Μάνος Ελευθερίου: Γέμισε την ερημιά του κόσμου (vids)

    Ο ποιητής, στιχουργός, πεζογράφος, έφυγε την Κυριακή 22 Ιουλίου. Το G-Weekend γράφει για τον Μάνο Ελευθερίου που θα τον βρίσκουμε πάντα μέσα από τα λόγια του.

    Ο Μάνος Ελευθερίου έφυγε πλήρης ημερών στα 80 του χρόνια. “Κουβάλησε” τον χρόνο αγόγγυστα, τίμια, αδιαμαρτύρητα… Σώρευσε εμπειρίες, εικόνες που τα κάδρα τους δεν έσπασαν και όταν ήρθε η ώρα του απολογισμού (πάντα έρχεται) η σοφία της ηλικίας του έδωσε να καταλάβει γιατί η σκόνη του χρόνου κάθεται στις ζωές μας. Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις (στην “Εφ.Συν”) είχε πει:

    “Έχω μεγαλώσει. Έφτασα σε μια ηλικία που διασκεδάσεις, γάμοι, βαφτίσια, στρατοδικεία όχι δικά μου φίλων μου, λογής λογής διαδηλώσεις, έρωτες, πάθη, διαβάσματα, θέατρα, κινηματογράφοι όλα αυτά που συνθέτουν τη ζωή ενός ανθρώπου μού φαίνονται τώρα σαν να έγιναν όλα μαζί χθες το βράδυ. Συμπυκνώθηκε ο χρόνος”.

    Τέτοια κείμενα λειτουργούν στη συστολή του χρόνου, προσπαθούν να παρακολουθήσουν το μάζεμα του, ακολουθώντας τον άνθρωπο κάτω από τη μαρκίζα και πώς αυτός τη γεμίζει. Τα πολύτιμα του λόγια οφείλεις να συγκεντρώσεις, το μάλαμα τους να γίνει φωτεινός οδοδείκτης για να βλέπεις πάντα στη μαρκίζα το όνομα αυτού που έγραψε για τη λαϊκή ψυχή. Έγραψε στη λαϊκή ψυχή, έγραψε γεμίζοντας την ερημιά του κόσμου. Οι ποιητές, πάντως, δεν φεύγουν ποτέ. Απλώς, αφήνουν το βάρος του χρόνου στις πλάτες αυτών που έπονται και η μνήμη μένει σαν κερί που δεν σβήνει.

    Ατέλειωτη του λόγου η θητεία

    Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε το 1938 στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο πατέρας του ήταν ναυτικός. Σε ηλικία 14 ετών έρχεται με την οικογένεια του στην Αθήνα. Το 1955 γνωρίζεται με τον Άγγελο Τερζάκη, οποίος τον ωθεί να παρακολουθήσει μαθήματα στη δραματική σχολή του Εθνικού ως ακροατής. Τον επόμενο χρόνο γράφεται στο τμήμα θεάτρου της σχολής Σταυράκου με καθηγητές τους Χρήστο Βαχλιώτη, Γιώργο Θεοδοσιάδη και Γρηγόρη Γρηγορίου.

    Το 1960, στα Ιωάννινα, όπου βρέθηκε για τη στρατιωτική του θητεία, αρχίζει να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα. Το 1962, σε ηλικία 24 ετών, δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο “Συνοικισμός” με δικά του χρήματα χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία όμως. Την ίδια εποχή γράφει τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και “Το τρένο φεύγει στις 8:00” που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκινά να εργάζεται στο “Reader’s Digest”, όπου παρέμεινε για τα επόμενα 16 χρόνια. Στο μεταξύ κυκλοφορούν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, “Το διευθυντήριο” και η “Η σφαγή”, για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές.

    Το 1964 παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάζεται με τον Χρήστο Λεοντή και τον Μίκη Θεοδωράκη, με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω δικτατορίας. Δούλεψε με τον Δήμο Μούτση και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο “Θητεία”, του οποίου η ηχογράφηση άρχισε τον Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με τη Μεταπολίτευση.

    Κατά καιρούς συνεργάστηκε σχεδόν με όλους τους έλληνες συνθέτες (Κουγιουμτζή, Γκαϊφύλλια, Χατζιδάκι, Σπανό, Ζαμπέτα, Κηλαηδόνη, κ.α). Τη δεκαετία του ’90 αρθρογραφεί και συγχρόνως κάνει ραδιοφωνικές εκπομπές στον “Αθήνα 9,84” και στο “Δεύτερο Πρόγραμμα”. To 1994 εκδίδει την πρώτη του νουβέλα με τίτλο “Το άγγιγμα του χρόνου”. To 2004 το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο “Ο καιρός των χρυσανθέμων” που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013 βραβεύεται από την Ακαδημία Αθηνών για τη συνολική προσφορά του.

    Η ψυχοσύνθεση του ποιητή

    Ο ίδιος υπενθυμίζει τα λόγια του Μπωντλέρ: αν θέλεις να δεις την ψυχοσύνθεση ενός ποιητή, βρες τις λέξεις που επαναλαμβάνονται στο έργο του. Για τον ίδιο η λέξη “καφενεία” διεκδικεί τα πρωτεία. Τα καφενεία και γενικότερα οι χώροι συναθροίσεως ανθρώπων λειτουργούν όμως για τον ίδιο και ως υλικό προς έμπνευση, αφού ως θηρευτής λέξεων και αισθημάτων έχει πάντα ανοικτές τις κεραίες του για τα “θηράματα” του. Από ποίημα του Βάρναλη οδηγείται στα “Μαλαματένια λόγια”. Το χιόνι, τα σπίτια, τα αηδόνια, οι φυλακές, το τραγούδι, οι άγγελοι, οι φίλοι, ο παράδεισος, η Παναγία κατέχουν ξεχωριστή θέση στη στιχουργική του.

    Οι επιρροές του ουκ ολίγες. Σολωμός, Κάλβος, Καρυωτάκης, η γενιά του ’30, του ’70. Στα τραγούδια του συναντάμε στιχουργικές επιρροές από το δημοτικό τραγούδι, τη δημιουργική αφομοίωση του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, συνομιλία του με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Αναγνωρίζουμε τους Δάντη, Σαχτούρη, Σεφέρη, Παλαμά. Φυσικά επηρεάστηκε από την Ιστορία της νεότερης Ελλάδος και τα πρόσωπα αυτής, όπως και από το θέατρο που παρακολουθούσε φανατικά. Επίσης, μελέτησε προγενέστερους και σύγχρονους στιχουργούς και μερικοί στίχοι του μας θυμίζουν την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου και τον Νίκο Γκάτσο.

    Δίπλα μας, στις πιο μεγάλες μας ανάγκες

    Η πολυσχιδής προσωπικότητα του Μάνου Ελευθερίου συνοψίζεται-αποκωδικοποιείται από έναν σπουδαίο άνθρωπο και λογοτέχνη, τον Θωμά Κοροβίνη. Σε άρθρο της Τίνας Μανδηλαρά (Πρώτο Θέμα) διαβάζουμε: Ο Ελευθερίου είναι ο ποιητής-ραψωδός με κεφαλαίο Π του ελληνικού τραγουδιού, ο συγγενέστερος στο πνεύμα του Γκάτσου, χωρίς να τον μιμείται, χωρίς να είναι ακριβώς ο διάδοχος μα που σίγουρα έχει δασκαλευτεί απ’ αυτόν. Έμμεσα έστω. […] Ο Ελευθερίου είναι ο δημιουργός ποιητικού λόγου στο τραγούδι, ο οποίος εκφράζει σήμερα την επιτομή της πετυχημένης σύζευξης και του αρμονικού συνδυασμού ποίησης-λαϊκής στιχουργίας ως κορυφαίος του είδους. Ο Μάνος Ελευθερίου πάντα θα είναι στο χθες της ζωής μας για να μπορούμε να τον βρίσκουμε στις πιο μεγάλες, απελπισμένες μας ανάγκες.

    Τα αγαπημένα μας τραγούδια του Μ.Ε

    Μαλαματένια Λόγια

    Η Διαθήκη

    Η δίκοπη ζωή

    Ο Άμλετ της βροχής

    Παραπονεμένα λόγια

    Πηγές

    -Μάνος Ελευθερίου: Ο ποιητής της λαϊκής ψυχής (Πρώτο Θέμα, Τίνα Μανδηλαρά)

    -Τα λόγια και τα χρόνια. Η στιχουργική του Μάνου Ελευθερίου (Musicpaper.gr, Σπύρος Αραβανής)

    -Εφ. Συν.