Αντόνιο Γκράμσι: «Το ποδόσφαιρο είναι δημοκρατία» (pics)
«Μισώ τους αδιάφορους. Πιστεύω ότι το να ζεις σημαίνει να μετέχεις, να εντάσσεσαι στην κοινωνία. Όποιος ζει πραγματικά δεν μπορεί να μην είναι πολίτης και ενταγμένος. Η αδιαφορία είναι αβουλία, είναι παρασιτισμός, είναι δειλία, δεν είναι ζωή. Γι’ αυτό μισώ τους αδιάφορους», Αντόνιο Γκράμσι.
Ήταν ο τέταρτος γιος σε μια οικογένεια με επτά αγόρια, με πατέρα τον αλβανικής καταγωγής Φραντσέσκο Γκράμσι, ο Αντόνιο Γκράμσι θα εξελιχθεί σε έναν από τους σπουδαιότερους μαρξιστές του 20ου αιώνα, φιλόσοφος, συγγραφέας και πολιτικός.
Γεννήθηκε στην Σαρδηνία το 1891 και από μικρό παιδί κατάλαβε ότι η ζωή που ανοιγόταν μπροστά του μόνο εύκολη δεν θα ήταν. Αδύναμος και φιλάσθενο, έπασχε από την ασθένεια του Χοτζ που κατατρώει το μυελό των οστών. Αναπτύσσει ένα είδος καμπούρας που αναγκάζει τη μητέρα του να τον μεταφέρει σε έναν ειδικό στο Οριστάνο. Η θεραπεία που προτείνει είναι να δεθεί με ένα σχοινί και να τον κρεμάσει από την οροφή σε μια προσπάθεια να ισιώσει το σώμα του.
Αδύναμο σώμα, καταπληκτικό κεφάλι
Με ένα τέτοιο σώμα δεν θα ήταν δυνατό για κανέναν να ασχοληθεί με τον αθλητισμό. Από την άλλη πλευρά, ακριβώς εκείνη την περίοδο αρχίζει και αναπτύσσει το «καταπληκτικό» κεφάλι του, όπως είχε πει χρόνια αργότερα ο άλλοτε Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας, Σάντρο Περτίνι. Διαβάζει περισσότερο από κάθε άλλο παιδί. Καταφέρνει μετά το απολυτήριο, να πάρει υποτροφία για σπουδές στη Σχολή Φιλολογίας του Τορίνο. κεί έρχεται σε επαφή με μια πολύ πιο δυναμική και ποικίλη πραγματικότητα από αυτή της Σαρδηνίας. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα το Τορίνο αποτελεί το κέντρο των τεχνολογικών καινοτομιών, της βιομηχανίας και του εθνικού αθλητισμού.
Στην πρωτεύουσα του Πιεμόντε γεννιούνται οι πρώτοι αθλητικοί σύλλογοι όπως η Reale Società Ginnastica, το Club Alpino Italiano, καθώς και ομάδες του πατινάζ και της κωπηλασίας. Παράλληλα, το Τορίνο γίνεται η πρώτη πόλη που εισάγει ως υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία την φυσική αγωγή.
Κάπου εκεί έρχεται το ποδόσφαιρο. Μπορεί η Γένοβα να θεωρείται η γενέτειρα του ιταλικού ποδοσφαίρου, αλλά φαίνεται πως ένας Τορινέζος, ο Εντοάρντο Μπόσιο, ήταν αυτός που έφερε το ποδόσφαιρο στην Ιταλία, μετά από ένα επαγγελματικό του ταξίδι στην Αγγλία. Ο πρώτος ιταλικός ποδοσφαιρικός σύλλογος, το Torino Football & Cricket Club, ιδρύθηκε το 1887, ενώ το 1898 διεξάγεται το πρώτο πρωτάθλημα με την συμμετοχή των Internazionale Torino, FC Torinese, Gacchetta Torino και Genoa με την μοναδική ομάδα εκτός Πιεμόντε να το κατακτά.
Στο Τορίνο, βιομηχανικό κέντρο της Ιταλίας με ανεπτυγμένο εργατικό κίνημα, ο Γκράμσι ήρθε σε επαφή με τους σοσιαλιστικούς κύκλους της πόλης και το 1913 γίνεται μέλος του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Παράλληλα με την πολιτική του δράση, συνεχίζει τις σπουδές του στη Γλωσσολογία, την ιταλική λογοτεχνία, το δίκαιο και τη φιλοσοφία. Την ίδια περίοδο συνεργάζεται με διάφορα έντυπα, όπου διαμορφώνει ένα προσωπικό στυλ γραφής.
Τον επόμενο χρόνο περνά στη σύνταξη της σοσιαλιστικής εφημερίδας του Τορίνο «Il grido den popolo» (Η κραυγή του Λαού) και λίγο αργότερο στη σύνταξη του κεντρικού οργάνου του Σοσιαλιστικού Κόμματος «Avanti» και της εβδομαδιαίας «L' Ordine Nuovo» (Η Νέα Τάξη). Υπογράφει ως A.G. ή Alpha Gamma. «Η ντροπαλότητα πίεζε πάντα τον Γκράμσι να ζει απρόσωπα», σημείωνε ο Πιερ Πάολο Πασολίνι.
Κάπου εκεί ο Γκράμσι αρχίζει και γράφει για τη συλλογική στήλη του Avanti με τίτλο Sotto la Mole και η φήμη του ως δημοσιογράφου μεγαλώνει. Τα κείμενα του αυτά σηματοδοτούν την ιταλική δημοσιογραφική βιβλιογραφία των πρώτων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. Την ίδια στιγμή έρχεται σε επαφή με το έργο του Λένιν και την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία κι επηρεάζουν την ιδεολογικοπολιτική του διαμόρφωση.
Τα κείμενα του γίνονται ανάρπαστα και ένας φίλος του, ο καθηγητής της ιταλικής λογοτεχνίας, Ουμπέρτο Κόζμο, του προτείνει να κάνει μια επιλογή των γραπτών του και την έκδοση ενός βιβλίου με τον Γκράμσι να απαντά αρνητικά. Αυτό θα γίνει χρόνια αργότερα κι ενώ ο Ιταλός φιλόσοφος έχει φύγει από την ζωή το 1960 με τίτλο «Sotto la Mole». Μεταξύ των πολυάριθμων κειμένων για τον πολιτισμό, τα έθιμα, την ιστορία και το θέατρο που φιλοξενούνται από τις σελίδες του Avanti, υπάρχει κι ένα που ονομάζεται Il Calcio e lo scopone (Ανακαλύψτε το ποδόσφαιρο), ένα από τα λίγα του Αντόνιο Γκράμσι που σχετίζονται με τον αθλητισμό. Ο διανοητής της Σαρδηνίας δεν ήταν ποτέ αθλητικός τύπος, αλλά σε αυτήν την ομιλία αποδεικνύει ότι κατάλαβε, πριν από άλλους, την κοινωνική αξία του αθλητισμού, ιδίως του ποδοσφαίρου, εκείνα τα χρόνια.
«Οι Ιταλοί προτιμούνε τα χαρτιά από τα σπορ»
Στις 26 Αυγούστου 1918, γράφει για το ποδόσφαιρο αλλά και για μια άλλη συνήθεια των Ιταλών, τα χαρτιά. «Οι Ιταλοί δεν αγαπάνε τα σπορ. Προτιμούν να κλείνοντα στις ταβέρνες και να παίζουν χαρτιά, μέσα σε σύννεφα καπνού, εν μέσω κραυγών στα τραπέζια και γροθιές στα πρόσωπα. Αντίθετα, κοιτάξτε ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι: είναι ένα ατομικιστικό μοντέλο της κοινωνίας: η πρωτοβουλία ασκείται, αλλά ορίζεται από το νόμο. Οι προσωπικότητες διακρίνονται ιεραρχικά, αλλά η διάκριση δεν γίνεται από την καριέρα, αλλά από την ξεχωριστή ικανότητα. Υπάρχει κίνηση, ο αγώνας. Αλλά όλα διέπονται από έναν άγραφο νόμο, ο οποίος ονομάζεται πίστη, κάτω από τη συνεχή παρουσία του διαιτητή. Ανοιχτό τοπίο, κυκλοφορία αέρα, υγιείς πνεύμονες, ισχυροί μύες, πάντα έτοιμοι για δράση».
Για τον Γκράμσι το ποδόσφαιρο είναι συνώνυμο της δημοκρατίας, επειδή παίζεται στο ύπαιθρο και μπροστά στον κόσμο, έχει δηλαδή λαικό χαρακτήρα, ενώ για τον ίδιο αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για κοινωνική ανάπτυξη της χώρας.
Το 1919-1920 η Ιταλία ζει ένα επαναστατικό κύμα, την «κόκκινη διετία». Εκατομμύρια εργάτες διαδήλωσαν, κατέβηκαν σε απεργίες, έκαναν καταλήψεις των εργοστασίων τους. Το 1920 καθοδηγεί την μεγάλη απεργία των εργατών για την υπεράσπιση των εργοστασιακών επιτροπών του Τορίνο. Στις 21 Ιανουαρίου του 1921 ιδρύει το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλία. Με την άνοδο των φασιστών στην εξουσία ο Γκράμσι που ήταν βουλευτής και επικεφαλής του ΚΚΙ συνελήφθη, δικάστηκε και οδηγήθηκε στη φυλακή. Η ποινή είναι 20 χρόνια. Ο φασίστας εισαγγελέας είχε δηλώσει όταν ανακοίνωνε τη ποινή «πρέπει να σταματήσουμε αυτόν τον εγκέφαλο να δουλεύει για 20 χρόνια».
Μελετά και γράφει με σκοπό να προετοιμάσει ένα μεγαλόπνοο έργο πάνω στα θεωρητικά και πρακτικά προβλήματα του εργατικού κινήματος και τα εθνικά και πολιτιστικά προβλήματα της Ιταλίας. Ατυχώς το έργο αυτό δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, διότι υπήρξε στο μεταξύ επιδείνωση τής ήδη κλονισμένης από τις κακουχίες υγείας του. Πεθαίνει στις 27 Απρίλη 1937, έχοντας μόλις αποφυλακιστεί λόγω της βεβαρημένης του υγείας.
«Η μπάλα είναι το βασίλειο της ανθρώπινης πίστης, στημένο στο χώρο της ελευθερίας».
