Άκης Πάνου: Ο καλύτερος μαθητής

Αφιέρωμα στον Άκη Πάνου. Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο, αλλά όχι. Για κάποιον λόγο, τον Άκη Πάνου τον παραδεχόμαστε αλλά δεν τον δεχόμαστε. Το έργο του “μιλάει” και δεν σηκώνει πολλές αντιρρήσεις, όμως η απόσταση που μας χωρίζει απ’ αυτό είναι μεγάλη. Ακούς τη μελωδία, τον στίχο και τον αναγνωρίζεις. Δεν τον γνωρίζεις όμως καλλιτεχνικά. Το καλλιτέχνημα είναι το τελευταίο στάδιο στη δημιουργική διαδικασία. Για τον θεατή, ακροατή εν προκειμένω, αυτό έχει σημασία. Η ψυχαγωγία, η απόλαυση, η συναισθηματική, διανοητική αναταραχή. Ας κάνουμε, λοιπόν, κάτι διαφορετικό. Ας ρίξουμε τη ματιά μας εκεί που δουλεύεται το υλικό και ματώνει πνευματικά ο καλλιτέχνης. Ας δούμε κι ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τον μόχθο του. Για να μην παρεξηγηθούμε, ο δημιουργός δεν έχει καμία ανάγκη να εξηγήσει τίποτα. Δική μας υποχρέωση είναι να εξηγήσουμε, να προσπαθήσουμε τουλάχιστον. Να κουραστούμε λίγο και να βρούμε εξήγηση για την έμπνευση, για τη διαδικασία μορφοποίησης, για την ιερή ένωση λόγου-μουσικής, για την απόρριψη-αποδοχή της λέξης, για τον σκοπό και τον προορισμό του δημιουργού. Αν θέλουμε, λοιπόν, να αποδεχτούμε όλες τις πλευρές του δημιουργού Άκη Πάνου, πρέπει να ακολουθήσουμε την πορεία του. Από ψηλά στα χαμηλά. Σε αυτό το αφιέρωμα η έντιμη και επίπονη προσπάθεια θα ξεκινήσει και θα καταλήξει στο έργο του Άκη Πάνου. Τα υπόλοιπα είναι για τους περίεργους.

Το αφιερωματικό κείμενο δεν θα είχε κανένα νόημα χωρίς τον Πάνου! Όχι την εικόνα του, αλλά τον λόγο του. Και οι μόνοι που δικαιούνται δια να ομίλουν γι’ αυτόν, είναι τα παιδιά του. Ο Ευάγγελος Πάνου, λοιπόν, μας έκανε την τιμή να δεχτεί να μιλήσει για τον δημιουργό, καλλιτέχνη, Άκη Πάνου, για τον πατέρα του. Μόνο έτσι εκπληρώνεται ο σκοπός, όπως τον περιγράψαμε πιο πάνω, αυτού του αφιερώματος. Τον ευχαριστούμε πολύ. Όπως και για το φωτογραφικό υλικό από την ιστοσελίδα akispanou.com.

Πώς αντιλαμβανόταν το λαϊκό τραγούδι;

Ως πηγαία έκφραση και συνάμα ένα ατέλειωτο πεδίο καλλιτεχνικής ανάπτυξης, στοιχεία που δεν πρέπει να δεσμεύονται, ώστε να μεταφέρεται ακέραιη η φυσικότητα του λαϊκού δημιουργού.

Τί σήμαινε γι’ αυτόν «δημιουργώ» τραγούδι;

Η προσπάθεια να προσδώσει μορφή στα συναισθήματά του και ταυτόχρονα η στιγμή επικοινωνίας του δημιουργού με τον ανώτερο δημιουργό.

Τί τον δυσκόλευε στη μελωδία και τί στον στίχο;

Δεν υπήρχε καμία δυσκολία. Αποτελούσε μέρος της ιδιοσυγκρασίας του να μετουσιώνει το πρώτο από το δεύτερο και αντίστροφα. Έθετε πάντοτε τον πήχη ψηλότερα, ώστε να επιτύχει την αυθυπέρβαση.

Τί θεωρούσε σημαντικό στον στίχο και τί στη μελωδία;

Ο στίχος έπρεπε να είναι συμπυκνωμένος, ουσιώδης και να μπορεί να σου μεταδώσει μία εικόνα που θα σε ταξιδέψει. Η μελωδία έπρεπε να είναι διασταλτική, ικανή να μεταφέρει συναισθήματα.

Πώς δούλευε με τους τραγουδιστές;

Ήταν εξαιρετικά απαιτητικός προκειμένου να αντλήσει από τον τραγουδιστή τον καλύτερό του εαυτό. Δεν δεχόταν αυθαίρετες και προσωπικές παρεμβάσεις που κατά τον ίδιο αλλοίωναν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Επιθυμούσε οι ερμηνευτές, με τους οποίους συνεργάστηκε, να έχουν το λαϊκό στοιχείο, δηλαδή να είναι ουσιαστικοί τραγουδιστές, ώστε να αποδώσουν αντιπροσωπευτικά το τραγούδι. Αυτός ο τρόπος αποδείχθηκε σωστός εκ του αποτελέσματος, αφού έμειναν στην ιστορία καταπληκτικά τραγούδια με εξαιρετικές ερμηνείες.

Ποιες οι επιρροές του καλλιτεχνικά;

Στον στίχο ο Σουρής. Από ολοκληρωμένους τραγουδοποιούς θαύμαζε τον Μάρκο Βαμβακάρη, από τον οποίο και επηρεάστηκε, όπως και τον Αττίκ. Άκουγε διάφορα μουσικά είδη: στο σπίτι μας στην Αθήνα είχα παρατηρήσει δίσκους με τζαζ, μπλουζ και λάτιν μουσική.

Τα βιώματά του τον επηρέασαν δημιουργικά;

Κυρίως τα βιώματά του ήταν αυτά που τον επηρέασαν δημιουργικά σε τέτοιο βαθμό, που το μεγαλύτερο μέρος του έργου του είναι αυτοβιογραφικό. Τα τραγούδια του είναι αυτοτελή έργα εμπνευσμένα από την πληθωρική και οξεία του αντίληψη.

Ποιο το κύριο χαρακτηριστικό στα τραγούδια του;

Την απάντηση την έχει δώσει ο ίδιος: «Είναι τα τραγούδια μου τραγούδια λυπημένα, πάνω στο κέφι του δεν τα ‘πιασε κανείς». Παρ’ όλα αυτά, εύκολα διαπιστώνει κάποιος ότι ο Άκης Πάνου υπήρξε ολοκληρωμένος τραγουδοποιός. Έγραφε στίχο και μουσική, γεγονός που προσέδιδε μία απόλυτη προσωπική μορφή στα έργα του. Επίσης, χρησιμοποίησε σε αρκετά από αυτά συγκεκριμένα ρυθμικά μοτίβα όπως π.χ. καμιλιέρικο ζεϊμπέκικο.

Ήθελε να πει κάτι με τα τραγούδια του ή είχε να πει κάτι και επιθυμούσε να το μοιραστεί με το κοινό;

Ήθελε οτιδήποτε αφορά αυτόν να αφορά και άλλους, προκειμένου να το μοιραστεί μαζί τους. Αν αφορούσε μονάχα αυτόν (όπως έλεγε), δεν υπήρχε λόγος να το μετουσιώσει σε τραγούδι. Μοιράστηκε τα συναισθήματά του με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο, π.χ. είχε ερωτικό λόγο αλλά αξιοπρεπή· είχε πολιτική τοποθέτηση, αλλά αμερόληπτη, χωρίς να ενδιαφέρεται για το οικονομικό όφελος ή την προβολή του.

Ποια η γνώμη του για ρεμπέτικο, δημοτικό τραγούδι;

Πίστευε ότι το ρεμπέτικο και το δημοτικό τραγούδι είναι η βάση για όλους τους δημιουργούς της γενιάς του. Οι μουσικές του καταβολές περιελάμβαναν όλα τα παραδοσιακά είδη, τα οποία ήταν διάχυτα στην περιοχή όπου μεγάλωσε· επομένως, αφομοίωσε όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την μετέπειτα πορεία του.

Ποια η κληρονομιά του στο ελληνικό λαϊκό τραγούδι;

Ο Άκης Πάνου δεν έγραφε κατά παραγγελία τραγούδια, επομένως η κληρονομιά που άφησε είναι περίπου 240 διαμάντια ανεκτίμητης αξίας!

Ο Άκης Πάνου γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1933 στην Αθήνα, στου Χαροκόπου. Ήταν ο τέταρτος από τα πέντε παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του Στέφανος εργαζόταν ως διαχειριστής της βασιλικής φρουράς και η μητέρα του Ελευθερία Σακελλαριάδη ασχολείτο με τα οικιακά. Μεγάλωσε σε γειτονιά με πολλούς πρόσφυγες και από μικρό παιδί έζησε μέσα στη μουσική, στους κεμετζέδες και στα τραγούδια των Ποντίων. Απέκτησε ακούσματα από τα ρεμπέτικα που ήταν διάχυτα παντού στην περιοχή αλλά και από τον αδελφό της μητέρα του Περικλή Σακελλαριάδη που έπαιζε κλασική κιθάρα. Στα χρόνια της Κατοχής προσπαθεί να επιβιώσει πουλώντας τσιγάρα και κάνοντας διάφορες δουλειές, ενώ παράλληλα μυείται από τον μεγαλύτερο αδελφό του Ευάγγελο και τον φίλο του Λευτέρη Ευσταθιάδη στον κόσμο της μουσικής και των οργάνων.

Από εννέα ετών ξεκινάει να παίζει μαντολίνο και κιθάρα και την άνοιξη του 1947 γνωρίζεται με τον Γιάννη Σταματίου (Σπόρος). Μαζί του κάνει την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση στην ταβέρνα του Σιλιβάνη στο Κουκάκι με αμοιβή το όποιο φιλοδώρημα των πελατών και ένα πιάτο φαγητό. Το 1948 ανεβαίνει ως ταλέντο στο Αλκαζάρ, στη Φρεγάδα του Λάσκου, και παίζει κιθάρα μαζί με τον αδελφό του, ενώ η αδελφή του τραγουδάει και αργότερα σμίγει με τον φίλο του Λευτέρη και μαζί παίζουν σε πάρτι και χορούς. Εκείνη την εποχή γνωρίζεται με τους Νίκο Καρανικόλα, Κώστα Σιμόπουλο και Ορφέα Κρεούζη. Μαζί παίζουν σε διάφορα μέρη της Αθήνας και της επαρχίας. Για περίπου μια δεκαετία αρχίζει την περιπλάνηση του με όλους τους καλλιτέχνες της εποχής του σε διάφορα κέντρα. Μερικοί απ’ αυτούς: Γιώργος Τσιμπίδης, Αντώνης Μουστάκας, Γιώργος Χατζηδάκης, Βαγγέλης Νταράλας, Σεβάς Χανούμ, Σταύρος Τζανουάκος, Κώστας Παπαδόπουλος, Βούλα Γκίκα. Τη σεζόν 1957-58 παίζει στο κέντρο “Απόψε φίλα με” του Χρήστου Κολοκοτρώνη. Πρώτα ονόματα του μαγαζιού η Σωτηρία Μπέλλου, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, ο Καραπατάκης. Το τελευταίο κέντρο που εμφανίζεται είναι “Ο θείος” το 1958. [σ. σ στο βίντεο που ακολουθεί η εκτέλεση είναι του Γιώργου Χατζηαντωνίου]

Στη δισκογραφία μπαίνει το 1958 με τα τραγούδια “Το παιδί μου απόψε πίνει” με την Καίτη Γκρέυ και “Μια βραδιά καταραμένη” με τη Δούκισσα σε στίχους Χρήστου Κολοκοτρώνη. Ακολουθούν οι επιτυχίες “Ξημέρωσε καλή μου”, (1964) και “Καρδιά μου μην παραπονιέσαι” (1964). Το 1967 λογοκρίνεται για το “Θα κλείσω τα μάτια”. Εκείνη τη χρονιά γράφει μεταξύ άλλων τα: “Μοίρα μου γιατί μ’ αφήνεις”, “Ρολόι κομπολόι”, “Είδα τα μάτια σου κλαμένα”, κ.α. Την περίοδο 1968-69 έρχονται οι επιτυχίες “Δεν θέλω τη συμπόνια κανενός”, “Όταν σημάνει η ώρα”, “Γιατί καλέ γειτόνισσα”, “Και τι δεν κάνω”, “Πήρα απ’ το χέρι σου νερό”, “Του κόσμου το περίγελο”, “Ούτε αχ δεν θα πω”.

Συνεχίζει με σπουδαία τραγούδια όπως το “Δεν κλαίω για τώρα” (1971), “Πρέπει” (1972), “Ήταν ψεύτικά” (1973), “Μίσος” (1974), “Η ζωή μου όλη” (1974), κ.α. Το 1977 κυκλοφορεί ο προσωπικός του δίσκος “Παρών” με ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά. Απ’ αυτή τη συνεργασία ξεχωρίζει “Ο τρελός”. Την επόμενη χρονιά (1978) ξεχωρίζει το τραγούδι “Μολόγατα” από τον δίσκο “Σεισμός” με ερμηνευτή τον Μιχάλη Μενιδιάτη. To 1982 ηχογραφεί τον δίσκο “Θέλω να τα πω”. Είναι η περίοδος που συμμετέχει στη συντακτική ομάδα του περιοδικού “Ντέφι” μαχόμενος για τα πιστεύω του. Αργότερα αποχωρεί.

Το 1985 θα κάνει κάτι μοναδικό. Θα κυκλοφορήσει δισκάκι 45 στροφών με τον τίτλο “Άκης Πάνου, 100% πρόβα” και θα συμπεριλάβει σε αυτό δύο τραγούδια του, το “Πες μου παππού”, και το “Πριν, τώρα, πάντα” τα οποία ηχογράφησε και ερμήνευσε μόνος του παίζοντας με όργανα που κατασκεύασε ο ίδιος. (Ο Μανώλης Ρασούλης έλεγε ότι πρέπει να μοιράζεται στους τουρίστες δωρεάν ως δείγμα πολιτισμού). Το 1989, μετά από παρότρυνση φίλων, αποφασίζει να επιστρέψει στο πάλκο σε κοινές εμφανίσεις με τον Μανώλη Ρασούλη. Εμφανίζονται στο κέντρο “Επειγόντως” του Βασίλη Σαλούστρου στην Κυψέλη. Έπειτα ξεκινάει εμφανίσεις σε διάφορα κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, αλλά και σειρά συναυλιών. Σε αυτές τις εμφανίσεις εντύπωση προκαλεί ο τρόπος στησίματος της ορχήστρας, χωρίς χώρο στην πίστα και βάζοντας καθήμενους μπροστά τους μουσικούς και τους τραγουδιστές πίσω. Το 1997 ηχογραφεί τον τελευταίο του δίσκο με τίτλο “Casino” ο οποίος περιέχει το ομώνυμο τραγούδι και 14 επανεκτελέσεις. Κυκλοφόρησε περίπου 200 τραγούδια γράφοντας μόνος του στίχο και μουσική, ενώ συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του ελληνικού πενταγράμμου. Ενδεικτικά: Πρόδρομο Τσαουσάκη, Γιώτα Λύδια, Πάνο Γαβαλά, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Μιχάλη Μενιδιάτη, Χαρούλα Λαμπράκη, Στέλιο Καζαντζίδη, Στράτο Διονυσίου, Βίκυ Μοσχολιού, Γιώργο Χατζηαντωνίου, Βούλα Γκίκα, Μαρινέλλα, Γιώργο Μαρίνο, Δημήτρη Μητροπάνο, Τόλη Βοσκόπουλο, Πόλυ Πάνου… Παντρεύτηκε δύο φορές, το 1954 με τη Δήμητρα και το 1993 με την Άννα. Απέκτησε τέσσερα παιδιά την Ελευθερία, τον Στέφανο και τους δίδυμους Αθανάσιο-Δημήτριο και Ευάγγελο. Έφυγε από τη ζωή στις 7 Απριλίου 2000.

Ο Άκης Πάνου μίλησε και όποιος άκουσε, άκουσε. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: “γιατί μιλάει αυτός;”. Γιατί μπορεί και συλλαμβάνει τις απαιτήσεις του χρόνου και του κοινού. Ο Πάνου παιδεύει τον στίχο, τη μελωδία, για να μπορέσει η ομορφιά να ανοίξει τα φτερά της και να κάνει τη φθορά δική της! Το κοινό, κι ας μην το ομολογεί, ζητά το διαχρονικό και ο χρόνος γενναίους και τολμηρούς δημιουργούς. Καλλιτέχνες που χαράσσουν τον δρόμο τους μία φορά και τον ακολουθούν μέχρι τέλους. Καλλιτέχνες όπως ο Πάνου δεν προσαρμόζονται στις απαιτήσεις του κοινού, αλλά το κοινό στις δικές του απαιτήσεις. Ε, αυτή την επιμονή, αυτή την εμμονή με το αδιαμεσολάβητο, ο χρόνος και το κοινό την ανταμείβουν. Η δίχως εκπτώσεις πορεία, συμπεριφορά, σε κρατά στον δρόμο της ανησυχίας, της δημιουργίας. Γι’ αυτό, ό,τι κι αν κανείς, μένει. Σαν το μέταλλο, που ακόμη κι αν σκουριάσει είναι εδώ και αντιστέκεται. Μόνο που στην περίπτωση του Άκη Πάνου το μέταλλο δεν σκουριάζει, μόνο λάμπει. Γιατί τα χτυπήματα του Άκη Πάνου δεν σταματάνε, σπίθες πετάνε και τα μάτια πάντα θα ζητάνε.

*Ευχαριστούμε τον Ευάγγελο Πάνου για την παραχώρηση των φωτογραφιών.

Πηγή

-akispanou.com