«Φύλλα βασιλικού»: Λογοτεχνικά αρώματα
Από το «σώμα» της Ελλάδας, από τη μνήμη της δηλαδή, αναδύονται πολλά αρώματα. Όλα μέσα από τη γη και το νερό. Ένα απ’ αυτά είναι η μυρωδιά από τα φύλλα βασιλικού. Το γραφικό, ασφαλές, που τείνει να γίνει τουριστικό, φθηνό φολκορικό, σκηνικό έχει αρκετές παραλλαγές. Σε κάποιο νησί των Κυκλάδων, σε ένα από τα στενά που σε βγάζουν στο… άγνωστο, βρίσκεις την πλατεία του συνοικισμού και το παραδοσιακό καφενείο. Ξύλινη καρέκλα με ψάθινη επιφάνεια και στο τραπεζάκι το μοσχομυρωδάτο φυτό. Παραγγέλνεις κρύο νερό και κυδώνι με γιαούρτι. Έρχεται στην πόλη. Χάνεσαι στις λεωφόρους και στην τρέλα της ηχορύπανσης. Στρίβεις εκεί που δεν γνωρίζεις τίποτα και πέφτεις σε ένα παλιό σπίτι με αυλή. Ναι, υπάρχουν ακόμη τέτοια σπίτια. Ελάχιστα, αλλά υπάρχουν. Ο φουντωτός βασιλικός γεμίζει το περβάζι. Και μετά έρχεται στο διαμέρισμα, στο τσιμεντένιο κλουβί σου. Φτιάχνεις καφέ μερακλίδικο, τούρκικο, ελληνικό και κάθεσαι στο μικρό μπαλκόνι σου να τον απολαύσεις. Πριν πιείς την πρώτη γουλιά, σκύβεις και μυρίζεις τα «Φύλλα βασιλικού» (Εκδόσεις Gutenberg) του Γιάννη Ξούρια. Ναι, δεν χάσαμε τον δρόμο μας. Το βιβλίο αυτό στέκει δίπλα μας με τη ζεστασιά του άφθαρτου πράσινου και με τα λογοτεχνικά αρώματα των ταπεινών και καλά κρυμμένων, βαθιά ανθρώπινων, ιστοριών. Αναδεύουμε τα φύλλα και διαβάζουμε…
Το άρωμα του χρόνου που πέρασε
Ξέρετε ποια είναι η δύναμη αυτών των αφηγημάτων; Το αφήγημα που ακολουθεί το αφήγημα. Εδώ κάτι τελειώνει και κάτι ξεκινά την ίδια στιγμή. Εδώ γεμίζει ο κενός χώρος και το κενό γεμίζει τον χώρο. Εδώ οι άνθρωποι κρατάνε τη σκιά τους και την αντανάκλαση της παλιάς φωτογραφίας. Εδώ η μνήμη και η εμπειρία λικνίζουν τη φλόγα του ταπεινού, προσωπικού, χρόνου. Εδώ ο άνθρωπος δίχως μνήμη γίνεται η ο άνθρωπος μνήμη. Εδώ η βαρύτητα του λόγου συμπληρώνει τα αποσιωπητικά της φυσικής βαρύτητας και της σιωπής που «τρώει» τα δάκρυά της. Εδώ οι λέξεις κουβαλούν το άρωμα του χρόνου που πέρασε.
Το πιο δύσκολο, απαιτητικό, σημείο της διηγηματικής φόρμας δεν είναι ο χώρος. Τουλάχιστον, όχι μόνο αυτός. Το πιο δύσκολο είναι να αφήσεις ελεύθερη την ανείπωτη ιστορία που θα συντροφεύσει αυτήν που έγραψες. Ο Γιάννης Ξούριας καταφέρνει ακριβώς αυτό. Άλλοτε δύσκολα, άλλοτε πιο εύκολα, τα αφηγήματά του έχουν τη δύναμη του χρόνου και το βλέμμα του άδειου, επίμονου χώρου. Τα λόγια του εισχωρούν στα απρόσμενα κενά και κάνουν τη ζωή να προχωρά προς τον ουρανό, την άβυσσο και θρέφει δέντρα μέσα σε τσιμεντένιες αυλές.
Το ανύπαρκτο γίνεται υπαρκτό
Οι 11 ιστορίες του Γιάννη Ξούρια κρατάνε το μυστικό της αφήγησης, τη σταθερή και ενίοτε χαμηλή φωνή. Κάθε διήγημα αποπνέει ηρεμία και οι όποιες συναισθηματικές εκρήξεις συντελούνται σε ένα ηχομονωμένο περιβάλλον. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα περιττό και ο εξωτερικός θόρυβος μένει στα αχρείαστα ερωτήματα και στις ανούσιες προσωπικές απορίες. Τα «Φύλλα βασιλικού» σε αναγκάζουν να αφεθείς στον ρυθμό και στο ύφος τους. Ο Ξουριάς ξέρει πολύ καλά τι θέλει να πει και έχει έναν τρόπο να προσεγγίζει την ξεχασμένη πραγματικότητα, τη μεταφυσική αγωνία, αλήθεια, που φέρνουν στον αναγνώστη έναν απόκοσμο και καθησυχαστικό ρεαλισμό. Στον κόσμο του Ξούρια, το ανύπαρκτο καθίσταται υπαρκτό και το ξεχασμένο γίνεται κάδρο που έχει χώρο, πάντα, για άλλον ένα. Τα «Φύλλα βασιλικού» θα σας ημερέψουν, θα σας δροσίσουν και θα σας συγκινήσουν όσο χρειάζεται.
