• Η πληγωμένη ομορφιά
• Έχει στόμα να μιλήσει…

Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Δεδομένο. Αδιαπραγμάτευτο. Κι αν δεν τη βλέπεις; Τότε ψάχνεις και μπορεί να χαθείς, μπορεί και να βρεθείς, μπορεί και να καταστραφείς ή και να λυτρωθείς. Η εν λόγω αναζήτηση έχει να κάνει με την αποφυγή της ασχήμιας, με την αναγνώριση της, με την κατανόηση και την αντιμετώπιση της. Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται. Ο άνθρωπος δυσκολεύεται να κατανοήσει την ασχήμια. Την απωθεί, την ξορκίζει, τη δαιμονοποιεί, την πολεμά. Ο σκληρός, κακός εαυτός αναλαμβάνει και το μη αποδεκτό λαμβάνει διαστάσεις που δεν του αναλογούν, γιγαντώνεται και απειλεί. Έτσι νομίζει. Η ασχήμια τότε περνά στο επίπεδο του τέρατος, της φρίκης και επιστρέφει την κακία, τον πόνο που πήρε από τους αδύναμους ανθρώπους. Ο άνθρωπος καλείται να κοιτάξει μέσα του και να βρει την ασχήμια που ζει σε αυτόν. Πρέπει να ταπεινώσει τον εαυτό του, να δει το φρικιό μπροστά στον καθρέφτη για να βρει την ομορφιά που είναι πάντα ανεξάρτητη και παντοδύναμη. Το συμπέρασμα σαν κεραυνός εμφανίζεται και φωτίζει την άρρηκτη σχέση ομορφιάς-ασχήμιας. Ο άνθρωπος όμως πάντα, μα πάντα, τα διαχωρίζει και σε σφάλματα ελεεινά υποπίπτει. Δεν το έδειξε κανείς καλύτερα από τον Ντέιβιντ Λιντς στον “Άνθρωπο ελέφαντα”.

Η πληγωμένη ομορφιά

Ο Ντέιβιντ Λιντς στην πιο “εύκολη” ταινία της φιλμογραφίας του. Εύκολη ως προς την αντιμετώπιση του θέματος. Η ευθεία οδός είναι ο τρόπος του Λιντς για να μας μιλήσει για την ομορφιά και την ασχήμια, για την καλοσύνη και την απανθρωπιά… “Ο άνθρωπος ελέφαντας” μας δείχνει τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος και όχι φρικιό. Πώς; Πολύ απλά μας βάζει μπροστά στον καθρέφτη και τσακίζει την αλαζονεία και την έπαρση μας, τη μοναδικότητα μας. Το να βλέπεις ένα “τέρας” στο τσίρκο ή στο πανηγύρι, δεν σε κάνει πιο όμορφο, πιο σίγουρο, καλύτερο. Όχι. Το να κοιτάς την αδυναμία του ανθρώπου, τον πόνο του, δεν πρέπει να σε κάνει να αισθάνεσαι όμορφα. Την ασχήμια που ορίζεις δεν πρέπει να την αφήνεις να σε καθορίζει γιατί θα σε εκμηδενίσει. Η ασχήμια που βλέπεις είναι πληγωμένη ομορφιά και ως τέτοια πρέπει να την κοιτάς και να της μιλάς. Στην ουσία ο Λιντς ενώνει τα χωρισμένα είδωλα και αναδεικνύει το μεγαλείο και την ποταπότητα του ανθρώπου. Αν βλέπεις ένας “τέρας”, βλέπεις ένα κομμάτι του εαυτού σου, γι’ αυτό πρόσεξε το, μην το φοβάσαι, αγάπησε το. Επειδή, όμως, η ομορφιά-ασχήμια εκδηλώνεται κυρίως στο οπτικό επίπεδο, το θέαμα είναι το πρόβλημα και η λύση. Όλα αυτά στον “Άνθρωπο ελέφαντα”, στον άνθρωπο δηλαδή.

Έχει στόμα να μιλήσει…

Η ταινία βασίζεται στη εν μέρει πραγματική ιστορία του Τζον Μέρικ. Αφηγείται την ιστορία ενός ανθρώπου-τέρατος, ο οποίος σοβαρά παραμορφωμένος από μία ανίατη ασθένεια θα βρεθεί αντιμέτωπος με την αδηφάγο περιέργεια των επιστημόνων και όσων προσπάθησαν να τον μετατρέψουν σε θέαμα προς μαζική κατανάλωση. Το “τέρας” κλεισμένο σε κλουβί να διασκεδάζει τους ανθρώπους στο τσίρκο, στο πανηγύρι. Ο “ιδιοκτήτης” του νομίζει ότι τον φροντίζει, ότι νοιάζεται γι’ αυτόν. Στην αλήθεια νοιάζεται να βγάλει κέρδος απ’ αυτόν. Χειρουργός, στο Λονδίνο, στο Βικτωριανό Λονδίνο του 19ου αιώνα, τον εντοπίζει και θέλει να τον μελετήσει. Πρώτη φορά βλέπει τέτοια παραμόρφωση. Τον παίρνει από τον δρόμο και τον πάει στο νοσοκομείο. Τον φροντίζει και εκτός από τη σωματική υγεία, ασχολείται και με την πνευματική του. Ο Τζον Μέρικ αποδεικνύει ότι έχει στόμα να μιλήσει, μυαλό να σκεφτεί, ψυχή να αισθανθεί. Η περίπτωση του δημοσιοποιείται, αποκτά φήμη και με έμμεσο τρόπο γίνεται ξανά θέαμα. Η έκθεση του “τέρατος” δεν έχει τελειώσει, όπως και η χυδαία ανάγκη του κοινού να τον καταναλώσει. Στο τέλος η ομορφιά θα σώσει τον Τζον και όσους έχουν προστατέψει την ψυχή τους.

Η ασπρόμαυρη φωτογραφία του Φρέντι Φράνσις φλερτάρει με τον εξπρεσιονισμό και δίνει τον τόνο και τον χαρακτήρα της ταινίας. Ο Λιντς εισβάλλει στη συνείδηση, στον μύχιο κόσμο και τον φωτίζει. Η “ανωμαλία” της φύσης δεν υφίσταται, μόνο η ανωμαλία της ανθρώπινης φύσης υπάρχει. Το ανήσυχο πνεύμα της αφήγησης, η μουσική του Τζον Μόρις και το άρτιο μοντάζ της Αν Κόουτς συνοδεύουν την εκπληκτική ερμηνεία του Τζον Χερτ κι αυτή του Άντονι Χόπκινς.