Οι μπαμπέσηδες ελέγχονταν και τιμωρούνταν με περιφρόνηση, οι κοινωνίες ήταν συνεκτικές αλλά και ασφυκτικές. Στην εποχή μας όλα αυτά έχουν πάει περίπατο. Ωστόσο βρίσκονται άνθρωποι που στέκονται στο ύψος της αξιοπρέπειάς τους έως θυσίας. Και αυτό είναι παρήγορο σε μια εποχή ηθικής παρακμής.

Αφήσατε υλικό αναξιοποίητο;

Χρησιμοποίησα επιλεκτικά τα στοιχεία που απαιτούνταν για την «επιτέλεση» της οπτικής μου. Πάντα περισσεύει υλικό, μερικές φορές μάλιστα μετανοείς για κάτι που έβαλες στην άκρη ή για κάτι άλλο που του έδωσες αξία.

Η λογοτεχνία μπορεί να γίνει εργαλείο μελέτης της ιστορίας;

Επικουρικά ναι. Θα έλεγα ότι η λογοτεχνία είναι παραπληρωματική της ιστορίας και ότι κατά κάποιο τρόπο την «εξανθρωπίζει», την φέρνει πιο κοντά στα φυσιολογικά μέτρα του βίου, «λειαίνει» την αγριάδα της. Μπορεί να είναι εργαλείο μελέτης μιας εποχής αρκεί να ελέγχουμε την ανταπόκριση στην ιστορική αλήθεια των δεδομένων.

Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο καλύτερος τρόπος για να τιμούμε αυτούς τους ήρωες;

«Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά», λέει ο Σεφέρης. Και έτσι είναι. Εξάλλου υπάρχουν πραγματικοί ήρωες, με μεγαλύτερα προσόντα, ψυχική δύναμη και υπέρβαση εμποδίων και αδυναμιών τους, καθημερινοί ήρωες-αντιήρωες, που δεν τους έχει καταγράψει κανένα κιτάπι. Ίσως αυτό το κάνουν τα λαϊκά τραγούδια. Γι’ αυτό –επειδή είμαστε ειδωλολατρικοί λαοί κατά βάθος- οι καταξιωμένοι ήρωες αλλά και κάθε προβεβλημένη περσόνα πρέπει να κατεβαίνει απ’ το βάθρο της και να κρίνεται με φυσικά μέτρα χωρίς την αίγλη του μύθου.

Είμαστε αντικειμενικοί ως προς την ανάγνωση της ιστορίας του ’21;

Έχουμε βιώσει και υιοθετήσει πολλές στρεβλώσεις, παραποιήσεις και εθνολαγνικές μπαρούφες. Γι’ αυτό πρέπει να διαβάσουμε πολυπρισματικά την ιστορία και κατόπιν μελέτης και οξυμένης κρίσης να αποφανθούμε για το 21 απ’ την αρχή.

Λένε ότι οι νικητές γράφουν την ιστορία. Τη γράψαμε σωστά όσον αφορά το ’21;

Την απόφαση για τα αποτελέσματα του Αγώνα την πήραν οι ξένες δυνάμεις που τους συνέφερε η δημιουργία του νεοελληνικού κρατιδίου. Ήταν μια νίκη σε χέρια αλλότρια. Η νίκη θα άξιζε πραγματικά αν είχε περάσει η εθνική περιουσία σε όλο το λαό και αν χτιζόταν ένα κράτος δικαίου. Εμείς υφιστάμεθα ακόμη την κακοδαιμονία των φεουδαρχικών κατάλοιπων του κοτζαμπασισμού.

Του χρόνου συμπληρώνονται 200 χρόνια από την εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του ’21. Η δημιουργία της επιτροπής “Ελλάδα 2021” θα βοηθήσει στην ανάδειξη αυτής της ιστορικής περιόδου;

Αμφισβητώ όχι τις προθέσεις αλλά το πνεύμα. Θα αποκαλύψουν αλήθειες; Θα τολμήσουν να ανατρέψουν πάγιες καθηλώσεις και μονομερείς εμμονές πάνω σε γεγονότα, πρόσωπα, αιτίες και αποτελέσματα; Δεν πιστεύω. Ο λαός, μέσω της παιδείας και της ευρύτερης κουλτούρας θα έπρεπε ήδη να είχε ετοιμαστεί να σπουδάσει την αλήθεια του παρελθόντος του. Μα αυτό δεν ισχύει. Αυτόν αφορά και σ’ αυτό πέφτει το βάρος.