Οι λέξεις και η… φωτιά τους!
Οι λέξεις και η δύναμη τους, οι λέξεις και η… φωτιά τους! Δεν υπάρχουν πολλά βιβλία που ανταποκρίνονται στη φράση του Μποντλέρ «Το βιβλίο αυτό, αν καίει, δεν μπορεί παρά να καίει με τον τρόπο που καίει ο πάγος». Ένα απ’ αυτά έχουμε την τύχη να βρίσκεται στην ελληνική εκδοτική αγορά! Διαβάζοντας το «Οι επικίνδυνες σχέσεις» (Εκδόσεις Ψυχογιός) του Πιερ Σοντερλό Ντε Λακλό καταλαβαίνεις γιατί οι λέξεις αποκτούν δύναμη και γιατί μπορεί να γίνουν επικίνδυνες. Φανταστείτε αυτό το βιβλίο σαν ομαδική, δημόσια, εξομολόγηση! Φανταστείτε και νιώστε την έκρηξη του εσωτερικού κόσμου (σας), δεχτείτε το άγγιγμα της και αφεθείτε στο απέραντο λευκό που απελευθερώνει και καίει σαν τον πάγο! Έχει σημασία αυτή η μορφή του νερού, διότι εκφράζει απόλυτα τις προθέσεις του συγγραφέα και την τεχνική του. «Οι επικίνδυνες σχέσεις», όσο τις διαβάζεις, επιδρούν στη σκέψη και το συναίσθημα του αναγνώστη όπως ο πάγος στο σώμα. Στην αρχή έρχεται η δροσιά και η ανακούφιση, όμως όσο μένει πάνω σου νιώθεις το κάψιμο να σε παραλύει. Κάπως έτσι «πέφτουν» στον επίμονο αναγνώστη οι λέξεις του Λακλό. Ο σιωπηλός παρατηρητής παραδίδεται στην ακαταμάχητη επιστολογραφία και καταλαβαίνει πως στην εξομολόγηση την αλήθεια την προσφέρεις πρώτη-πρώτη.
Λίγο πριν τη Γαλλική Επανάσταση
Οι ήρωες του Λακλό είναι αριστοκράτες και πλήττουν. Οι ήρωες του προετοιμάζονται -δίχως να το ξέρουν (;)- για τη Γαλλική Επανάσταση (1789) και μάχονται για το ποιος θα μείνει όρθιος σ’ αυτόν τον πόλεμο των λέξεων. Το βιβλίο αποτελείται από 175 επιστολές που ανταλλάσσουν τα μυθιστορηματικά πρόσωπα. Ο Λακλό εντυπωσιάζει με τον τρόπο εργασίας του. Μπορεί το είδος του επιστολογραφικού μυθιστορήματος να ήταν διαδεδομένο την εποχή του, όμως ο Γάλλος το χειρίστηκε με μοναδική μαεστρία. Στην περιοριστική φόρμα της επιστολής πέρασε άψογα την αλήθεια των ηρώων του! Οι κανόνες και οι τύποι αυτού του είδους επικοινωνίας λειτούργησαν ενισχυτικά στην εξομολόγηση των προσώπων. Αυτό κάνουν, εξομολογούνται και ο Λακλό βρίσκει το σημείο ισορροπίας ανάμεσα στο συναίσθημα και τη λογική. Οι λέξεις είναι προσεκτικά διαλεγμένες ώστε να προκαλούν εσωτερικά τραύματα στους παραλήπτες των επιστολών. Στην επιστολή 153 -Ο υποκόμης Ντε Βαλμόν στη Μαρκησία Ντε Μερτεϊγ- διαβάζουμε: Σας δηλώνω λοιπόν με ευχαρίστηση ότι προτιμώ την ειρήνη και την ένωση. Αλλά, αν δεν ευοδωθούν και τα δύο, πιστεύω ότι έχω το δικαίωμα να δράσω, καθώς και τα μέσα που απαιτούνται. […] Απάντηση της Μαρκησίας γραμμένη στο τέλος της παραπάνω επιστολής: Πόλεμος λοιπόν! Τα βελούδινα χτυπήματα που ανταλλάσσονται, κρατούν σταθερή την αφηγηματική ροή και δίνουν τη συνοχή που απαιτεί ένα τέτοιο μυθιστόρημα. Ο Λακλό τοποθετεί τις επιστολές με τη σωστή σειρά και αυτές συνομιλούν τέλεια.
Στο επίκεντρο ο έρωτας
Στο επίκεντρο ο έρωτας και η διπρόσωπη φύση του. Αθώος και ένοχος την ίδια στιγμή, μια ατέρμονη πάλη σωμάτων και κυρίως κρυμμένων σκέψεων. Ο έρωτας είναι πόλεμος, μια παρτίδα σκάκι που συνήθως κερδίζει η βασίλισσα. Ο Λακλό κατευθύνει τον έρωτα με τη μαεστρία του στρατηγού στη μάχη. Η στρατιωτική αναφορά δεν είναι τυχαία, μια και υπήρξε αξιωματικός του πυροβολικού, ενώ υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στα τέλη του Επταετούς Πολέμου (1756-1763). Ξέρει πότε θα κάνει κατά μέτωπο επίθεση, πότε θα αναδιπλωθεί, πότε θα αμυνθεί και πότε θα διαθέσει τις εφεδρείες του. Όλα αυτά αποτυπώνονται στην αμεσότητα των λόγων και στην ενάργεια των συναισθημάτων. Κάθε επιστολή διεισδύει στον πυρήνα της εσωτερικής αναταραχής (ανικανοποίητα θέλω) και μας καθηλώνει με τις περιγραφές των διαπροσωπικών σχέσεων. Με τον τρόπο του ο Λακλό προετοίμασε τον αναγνώστη για την Επανάσταση και προκάλεσε την κοινωνία της εποχής του. Έδειξε όσα δεν ήθελαν να δουν κυρίως οι αριστοκράτες εκείνης της περιόδου. Το έργο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και στο θέατρο. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Κώστα Κατσουλάρη, ο οποίος υπογράφει και τον πρόλογο της έκδοσης. Το επίμετρο είναι του Φιλίπ Σολέρς.
