Το άλογο του Τορίνο: Θείο δώρο! (vid & pics)

Ο άνθρωπος από τη στιγμή που γεννιέται προσπαθεί να διαψεύσει τον εαυτό του. Μια απειροελάχιστη στιγμή στη αέναη, άχρονη, κίνηση του σύμπαντος είναι και θέλει να βρει τη θέση του στο αχανές αστρικό πεδίο. Το κακό είναι ότι κοιτάει από κάτω προς τα πάνω τον κόσμο και νομίζει ότι η ύπαρξη του είναι μεγαλύτερη από το φως του ήλιου, από τη δροσιά της θάλασσας, από το φύσημα του ανέμου.

Ο άνθρωπος από τη στιγμή που χάνει την αθωότητα του διαπράττει το αμάρτημα της φιλαυτίας. Η αλαζονεία της εξουσίας, της υπεροχής του ατόμου που νομίζει ότι γεννήθηκε για να κατακτήσει τον κόσμο και όχι να τον υπηρετήσει.

Η ταπεινότητα απουσιάζει στον άνθρωπο και δεν καταλαβαίνει πως ό,τι αγγίζει και αποκτά, την ίδια στιγμή το ευτελίζει, το απομυζά και το αφήνει στεγνό και έκθετο στην αλλοίωση που φέρνει ο χρόνος. Ο άνθρωπος δεν καταλαβαίνει ότι αντί να υψώνει ανάστημα για να “αγγίξει” λίγο ουρανό, διευρύνει το ατομικό του χάος και πώς έτσι προκαλεί την τύχη του, προκαλεί τη φύση να τον εξορίσει μια για πάντα από το σώμα της.

Σε έρημο τοπίο, μακριά από τη συνεχή ανθοφορία της φύσης, ο άνθρωπος δοκιμάζεται, βασανίζεται, ταπεινώνεται και στο τέλος μένει στο σκοτάδι να συλλογίζεται την ήττα του. Να σκέφτεται πως έτσι όπως ήρθε, σαν πνοή του ανέμου, έτσι και θα φύγει, με το φύσημα του ανέμου. Το άλογο του Τορίνο είναι 30η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.

Η παραβολή του Μπέλα Ταρ

Το κομψοτέχνημα αυτό ανήκει στον ούγγρο σκηνοθέτη Μπέλα Ταρ. Ίσως η τελευταία ταινία στη φιλμογραφία του, μια και ο ίδιος έχει δηλώσει πως “Μέσα από τις ταινίες μου δημιούργησα μια δική μου γλώσσα, τη δική μου φιλμική γλώσσα και πήγαινα όλο και πιο βαθιά. Με Το άλογο του Τορίνο έφτασα σε ένα σημείο όπου η δουλειά μου έχει ολοκληρωθεί, αυτή η γλώσσα είναι πλήρης. Δεν θέλω να χρησιμοποιήσω αυτή τη γλώσσα για να επαναλαμβάνομαι. Δεν μπορώ. Δεν θέλω να γίνομαι βαρετός”. Αν, λοιπόν, δεν αναθεωρήσει, “Το άλογο του Τορίνο” είναι το τελευταίο του μεγάλο έργο.

Συνεπώς, αποκτά μεγαλύτερη αξία το εν λόγω φιλμ, καθώς ο Ταρ αποχαιρετά το κοινό με κάτι μεγαλειώδες. Με κάτι που αναδεικνύει τη φιλμική του γλώσσα σε όλο της το μεγαλείο. Με “Το άλογο του Τορίνο” μας έδειξε τι σημαίνει σκηνοθεσία, τι σημαίνει να κάνεις τα πάντα με ελάχιστα υλικά, πόσο απλή είναι τελικά η γλώσσα του κινηματογράφου και πώς η κάμερα μπορεί να αποκαλύψει την ομορφιά και το νόημα του κόσμου.

Με “Το άλογο του Τορίνο” θέλησε να πει τη δική του παραβολή, να μας διδάξει την αξία της ταπεινοφροσύνης, να μας κάνει να δούμε τα πράγματα από ψηλά για να καταλάβουμε πόσο μικροί είμαστε απέναντι σε όσα υπήρχαν (και θα υπάρχουν) πριν από μας. Η ταινία είναι στοχασμός, φιλοσοφικό δοκίμιο, πάνω στη ματαιότητα και τη μοναξιά της ανθρώπινης ύπαρξης.

Όταν έκλαψε ο Νίτσε

Τι κάνει, λοιπόν, για να δώσει βάθος και ουσία στην αλληγορική του διήγηση; Αξιοποιεί το ιστορικό γεγονός που θέλει τον γερμανό φιλόσοφο Φρίντριχ Νίτσε, στις 3 Ιανουαρίου 1889, στο Τορίνο, να βγαίνει από το σπίτι του και να βλέπει τον οδηγό ενός κάρου να έχει πρόβλημα με το άλογο του. Το άλογο αρνείται να κουνηθεί και τότε το αφεντικό του αρχίζει να το μαστιγώνει.

Ο Νίτσε μπαίνει στη μέση για να σώσει το ζώο, το αγκαλιάζει και αρχίζει να κλαίει. Επιστρέφει σπίτι του, ξαπλώνει και μένει σιωπηλός για δυο μέρες. Θα μουρμουρίσει τα τελευταία του λόγια και θα ζήσει ακόμη δέκα χρόνια σιωπηλός και παράφρων.

Η ταινία ξεκινά από κει για να μας διηγηθεί τη ζωή του αλόγου, του ιδιοκτήτη και της κόρης του. Άνθρωπος, ζώο, φύση. Το τρίπτυχο της αρχέγονης δημιουργίας και το πεδίο για να δημιουργήσει ο Ταρ. Επειδή ο λόγος είναι παραβολικός και μέσο η εικόνα, το σκηνικό για τη δράση, για την εξέλιξη, είναι ένα πέτρινο σπίτι, με πηγάδι, σε μια πεδιάδα στη μέση του πουθενά. Αμέσως οι ήρωες, σε αυτούς και το άλογο, δοκιμάζονται. Πρέπει να επιβιώσουν. Κάθε μέρα. Κάθε μέρα να δρουν στην ίδια ρουτίνα. Το μαρτύριο της σταγόνας και το ξημέρωμα μοναδική απόδειξη του επιτυχούς αποτελέσματος της προσπάθειας τους. Η μοίρα τους όμως δεν τους ανήκει.

Ανεμοθύελλα πριν τη σιωπή

Ο Ταρ έχει αποφασίσει να καταδικάσει τους ανθρώπους. Πώς; Πρώτα απ' όλα βάζοντας στο παιχνίδι τον άνεμο. Τη θύελλα. Καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας φυσάει δυνατά, ο αέρας σαρώνει τα πάντα, ο συριστικός ήχος “συνομιλεί” με τους πρωταγωνιστές και τους προετοιμάζει για το οριστικό σκοτάδι. Η ρουτίνα πατέρα-κόρης διακόπτεται από την επίσκεψη φίλου, ο οποίος, αφού περιμένει να πάρει ένα μπουκάλι “παλίνκα” (σ.σ κάτι σαν ρακή/τσίπουρο), αρχίζει να λέει στον πατέρα γιατί καταστράφηκε. Λόγω του σφοδρού ανέμου και της καταστροφικής παρέμβασης του ανθρώπου σε ό,τι κι αν γίνεται. Ύστερα, είναι η παρουσία τσιγγάνων που πίνουν νερό από το πηγάδι και αφού φύγουν, λίγο μετά αυτό στερεύει. Η κόρη, μετά από εντολή του πατέρα της, είχε πάει να τους διώξει.

Τέλος, είναι η άρνηση του αλόγου να προχωρήσει, να κάτσει μπροστά στο κάρο, να φάει. Τίποτα δεν έχει νόημα. Πατέρας και κόρη αποφασίζουν να φύγουν, όμως γρήγορα επιστρέφουν στο σπίτι, καθώς όλα πια είναι μάταια. Τότε, έρχεται το τέλος. Το φυσικό σκοτάδι δεν μπορεί να βρει απάντηση στο φως, αφού οι λάμπες δεν ανάβουν. Ακόμη και τα κάρβουνα έχουν σβήσει. Ούτε ζέστη. Πατέρας και κόρη κάθονται στο ξύλινο τραπέζι για να φάνε τις βραστές πατάτες, όπως κάθε μέρα.

Πλέον, δεν έχουν όρεξη ούτε γι' αυτό. Σιωπή.

Μάθημα σκηνοθεσίας

Ο ούγγρος “auteur” παραδίδει μάθημα σκηνοθεσίας. Στην ουσία, το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι η επανάληψη της ίδιας σκηνής! Σε διάστημα έξι ημερών βλέπουμε την καθημερινότητα πατέρα-κόρης. Οι ίδιες κινήσεις, οι ίδιες ασχολίες. Ο Ταρ, όμως, αλλάζει θέση στην κάμερα και δίνει διαφορετική οπτική κάθε μέρα.

Με τον τρόπο αυτό τονίζει την επανάληψη και τη φθορά που αυτή, αναπόφευκτα, φέρει. Παράλληλα, φέρνει στο προσκήνιο το υπαρξιακό αδιέξοδο που αργά, αλλά σταθερά μεγαλώνει για να καταλήξει στο σκοτάδι του τέλους. Φυσικά, η ιδέα να γίνει ο άνεμος “αγγελιοφόρος” και στην ουσία ηχητική μπάντα που προαναγγέλλει το τέλος, είναι πανέξυπνη. Με τα πλάνα του “ανοίγει” το κάδρο και το πεδίο της εικόνας για να καθηλώσει τον θεατή στο ασύλληπτο μέγεθος του τόπου που σταδιακά “καταπίνει” τους ανθρώπους. Ο ρυθμός είναι αργός για να εντείνει το αίσθημα του μαρτυρίου και η φωτογραφία κρυστάλλινη.

Το λιτό και απλό σενάριο (συνεργασία Μπέλα Ταρ, Λάσλο Κρασναχροκάι) η ραχοκοκαλιά του φιλμ. “Το άλογο του Τορίνο” προκαλεί δέος και σου μένει για πάντα στη μνήμη. Η ταινία κέρδισε στο 61ο φεστιβάλ Βερολίνου την “Αργυρή Άρκτο” και το βραβείο FIPRESCI.