Αγορά αυτοκινήτου: Οι αριθμοί «ευημερούν», οι αγοραστές όχι

• Μια αγορά χωρίς καταναλωτές
• Όγκος χωρίς ουσία και κατεύθυνση χωρίς νόημα
• Η ανθεκτικότητα είναι μια ψευδαίσθηση

Η ελληνική αγορά αυτοκινήτου καταγράφει μια σταθερή ανοδική πορεία εδώ και μήνες, με τον Ιούλιο του 2025 να αποδεικνύεται ιδιαίτερα δυναμικός: 13.608 νέες ταξινομήσεις επιβατικών, αύξηση 11,5% σε σχέση με πέρυσι, και τα B-SUV να κατακτούν πάνω από το ένα τρίτο της αγοράς. Σε απόλυτους αριθμούς, πρόκειται για μια εικόνα ευημερίας. Όμως, όπως συχνά συμβαίνει με τα στατιστικά δεδομένα, πίσω από τα ποσοστά κρύβεται μια πιο περίπλοκη και πιθανώς λιγότερο αισιόδοξη πραγματικότητα.

Σε πλήρη αντίθεση με την ευρωπαϊκή αγορά, η οποία κατέγραψε πτώση 7,3% τον Ιούνιο, η Ελλάδα εμφανίζεται να «αντιστέκεται». Κι όμως, αυτή η αντίσταση είναι επιφανειακή. Δεν βασίζεται σε αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών, ούτε σε κάποια ουσιαστική μεταστροφή της ιδιωτικής κατανάλωσης. Αντιθέτως, η «άνθηση» των πωλήσεων οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανανέωση εταιρικών στόλων, στα προγράμματα leasing και στα ενοικιαζόμενα οχήματα – δομές που απέχουν παρασάγγας από την προσωπική αγορά ενός οχήματος από έναν ιδιώτη.

Μια αγορά χωρίς καταναλωτές

Η εικόνα θυμίζει ένα πανηγύρι χωρίς κοινό. Τα αυτοκίνητα ταξινομούνται, κινούνται, γεμίζουν τα λιμάνια, τις εκθέσεις και τους δρόμους. Αλλά ο απλός καταναλωτής, ο άνθρωπος που μετρά τα έσοδα και τα έξοδά του ευρώ με το ευρώ, απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά από τη διαδικασία. Δεν είναι σύμπτωση ότι η μέση ηλικία του στόλου συνεχίζει να αυξάνεται, με εκατοντάδες χιλιάδες οδηγούς να διατηρούν αυτοκίνητα δεκαετιών, ενώ η πρόσβαση σε ένα νέο, ασφαλές και οικονομικό μοντέλο μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Και παρότι αυτή η τάση είναι γνωστή και αναμενόμενη, η εμμονή στην παρουσίαση θετικών ποσοστών δημιουργεί μια ψευδή εικόνα κανονικότητας. Η ελληνική αγορά δεν ευημερεί· απλώς αλλάζει μορφή. Ουσιαστικά, μετασχηματίζεται σε αγορά στόλων. Το αυτοκίνητο παύει να είναι προϊόν οικογενειακής επένδυσης και γίνεται εργαλείο εταιρικής εκμετάλλευσης ή ενοικίασης. Κάτι που ενισχύεται από την απόλυτη κυριαρχία του leasing, την οποία πλέον επιλέγουν ακόμα και ιδιώτες που παραδοσιακά προτιμούσαν την ιδιοκτησία.

Μια ακόμη πιο ενδιαφέρουσα διάσταση είναι η σταδιακή ομογενοποίηση της αγοράς. Τα B-SUV και τα υβριδικά μοντέλα κυριαρχούν απολύτως, όχι επειδή οι αγοραστές τα επέλεξαν αυθόρμητα, αλλά επειδή η βιομηχανία έσπρωξε συντονισμένα προς αυτή την κατεύθυνση. Οι κατασκευαστές μείωσαν την ποικιλία και την εξατομίκευση, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα segments που «πουλάνε» εύκολα σε στόλους. Ένα μοντέλο με ελαφρύ υβριδικό σύστημα, μέγεθος πόλης και τιμή κάτω από το ψυχολογικό όριο των 25.000 ευρώ, μπορεί να γεμίσει δεκάδες θέσεις στο excel μιας εταιρείας, αλλά δεν καλύπτει απαραίτητα τις ανάγκες του ανθρώπου που ψάχνει ένα απλό και λειτουργικό μέσο μετακίνησης για την οικογένειά του.

Είναι σαν να χτίζεται μια αγορά χωρίς καταναλωτές. Οι επιλογές περιορίζονται, η τεχνολογία φορτώνεται, οι τιμές ανεβαίνουν, και τελικά το προϊόν απομακρύνεται από αυτόν που το χρειάζεται περισσότερο. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι δημιουργείται ένα επικοινωνιακό περιτύλιγμα που μετατρέπει την απόσυρση του καταναλωτή σε αόρατη απουσία. Σαν να μη συνέβη ποτέ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
» Κάποιος πρέπει να φτιάξει αυτοκίνητα για εμάς τους «απλούς ανθρώπους»

Όγκος χωρίς ουσία και κατεύθυνση χωρίς νόημα

Κι όμως, αυτή η απουσία είναι καθοριστική. Γιατί χωρίς πραγματικό αγοραστικό κοινό, η αγορά στηρίζεται σε πόδια ασταθή. Το leasing, τα rentals και οι στόλοι προσφέρουν όγκο, αλλά όχι ποιότητα ζήτησης. Δεν δημιουργούν εμπιστοσύνη ούτε ενίσχυση της σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και στο προϊόν. Αντιθέτως, ενθαρρύνουν μια κουλτούρα «χρήσης και απόρριψης» που, αργά ή γρήγορα, μεταφέρεται και στη μεταχειρισμένη αγορά, επιτείνοντας το πρόβλημα.

Επιπλέον, η κυριαρχία των υβριδικών συστημάτων –με μερίδιο 52,9% τον Ιούλιο– αποκαλύπτει ένα ακόμη φαινόμενο: τη διαρκή πίεση για συμμόρφωση με περιβαλλοντικά και κανονιστικά πρότυπα, ανεξάρτητα από το κόστος. Είναι σαφές ότι τα υβριδικά αυτοκίνητα δεν έχουν επιλεγεί αποκλειστικά για την οικονομία καυσίμου ή την οικολογική τους ταυτότητα, αλλά επειδή ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις στόλων και φορολογικών πλαισίων. Το ίδιο ισχύει και για την πτώση των βενζινοκίνητων και ντιζελοκίνητων οχημάτων: δεν είναι αποτέλεσμα συλλογικής οικολογικής αφύπνισης, αλλά απόρροια θεσμικών μετατοπίσεων.

Η αγορά, λοιπόν, δεν οδηγείται από την ανάγκη, αλλά από τη συμμόρφωση. Και αυτό αλλάζει ριζικά τον χαρακτήρα της. Δεν μιλάμε πλέον για μια αγορά «οδηγών», αλλά για μια αγορά «χρηστών». Δεν υπάρχουν πια επιλογές που να χτίζονται γύρω από τις προτεραιότητες του ανθρώπου που θα ζήσει καθημερινά με το αυτοκίνητο, αλλά μόνο λύσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες της λογιστικής των κατασκευαστών. Η απόσταση ανάμεσα στο προϊόν και στον χρήστη του μεγαλώνει.

Αυτός ο μετασχηματισμός δεν είναι αναγκαστικά κακός από μόνος του – θα μπορούσε να θεωρηθεί σημάδι ωρίμανσης μιας αγοράς που ακολουθεί διεθνή πρότυπα. Αλλά στην ελληνική περίπτωση, εξελίσσεται χωρίς υποδομές και χωρίς εναλλακτικές. Ο καταναλωτής που δεν μπορεί να αντέξει το κόστος ενός καινούργιου μοντέλου, δεν έχει στη διάθεσή του βιώσιμες λύσεις – ούτε φθηνά ηλεκτρικά ούτε σοβαρά προγράμματα αντικατάστασης παλαιών αυτοκινήτων ούτε εμπιστοσύνη στην αγορά των μεταχειρισμένων. Κι αυτό δημιουργεί ένα χάσμα το οποίο, αν δεν αντιμετωπιστεί, θα γίνει μόνιμο.

Η ανθεκτικότητα είναι μια ψευδαίσθηση

Η ελληνική αγορά αυτοκινήτου δεν είναι ακριβώς ανθεκτική – είναι απλώς αλλοιωμένη. Και οι αριθμοί που καταγράφονται κάθε μήνα δεν αποτυπώνουν την υγεία της· αποτυπώνουν την αλλαγή της φύσης της. Μια αγορά που δεν στηρίζεται στον ιδιώτη αγοραστή, αλλά σε διαχειριστικά σχήματα και εταιρικούς μηχανισμούς, χάνει την επαφή με την κοινωνία που τη φιλοξενεί. Γίνεται ένα σύστημα αυτόνομο, εσωστρεφές και εντέλει ξένο.

Αν δεν υπάρξει πολιτική και βιομηχανική βούληση για να επιστρέψει η αυτοκίνηση στον απλό άνθρωπο –είτε μέσω οικονομικών κινήτρων, είτε μέσω πραγματικά προσιτών μοντέλων– τότε η αγορά θα συνεχίσει να ανεβαίνει στους αριθμούς, αλλά να βυθίζεται στο έλλειμμα νοήματος. Γιατί όσο και αν γεμίσουν οι δρόμοι από B-SUV με υβριδικά σήματα, η απουσία του καθημερινού ανθρώπου από την εξίσωση θα είναι το πιο ηχηρό και το πιο ανησυχητικό στοιχείο της.