Κυνόδοντας: Το queer που σάρωσε (vid & pics)
Με το χέρι στο πληκτρολόγιο (καρδιά) και τη δύναμη της οθόνης (εγκέφαλος), ο Γιώργος Λάνθιμος είναι ο στυλοβάτης του “Greek Weird Wave”. Όπερ μεθερμηνευόμενον εστί “μοντέρνο” ή “μεταμοντέρνο” ή ακόμη και η προέκταση της γαλλικής “Nouvelle Vague”. Το νέο (νέο) ελληνικό σινεμά “συνομιλεί” με τους προηγούμενους, αλλά πάντα επίκαιρους και σύγχρονους, Λαρς Φον Τρίερ, Τόμας Βίντερμπεργκ του “Δόγματος 95” και φτάνει μέχρι τις αρχές του σουρεαλισμού στην κινούμενη εικόνα, στον “Ανδαλουσιανό Σκύλο” των Μπονιουέλ, Νταλί. Ο Λάνθιμος χαράζει ευθεία γραμμή μέσα στις ατέλειωτες στροφές ενός σινεμά, ελληνικού, που είχε αναλωθεί και καταναλωθεί στα 90's. Το σούπερ ξεκίνημα στα 70's με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, τον Παντελή Βούλγαρη, τον Νίκο Περάκη, πήρε “φωτιά” στα 80's και στην τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα εξαϋλώθηκε, με εξαιρέσεις όπως τα “Safe Sex”, “Αυτή η νύχτα μένει”, “Βαλκανιζατέρ”... Ο νέος αιώνας δεν έφερε αμέσως την καταστροφή.
Στα τέλη της πρώτης δεκαετίας μας βρήκε και τότε “Εγένετο φως!”. Ο Λάνθιμος, αυτός που έκανε διαφημιστικά και πλέον κάνει καριέρα στο εξωτερικό. Εις την αλλοδαπήν. Παγκόσμια καριέρα σοβαρά, όχι με ψέματα και δημόσιες σχέσεις. Το Λάνθιμος έγινε πια "Lanthimos" και κάθε του ταινία και μια δήλωση που δεν την προσπερνάς, δεν αδιαφορείς γι' αυτήν, τη σχολιάζεις, προσπαθείς να την κατανοήσεις και αν δεν την απορρίψεις, τότε παθαίνεις σοκ. Ο “Κυνόδοντας” είναι η 58η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.
Το “άγνωστο” που έγινε απαραίτητο
Η προβολή του “Κυνόδοντα” το 2009 ήταν σαν τη γνωριμία με το κινητό τηλέφωνο! Κάτι πρωτοποριακό, ευφάνταστο, κάτι “άγνωστο” μα απαραίτητο, κι ας μην το παραδεχόσουν. Για το ελληνικό κινηματογραφόφιλο κοινό ήταν αυτό “που πρέπει να δεις κι ας μην το καταλάβεις”. Φανταστείτε πως ήταν η γνωριμία μας με το πρώτο “Matrix”. Σου άρεσε, σε εντυπωσίαζε, σε προκαλούσε, αλλά δεν το πολυκαταλάβαινες. Ε, ο Λάνθιμος, δίχως τον προϋπολογισμό του Χόλιγουντ, έφτασε στο ίδιο αποτέλεσμα, αλλά με εντελώς διαφορετικό αφηγηματικό τρόπο. Το μήνυμα του σαφές, κρυστάλλινο: Το τέλος της “αγίας” ελληνικής οικογένειας. Η παντοδυναμία της και η καταδυνάστευση της επί δικαίων και αδίκων, έπρεπε -επιτέλους- να τονιστεί και να κλονιστεί. Ο στρεβλός τρόπος λειτουργίας της δημιουργεί αρρώστιες που είναι αδύνατον να ιαθούν στο άμεσο ή μακρινό μέλλον. Ο φακός του εστιάζει στο πιο σοβαρό και πηγή πολλών στρεβλώσεων των δυτικών κοινωνιών: τη σεξουαλική σύγχυση. Ο Λάνθιμος με “φροϊδικά” θεμέλια στήνει μια ιστορία τόσο παράξενη, αλλά και τόσο αληθινή που σε καθηλώνει. Μαζί με τον Ευθύμη Φιλίππου έγραψαν ένα σενάριο που ανατρέπει συμβάσεις, τεχνικές εξιστόρησης και γίνεται το διεισδυτικό εργαλείο μιας κοινωνίας που ψάχνει την ταυτότητα της και χρειάζεται άμεσες, ξεκάθαρες απαντήσεις.
Όλα από το μηδέν
Η ταινία αφορά μεγαλοαστική οικογένεια που ζει απομονωμένη λίγο έξω από την Αθήνα. Οι γονείς και τα τρία παιδιά τους δρουν, αλληλεπιδρούν και επικοινωνούν σε μια πολυτελή κατοικία, περιφραγμένη και κρυμμένη με ψηλά δέντρα. Τα παιδιά, δύο κορίτσια και ένα αγόρι, στην εφηβεία, είναι υπό διαρκή εκπαίδευση και περιορισμό. Ο πατέρας-αφέντης, με τη βοήθεια της μητέρας, τα νουθετεί, διαπαιδαγωγεί, ψυχαγωγεί με τον δικό του, μοναδικό τρόπο. Σε όλα τα επίπεδα. Ακόμη και το εννοιολογικό πλαίσιο διαφέρει απ' αυτό που ξέρει η απρόσωπη κοινωνία. Παράδειγμα: Τα αεροπλάνα είναι παιχνίδια, τα ζόμπι μικρά κίτρινα λουλούδια, το πληκτρολόγιο τα γεννητικά όργανα των θηλυκών. Τα παιδιά οφείλουν τυφλή υπακοή και δίχως σκέψη υπηρέτηση των γονιών. Ακόμη και η γλώσσα της οικογένειας είναι σχετική. Ο σκύλος μπορεί να είναι αδερφός των τριών παιδιών και όταν “εξαφανίζεται” να είναι εύκολο να αντικατασταθεί με δίδυμα, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Η ανακάλυψη του σώματος επιτρέπεται μόνο στο αρσενικό μέλος, γι' αυτό και οι σεξουαλικές του ορμές ικανοποιούνται από γυναίκα υπάλληλο στο εργοστάσιο του πατέρα. Τα κορίτσια δεν ξέρουν πώς να μάθουν το σώμα και να ελέγξουν τις ορμές τους. Η ανατροπή αυτής της κανονικότητας θα ξεκινήσει όταν η κοπέλα που λειτουργεί ως πόρνη, δώσει τη στέκα για τα μαλλιά στη μία κόρη με αντάλλαγμα ερωτική συνεύρεση.
Το μη κανονικό, κανονικό
Τα πάντα εκτυλίσσονται στους τέσσερις τοίχους και στον κήπο του σπιτιού. Η κάμερα στήνεται εκτός “προβλεπόμενων” θέσεων μερικές φορές για να δώσει την αίσθηση του μη κανονικού που μπορεί να γίνει κανονικό! Να επιβληθεί ως τέτοιο. Για τον Λάνθιμο μεγαλύτερη σημασία έχουν τα όσα συνθέτουν το κάδρο, παρά το ίδιο το κάδρο. Γι' αυτό και δεν έχει σημασία η “αναμενόμενη” τοποθέτηση της κάμερας. Όπως δεν έχει σημασία το συναίσθημα. Ψυχρά και κυνικά ξεδιπλώνεται η ιστορία και το συναίσθημα είναι κάτι που μένει εκτός για να εισβάλλει στο τέλος και να δώσει τη λύση στον εγκλωβισμό του ενός από τα τρία παιδιά. Οι ηθοποιοί παίζουν με την απαιτούμενη αποστασιοποίηση, με την απάθεια των σωμάτων και την αμεσότητα του χαρακτήρα που δεν εξελίχθηκε. Το στυλ κινηματογράφισης εναλλάσσεται και εκεί που βλέπουμε ένα άψογα στημένο πλάνο, στην επόμενη σκηνή η κάμερα μοιάζει να είναι στο χέρι και να “τρέχει” πίσω από τους πρωταγωνιστές. Το μοντάζ έχει την ακρίβεια που απαιτείται και η φωτογραφία ακολουθεί τα ερεθίσματα που δίνουν οι ηθοποιοί. Η ταινία διακρίθηκε σχεδόν σε όλα τα φεστιβάλ όπου προβλήθηκε, ενώ ήταν υποψήφια για Όσκαρ Ξενόγλωσσης ταινίας το 2011. Ήταν η 2η μεγάλου μήκους του Λάνθιμου (είχε προηγηθεί η Κινέτα) και αυτή που του άνοιξε τον δρόμο για τη διεθνή καριέρα.