Πόσο μονογαμικοί είμαστε τελικά; Τι δείχνει νέα έρευνα για τον άνθρωπο
- Γιατί είμαστε «παράξενοι» σε σχέση με τα άλλα θηλαστικά
- Τι δείχνουν τα δεδομένα από την ανθρώπινη ιστορία
- Πού στεκόμαστε σε σχέση με τα άλλα ζώα
- Γιατί εξελιχθήκαμε έτσι;
Αν συγκρίνουμε τον άνθρωπο με τα περισσότερα θηλαστικά, προκύπτει κάτι παράδοξο. Είμαστε ταυτόχρονα κοινωνικοί, περίπλοκοι και σε μεγάλο βαθμό... μονογαμικοί. Αυτό δεν είναι πολιτισμική κρίση αξιών, αλλά το βασικό συμπέρασμα νέας επιστημονικής μελέτης από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Ο ανθρωπολόγος Mark Dyble κατατάσσει το είδος μας 7ο ανάμεσα σε 35 είδη θηλαστικών ως προς την πίστη σε έναν αναπαραγωγικό σύντροφο. Μπροστά μας βρίσκονται ζώα όπως οι αφρικανικοί αγριόσκυλοι και οι ευρασιατικοί κάστορες. Πίσω μας, μεταξύ άλλων, οι μαϊμούδες και οι χιμπατζήδες.
Γιατί είμαστε «παράξενοι» σε σχέση με τα άλλα θηλαστικά
Η ιδιαιτερότητα του ανθρώπου δεν είναι απλώς η μονογαμία. Τα περισσότερα μονογαμικά θηλαστικά ζουν είτε σε πολύ μικρές οικογενειακές μονάδες είτε σε ομάδες όπου αναπαράγεται μόνο ένα θηλυκό.
Οι άνθρωποι, αντίθετα, ζουν σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες, με πολλαπλά ζευγάρια και πολλές γυναίκες που γεννούν παιδιά ταυτόχρονα. Αυτό το κοινωνικό μοντέλο είναι εξαιρετικά σπάνιο στη φύση και μας καθιστά εξελικτική ανωμαλία.
Αντί να βασιστεί σε γάμους, έθιμα ή ηθικούς κανόνες, ο Dyble επέλεξε έναν πιο «ωμό» δείκτη: την αναλογία πλήρων και ετεροθαλών αδελφών μέσα σε έναν πληθυσμό.
Η λογική είναι απλή: Σε αυστηρά μονογαμικούς πληθυσμούς, σχεδόν όλα τα αδέλφια έχουν τους ίδιους δύο γονείς. Όσο αυξάνεται η αναπαραγωγή εκτός σταθερού ζευγαριού, αυξάνονται και τα ετεροθαλή αδέλφια.
Με τη βοήθεια υπολογιστικών μοντέλων, η έρευνα έδειξε ότι ακόμα και μικρές «αποκλίσεις» από τη μονογαμία προκαλούν δυσανάλογα μεγάλη αύξηση ετεροθαλών αδελφών.
Τι δείχνουν τα δεδομένα από την ανθρώπινη ιστορία
Η μελέτη δεν περιορίστηκε σε σύγχρονες κοινωνίες, όπου η μονογαμία επιβάλλεται νομικά και πολιτισμικά. Αντίθετα, βασίστηκε σε DNA αναλύσεις και εθνογραφικά δεδομένα από 103 προ-βιομηχανικές και αρχαίες κοινωνίες.
Ανάμεσά τους:
- Ευρώπη της Εποχής του Χαλκού
- Νεολιθική Βρετανία
- Πληθυσμοί της Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας
Μόνο 4 από τις 103 κοινωνίες εμφάνιζαν απόλυτη μονογαμία. Κατά μέσο όρο, όμως, τα δεδομένα δείχνουν ότι περίπου 88% των ανθρώπινων αναπαραγωγικών σχέσεων ήταν μονογαμικές.
Πού στεκόμαστε σε σχέση με τα άλλα ζώα
Εδώ έρχεται το κρίσιμο συμπέρασμα: Ακόμα και αυτό το όχι απόλυτο ποσοστό είναι εξαιρετικά υψηλό σε σύγκριση με τα υπόλοιπα θηλαστικά.
- Οι χιμπατζήδες έχουν μόλις 4% πλήρη αδέλφια
- Οι γορίλες γύρω στο 6%
- Ο μαύρος ρινόκερος, που θεωρείται σχετικά «ήπια» μη μονογαμικός, φτάνει μόλις το 22%
Σε αυτό το πλαίσιο, ο άνθρωπος ανήκει ξεκάθαρα στα μονογαμικά είδη.
Γιατί εξελιχθήκαμε έτσι;
Η επικρατέστερη εξήγηση σχετίζεται με την προστασία των απογόνων. Σε είδη με μεγάλο εγκέφαλο και μακρά παιδική εξάρτηση, η επένδυση ενός γονέα και ειδικά ενός πατέρα αυξάνει δραστικά τις πιθανότητες επιβίωσης.
Στους ανθρώπους, η μονογαμία φαίνεται να λειτουργεί ως αντίβαρο σε κινδύνους όπως η βρεφοκτονία και η κοινωνική αστάθεια, διασφαλίζοντας συνεχή φροντίδα και προστασία.
Η μελέτη εξετάζει αναπαραγωγική μονογαμία, όχι απαραίτητα σεξουαλική συμπεριφορά. Στον άνθρωπο, η αντισύλληψη, οι πολιτισμικοί κανόνες και οι κοινωνικές πρακτικές αποσυνδέουν σε μεγάλο βαθμό το σεξ από την τεκνοποίηση.
