Την περίοδο της ευδαιμονίας, την περίοδο που αμέριμνοι μεγαλώναμε τη ροζ φούσκα μας, τα είχαμε όλα. Προσωρινά όπως αποδείχτηκε, αλλά όλα. Χρήματα, δανεικά μεν, στην τσέπη μας δε. Σπίτια. Εξοχικά. Ρούχα. Ποτά. Ξενύχτια. Διασκέδαση. Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές. Ταξίδια και ψώνια στο εξωτερικό.

Όρια δεν είχαμε, αλλά νιώθαμε άτρωτοι, απρόσβλητοι... Ακόμη κι όταν βιώσαμε το δικό μας “κραχ”, το 1999, με την πτώση του χρηματιστηρίου, η πορεία, ο τρόπος σκέψης δεν άλλαξε. Η φούσκα μεγάλωνε και κοιτώντας τώρα τα συντρίμμια εκείνης της εποχής, ένα πράγμα δεν λάβαμε υπόψη: τον χώρο. Οι ατελείωτες επιθυμίες δεν χωρούσαν σε τέσσερις τοίχους. Τα συναισθήματα, η φωνή της ψυχής ασφυκτιούσαν στα τετραγωνικά που όριζαν την “αξία” μας.

Στριμώξαμε την καινούργια τηλεόραση, το ακριβό αυτοκίνητο και το ηλιοβασίλεμα σε κάποιο νησί των Κυκλάδων, δίπλα στην ασυνεννοησία, την απόσταση σωμάτων και βλεμμάτων και στις ειδοποιήσεις για καθυστέρηση πληρωμής δόσης δανείου.

Πριν, λοιπόν, την ομοβροντία εκρήξεων, σε παγκόσμιο επίπεδο, είχαμε αυτές που γίνονταν δίπλα μας. Στα διαμερίσματα η Ελλάδα αναστενάζει και πριν μας πάρει το κύμα της κρίσης, μικρές εκρήξεις οργής, θυμού, απελπισίας, ξεσπούσαν στα σπιρτόκουτα που ονομάζουμε σπίτια. Πόλεμος σε τέσσερις τοίχους... Και μπορεί να μην είχαμε νεκρούς, όμως πάντα είχαμε συντρίμμια. Το “Σπιρτόκουτο” είναι η 84η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.

Η προφητεία που εκπληρώθηκε (δυστυχώς)

Το “Σπιρτόκουτο” (2002) βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες όταν η καταιγίδα των νέων ελληνικών κωμωδιών ξεθυμαίνει. Το ανεξάρτητο σινεμά δεν έχει κάνει ακόμη την εμφάνιση του και η ελληνική κοινωνία οδεύει με χίλια στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Γιάννης Οικονομίδης, στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, ρίχνει την πρώτη βόμβα στη μακάρια ελληνική κοινωνία. Μπορεί να μην την ξύπνησε, αλλά σίγουρα την ταρακούνησε. Επειδή τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και επειδή πίσω από κλειστές πόρτες κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει, ο Οικονομίδης αποφάσισε να εισβάλλει. Και τα σάρωσε όλα. Σε 80 λεπτά η ελληνική, μικροαστική κοινωνία σπάει, γίνεται κομμάτια, εξουθενώνεται και συνεχίζει με ανεπούλωτες πληγές. Με το “Σπιρτόκουτο” ο Οικονομίδης επιβεβαίωσε τους ψιθύρους, τα όσα βλέπαμε και δεν θέλαμε να παραδεχθούμε, τις υποψίες πώς κάτι πάει στραβά. Και μπορείς οι φήμες και οι υποθέσεις να είναι αθόρυβες, όμως η πραγματικότητα φώναζε. Η αφθονία είχε γίνει θηλιά που κάθε μέρα όλο και τυλιγόταν στον λαιμό μας και η μοναξιά με το τσεκούρι της να στάζει αίμα, όλο και πλησίαζε για να μας δώσει τη χαριστική βολή. Το εύκολο κέρδος μεγάλωνε τα όρια των φιλοδοξιών και μίκρυνε το πεδίο όπου βρίσκονται οι άνθρωποι. Το πεδίο της αγάπης, της κουβέντας της αλληλεγγύης, του αισθήματος να μοιράζεσαι τα καλά και τα κακά... Το “Σπιρτόκουτο” τότε ήταν προκλητικό, σχεδόν εξωπραγματικό, τώρα είναι η εκπληρωμένη, δυσοίωνη προφητεία.

Τίποτα -πια- δεν είναι δεδομένο

Το σενάριο είναι απλό. Εν μέσω θέρους, ο Δημήτρης κάνει σχέδια για νέα επιχείρηση. Θέλει να ανοίξει ρεστοράν στον Κορυδαλλό. Εκεί ζει με τη γυναίκα και δυο τους παιδιά. Είναι ιδιοκτήτης καφετέριας και με τον κουνιάδο του κάνουν τα νέα επαγγελματικά σχέδια. Μια μέρα με καύσωνα, σε σπίτι με χαλασμένο κλιματισμό, ξεκινά η πορεία προς την οριστική ρήξη. Ο αδερφός της γυναίκας του κάνει δεύτερες σκέψεις και πλέον η αμφιβολία και η αμφισβήτηση εισχωρούν στην εύθραυστη κανονικότητα της οικογένειας. Τίποτα δεν είναι δεδομένο: Η σύμπνοια στον επαγγελματικό-επιχειρηματικό τομέα, η στήριξη της οικογένειας και η πειθαρχία, η συντροφιά και ο σεβασμός. Όσο προχωράμε και η θερμοκρασία ανεβαίνει, τα νεύρα, οι φωνές και οι προσβολές δίνουν και παίρνουν και η λεπτή κόκκινη γραμμή που χωρίζει τη σύνεση από την παράνοια φεύγει από το μυαλό και τη συνείδηση των ανθρώπων. Η έκρηξη είναι σίγουρη, αναπότρεπτη, τελικά απαραίτητη. Όταν όλα τελειώσουν, άδεια από ενέργεια και αισθήματα θα μείνουν τα σώματα.

Στα άκρα

Η ταινία από την αρχή ως το τέλος κινείται στα άκρα. Οι ηθοποιοί με την παραμικρή αφορμή φωνάζουν, εκστομίζουν χυδαίες φράσεις, ύβρεις, ενώ σε μερικές περιπτώσεις καταφεύγουν και στη σωματική βία. Το σκηνικό είναι διαμέρισμα στον Κορυδαλλό. Το χαλασμένο κλιματιστικό, η μόνιμη ακαταστασία στους χώρους του σπιτιού και η ζέστη εξυπηρετούν τον σκοπό του Οικονομίδη: το ξέσπασμα. Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος (μαζί με τη Λένια Σπυροπούλου) θέλει οι ήρωες του να εκτονώσουν την οργή και την καταπίεση τους, να γίνει το μεγάλο ξεκαθάρισμα ώστε να μπουν τα πράγματα στη θέση τους. Η υπερβολή μπορεί στην αρχή να ενοχλεί, όμως όταν τα πάντα είναι στο όριο και αρκεί μια σπίθα για να διαλυθεί το σύμπαν, τότε δεν μπορείς παρά να δεχτείς τους οξύθυμους και απεγνωσμένους χαρακτήρες. Γιατί, τέτοιοι είναι οι χαρακτήρες στο “Σπιρτόκουτο” και τη διέξοδο τη βρίσκουν αφού γκρεμίσουν ό,τι έχουν οικοδομήσει με κόπο και ιδρώτα.

Η κινηματογράφηση έχει κάτι το θεατρικό (εξυπηρετεί ο κλειστός χώρος), κάτι από το ύφος των Τρίερ, Βίντεμπεργκ, η αφήγηση άμεση, φλερτάρει με τον κυνισμό και την ωμότητα. Η φωτογραφία του Δημήτρη Χωριανόπουλου και η σκηνογραφία της Γεωργίας Δεμίρη αποτυπώνουν την κούραση από τον καύσωνα και όσα κάνει ο ήλιος να ξεθωριάζουν. Το επιτελείο των ηθοποιών, με πρωταγωνιστές του Ερρίκο Λίτση, Ελένη Κοκκίδου, σε ερμηνείες που σε κάνουν να νιώθεις άβολα, σε εξοντώνουν, όμως την ίδια στιγμή ο αυθορμητισμός των χαρακτήρων σε κάνει και να γελάς. Ναι, το “Σπιρτόκουτο” είναι γροθιά στο στομάχι. Αν αντέχεις, δες το!