Sexism Project: «Ακόμα και ο όρος “σεξισμός” είναι άγνωστος σαν λέξη σε αρκετό κόσμο»
Η Σοφία, κοινωνική λειτουργός και ψυχοθεραπεύτρια, ξεκίνησε το Sexism Project (sexismingreece.com) πριν ένα χρόνο και έκτοτε μετρά περισσότερους από 14 χιλιάδες πιστούς ακόλουθους. Μέσα από καθημερινά παραδείγματα αλλά και παρατηρήσεις της ζωής μας, ο λογαριασμός της όχι μόνο θίγει τα κακώς κείμενα αλλά και βάζει τα πράγματα στη θέση τους εκεί που άλλοι σιωπούν. Τα πράγματα δεν είναι πάντοτε ρόδινα αφού το έργο της για μερικούς στέκεται ενοχλητικό ανάμεσα στην πατριαρχία και το μισογυνισμό που συναντούμε καθημερινά.
Η ίδια θεωρεί πως μία βαθιά σεξιστική κοινωνία όπως η ελληνική, μπορεί να κάνει -έστω αργά- βήματα προόδου ενώ δίνει χαρακτηριστικά παραδείγματα που πολλές φορές μπορεί και να μην γίνονται κατανοητά στην καθημερινότητά μας.
Η συνέντευξη του Gazzetta με την Σοφία
Πώς προέκυψε η ιδέα για το sexismproject;
Ο καθημερινός και χαριτωμένος σεξισμός που περνάει απαρατήρητος είναι ο λόγος που θέλησα να ξεκινήσω αυτόν το λογαριασμό στο Instagram. Ο περισσότερος κόσμος καταδικάζει την έμφυλη βία, οι ειδήσεις για περιστατικά βίας κατά γυναικών προκαλούν αποτροπιασμό, αλλά οι καθημερινές σεξιστικές συμπεριφορές και διακρίσεις μοιάζουν κανονικότητα. Πιστεύω ότι δε μιλάμε αρκετά για αυτές τις “αθώες” σεξιστικές συμπεριφορές, ούτε για το βίωμα των ατόμων που υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου, οι οποίες συνήθως δεν είναι άξιες λόγου διότι δεν συνοδεύονται από εμφανή στο γυμνό μάτι βία.
Έχει κάνει βήματα προόδου η ελληνική κοινωνία στο κομμάτι της καταπολέμησης του σεξισμού;
Είναι αλήθεια ότι είμαστε πολύ πίσω. Ακόμα και ο όρος “σεξισμός” είναι άγνωστος σαν λέξη σε αρκετό κόσμο. Όμως, έχοντας ζήσει την παιδική μου ηλικία τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 σε ένα ορεινό τόπο της Κρήτης, μπορώ να πω με σιγουριά ότι έχουν γίνει βήματα προόδου. Ίσως η δική μου γενιά ήταν η πρώτη που τα κορίτσια ανατράφηκαν με την προοπτική ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, ότι μπορούν να κυνηγήσουν όνειρα βπου οι παλιότερες γενιές δεν τολμούσαν ή δεν τους επιτρέπονταν. Μας έδειξαν τις δυνατότητές μας σε μια κοινωνία που εξορισμού τις σαμποτάρει. Νομίζω ότι έχει γίνει πρόοδος, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι μια βαθιά σεξιστική κοινωνία· σημαίνει ότι τα πράγματα έχουν υπάρξει πολύ χειρότερα για τις προηγούμενες γενιές.
Λαμβάνετε θετικά μηνύματα από χρήστες; Έχει τύχει να λάβετε και αρνητικά;
Τα περισσότερα μηνύματα που λαμβάνω είναι θετικά. Τα ποστ που ανεβάζω περιγράφουν κοινά βιώματα και περιστατικά σεξισμού που όλες και όλοι βιώνουμε καθημερινά. Πολύ συχνά λαμβάνω μηνύματα από άτομα που έχουν ίδιες εμπειρίες να μοιραστούν και συχνά μου δίνουν υλικό και ιδέες για ποστ. Για μένα είναι πολύ σημαντικό αλλά και εντυπωσιακό να βλέπω πόσο κοινά βιώματα έχουμε όλες και όλοι
μας. Δυστυχώς, κάποιες φορές λαμβάνω και επείγοντα μηνύματα από γυναίκες σε ανάγκη που δε γνωρίζουν πού πρέπει να απευθυνθούν και αυτό δείχνει πόσο ελλιπές είναι το σύστημα πρόνοιας στη χώρα μας. Εννοείται, βέβαια, πως λαμβάνω και αρνητικά μηνύματα, κάποιες φορές υβριστικά, κάποιες φορές απλώς μισογυνισμού. Βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα την αντίδραση μερικών αντρών σε αυτά που γράφω. Κάποιες φορές μου φαίνονται αστεία, άλλες κωμικοτραγικά. Από αυτά τα μηνύματα έχω μάθει πολλά για την τοξική αρρενωπότητα που είναι τόσο εύθραυστη. Ενώ όλοι καταδικάζουν τα εγκλήματα κατά των γυναικών, είναι εντυπωσιακό πόσοι άντρες εξανίστανται όταν μιλάμε για καθημερινές σεξιστικές συμπεριφορές εναντίον γυναικών και θηλυκοτήτων, όπως τη σεξιστική γλώσσα ή τον καλοήθη σεξισμό.
Για ποιους λόγους είναι τόσο βαθιά ριζωμένος ο σεξισμός και η πατριαρχία στην ελληνική κοινωνία;
Το πατριαρχικό σύστημα είναι ριζωμένο σε όλες τις κοινωνίες, αλλά διαφέρει ο τρόπος που εκφράζεται και εφαρμόζεται από χώρα σε χώρα και από πολιτισμό σε πολιτισμό. Η ελληνική κοινωνία είναι όντως μια συντηρητική κοινωνία που τα φύλα έχουν συγκεκριμένους ρόλους και δύσκολα μπορείς να ξεφύγεις. Υπάρχει τεράστιος μισογυνισμός και ομοφοβία που τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζονται σαν κανονικότητα. Μας χαρακτηρίζει η αντίληψη “αυτά μάθαμε, αυτά ξέρουμε” μαζί με μια δυσκαμψία στο διαφορετικό. Η παράδοση είναι πολύ σημαντική για μας και μας διδάσκει ότι μέσα από αυτή διατηρούμε την ταυτότητά μας, η οποία είναι προκαθορισμένη, αδιαμφισβήτητη και αδιαπραγμάτευτη. Σημαντικό ρόλο, επίσης, έχουν οι θρησκευτικές αντιλήψεις, οι οποίες παραμένουν άκαμπτες ανά τους αιώνες και επηρεάζουν μεγάλο κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού. Οτιδήποτε διαφορετικό που ταράσσει το ιεραρχικό σύστημα είναι επικίνδυνο και απορριπτέο.
Ποια είναι η πιο συχνή μορφή προσβολής στο δημόσιο λόγο απέναντι σε μία γυναίκα;
Υπάρχουν τόσα πολλά παραδείγματα προσβλητικών συμπεριφορών απέναντι σε γυναίκες, ειδικά σε αυτές που έχουν δημόσιο λόγο εξαιτίας του επαγγέλματός τους ή του έργου τους. Σεξιστικές συμπεριφορές που ταυτόχρονα θεωρούνται αποδεκτές και φυσιολογικές. Αρχικά θα έλεγα η ευκολία με την οποία διακόπτονται οι γυναίκες στο δημόσιο λόγο, κάτι που είναι πολύ εμφανές σε γυναίκες πολιτικούς ή δημοσιογράφους,
συμβαίνει όμως σε όλα τα επαγγελματικά περιβάλλοντα. Με οτιδήποτε θα καταπιαστεί μια γυναίκα, είναι αναπόφευκτο ότι θα ακούσει σχόλια για την εμφάνιση της, τα κιλά της, την ηλικία της, το μακιγιάζ της, το ντύσιμό της, την προσωπική της ζωή και δε θα γλιτώσει ούτε από το slut-shaming. Πολύ συχνό επίσης είναι το masplaining, όπου σαφέστατα υπονοείται ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να γνωρίζει αρκετά καλά ένα θέμα, ακόμα κι αν είναι ειδική σε αυτό. Πολύ εύκολα θα ακούσει ότι είναι ευαίσθητη ή ευέξαπτη όταν προσπαθεί να υπερασπιστεί τον
εαυτό της ή απλώς προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει. Συχνά θα ακούσει υποβόσκουσες προσβολές (που ποτέ δε θα γίνονταν σε έναν άντρα), όπως να αποκαλείται με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, όπως “κοπελιά”, “κορίτσι” ή με χρήση υποκοριστικών, ενώ πολύ συχνά απουσιάζει ο πληθυντικός αριθμός. Η χειρότερη μορφή προσβολής, όμως, νομίζω είναι τα σχόλια που ακούει δημοσίως μια
επιζώσα κακοποίησης όταν αποφασίζει να καταγγείλει το άτομο που την κακοποίησε.
Υπάρχει τρόπος να αλλάξουμε; Αν ναι, πάνω σε ποιους άξονες θα στηριζόμασταν;
Βεβαίως υπάρχει τρόπος να αλλάξουμε και ήδη αλλάζουμε συνεχώς. Τα θέματα που αφορούν τα έμφυλα στερεότυπα αρχίζουν να συζητούνται περισσότερο και αυτό είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε. Να μη σιωπούμε, να εκθέτουμε καταστάσεις, να μιλάμε ακόμα κι όταν οι διακρίσεις δεν μας αφορούν άμεσα, διότι πάντα μας αφορούν. Μπορεί να φαίνεται απλοϊκό, όμως ακόμα και η μη χρήση σεξιστικής γλώσσας φέρνει σιγά σιγά αλλαγή και αυτό φαίνεται από το πόσο ενοχλητική αποδεικνύεται να είναι για αρκετό κόσμο. Αν πρέπει να μιλήσουμε για ριζικές αλλαγές θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τις ελλείψεις στην παιδεία που υπάρχει στα σχολεία. Τα παιδιά δε διδάσκονται πώς λειτουργεί το σώμα τους, το φάσμα της σεξουαλικότητας, το φάσμα του φύλου και κυριότερα την έννοια της συναίνεσης, και όχι απαραίτητα της σεξουαλικής, αλλά ποια είναι τα όρια και πού αρχίζει η παραβίαση όταν συναναστρεφόμαστε με τους γύρω μας. Επίσης, το νομοθετικό πλαίσιο μας αφήνει εκτεθειμένες, όχι μόνο σε εγκληματικές ενέργειες, αλλά ακόμα και σε “απλές” ρητορικές μίσους. Η νομική κατοχύρωση του
όρου γυναικοκτονία (που συνεχώς αργεί) δεν είναι μια πράξη απλώς θεωρητική. Η αναγνώριση της ως ξεχωριστό έγκλημα σημαίνει ότι θα υπάρξει επίσημη καταγραφή, ότι θα δημιουργηθεί ξεχωριστό νομοθετικό πλαίσιο που θα την ορίζει, ότι θα καταλάβουμε επιτέλους ότι υπάρχουν γυναίκες που σκοτώνονται επειδή απλώς είναι γυναίκες. Αυτό που εντέλει πρέπει να κατανοήσουμε είναι ότι για να υπάρξει χώρος για αλλαγή σημαίνει ότι θα πρέπει να χαθούν πολλά προνόμια, κυρίως αντρικά προνόμια, κι αυτό σημαίνει ότι πολλοί θα ξεβολευτούν.
Πόση ευθύνη έχουν τα Media στο να αλλάξουν τα στερεότυπα;
Καθημερινά στα Media κυριαρχούν από ανάλαφρες και “χιουμοριστικές” σεξιστικές συμπεριφορές, μέχρι και χειρότερες καταστάσεις. Προφανώς τα Media επηρεάζουν και πολλές φορές διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Συνεχώς βλέπουμε τα έμφυλα στερεότυπα να ενισχύονται, με τη δικαιολογία ότι το κοινό επικροτεί τέτοιο περιεχόμενο. Όμως, πόσο μπορεί να χρησιμοποιείται η εξουσία ενός μέσου χωρίς να υπολογίζεται ο κοινωνικός αντίκτυπος; Έχουν γίνει αρκετές αλλαγές, όπως για παράδειγμα η χρήση του όρου γυναικοκτονία από σχεδόν όλα τα μέσα. Αλλά πάλι παρατηρούμε ότι η ευαισθητοποίηση σταματάει στην έμφυλη βία και υπάρχει άγνοια (ή ίσως και αδιαφορία) για τα έμφυλα στερεότυπα και διακρίσεις.
Ποια είναι τα τρία σεξιστικά κλισέ που έχεις βαρεθεί να ακούς;
Αμέτρητα σεξιστικά κλισέ! Τα τρία που ακούω προσωπικά περισσότερο είναι:
1)Η γυναίκα πρέπει να θέλει να παντρευτεί και πρέπει να θέλει να κάνει παιδιά.
2)Οι γυναίκες εκ φύσεως έχουν συγκεκριμένες ποιότητες χαρακτήρα, δηλαδή είναι πιο συναισθηματικές/ ανασφαλείς/ εύθραυστες/ απροστάτευτες/ κουτσομπόλες/ ζηλιάρες/ υπερβολικές.
3) Υπάρχει ισότητα πλέον, οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα. Δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης του φεμινιστικού κινήματος, δεν υπάρχει πατριαρχία.
Βρήκα αυτή την ερώτηση εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και τη ρώτησα και στο Instagram του SexismProject. Κάποιες από τις απαντήσεις που πήρα ήταν:
-Οι γυναίκες δεν γνωρίζουν από αθλητικά (ποδόσφαιρο) ή δε μπορούν να είναι οι ίδιες
αθλητικές
-Οι δουλειές του σπιτιού και το μαγείρεμα είναι γυναικεία ευθύνη.
-Οι γυναίκες δεν είναι ωραίο να βρίζουν
-Συγκεκριμένα επαγγέλματα είναι μόνο για γυναίκες
-Οι γυναίκες δεν έχουν οδηγικές ικανότητες και δεν γνωρίζουν από αυτοκίνητα
-Οι φεμινίστριες μισούν τους άντρες
-Η μάνα είναι υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών και άρα φταίει για ό,τι συμβεί
-Τα νεύρα των γυναικών οφείλονται στην περίοδο
-Οι γυναίκες δεν έχουν καλή σχέση με τεχνολογία
Τι πιστεύεις ότι φταίει για το γεγονός ότι νέα παιδιά και ενήλικες δεν γνωρίζουν σήμερα όρους όπως το mansplaining, cat calling κ.α;
Με αυτούς τους όρους αρχίζουμε επιτέλους να συνειδητοποιούμε τι είναι παραβίαση και τι είναι κανονικοποιημένη κακοποιητική συμπεριφορά. Όπως ανέφερα και πριν, είναι πολύ εύκολο να νιώσουμε αποτροπιασμό για ένα έγκλημα, μια γυναικοκτονία, ένα περιστατικό βίας, αλλά τρομερά δύσκολο να γίνει κατανοητό ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να παρενοχλούμε άγνωστες στο δρόμο, να σεξουαλικοποιούμε σώματα (ό,τι κι αν φοράνε), να υποτιμούμε τη γυναικεία νοημοσύνη. Παρατηρώ ότι υπάρχει έντονη αντίδραση και πολλές φορές επιθετικότητα, όταν εξηγούμε αυτή την παραβίαση των ορίων. Η καταγραφή και η δημιουργία αυτών των όρων που περιγράφουν τη βία συμβαίνει για πρώτη φορά και ίσως είναι δύσκολο να γίνουν κατανοητοί από μια κοινωνία που θεωρούσε πάντα αυτονόητο ότι μπορεί να μεταχειρίζεται τις γυναίκες και τις θηλυκότητες όπως θέλει.
Ποιο θα ήταν ένα επόμενο βήμα για το λογαριασμό σας;
Το επόμενο βήμα είναι οι ψυχοθεραπευτικές ομάδες φεμινιστικής προσέγγισης που ετοιμάζουμε τώρα. Θα πραγματοποιούνται διαδικτυακά και απευθύνονται σε όλα τα φύλα. Είμαι πολύ χαρούμενη και ανυπομονώ γι’αυτό.
Περισσότερα για το #thema_isotitas
Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν αποτελούν προσωπικές απόψεις του συντάκτη / της συντάκτριας και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ ή του Διαχειριστή Επιχορήγησης του Προγράμματος Active citizens fund στην Ελλάδα (Ίδρυμα Μποδοσάκη σε συνεργασία με το SolidarityNow).
Το Έργο «Η Ισότητα των Φύλων στην Πρώτη Σελίδα» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και εταίρο τη Liquid Media.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους €13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.
