Ο νέος ΚΟΚ ψηφίστηκε, αλλά τι άλλαξε πραγματικά;

• Αυστηρότερες ποινές: Η συμπτωματική θεραπεία
• Πέρα από το πρόστιμο: Η ουσία της αλλαγής κουλτούρας
• Ο ξεχασμένος παράγοντας: Υποδομές και τεχνολογία
• Πέρα από την καταστολή, προς την αλλαγή κουλτούρας

Η Βουλή είπε δυνατά «ναι» στον νέο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Μια κίνηση που, θεωρητικά, σηματοδοτεί την αποφασιστικότητα της πολιτείας να αντιμετωπίσει ένα χρόνιο και βαθιά πληγωτικό πρόβλημα: την ανατριχιαστική πραγματικότητα των τροχαίων δυστυχημάτων στη χώρα μας.

Κάθε τέτοια νομοθετική παρέμβαση δημιουργεί προσδοκίες για μια νέα αρχή, για μια ριζική αλλαγή στην οδηγική μας κουλτούρα. Όμως, η ιστορία των ελληνικών δρόμων είναι γεμάτη από νόμους που, αν και καλοπροαίρετοι, δεν κατάφεραν να μεταφραστούν σε ουσιαστική βελτίωση της ασφάλειας. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν χρειαζόμασταν έναν νέο ΚΟΚ –αυτό είναι δεδομένο– αλλά αν αυτός ο νέος ΚΟΚ είναι πραγματικά ικανός να επιφέρει την πολυπόθητη μεταμόρφωση.

Διαβάστε ακόμα
» Υπερψηφίστηκε από τη Βουλή ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας - Όλες οι αλλαγές

Η απλή αυστηροποίηση των ποινών, όσο αναγκαία κι αν είναι σε ορισμένες περιπτώσεις, αποτελεί μόνο ένα κομμάτι του παζλ. Η πραγματική πρόκληση είναι να ενσωματωθεί η νέα νομοθεσία σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που θα αγγίξει κάθε πτυχή της οδικής ασφάλειας: από την εκπαίδευση και την ψυχολογία του οδηγού, μέχρι την ποιότητα των υποδομών και την αδιάβλητη εφαρμογή του νόμου. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να ζήσουμε για άλλη μια φορά την αίσθηση του «déjà vu», με τους αριθμούς των θυμάτων να παραμένουν υψηλοί και την οδηγική μας κουλτούρα στάσιμη.

Αυστηρότερες ποινές: Η συμπτωματική θεραπεία

Ο νέος ΚΟΚ φέρνει σαφώς πιο αυστηρές ποινές για επικίνδυνες παραβάσεις, όπως η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, η υπερβολική ταχύτητα και η μη χρήση ζώνης ασφαλείας. Σε ένα θεωρητικό πλαίσιο, η αυστηρότητα είναι απαραίτητη για την αποτροπή συμπεριφορών που κοστίζουν ζωές. Όμως, η ιστορία έχει δείξει πως η αυστηρότητα χωρίς επαρκή αστυνόμευση και πρόληψη μοιάζει σαν να παλεύουμε να σταματήσουμε τη διαρροή νερού με έναν τρύπιο σωλήνα.

Η αύξηση των προστίμων είναι ένα εργαλείο, αλλά η αποτελεσματικότητά του εξαρτάται από την πολιτική βούληση για συνεχή, αδιάβλητη και καθολική εφαρμογή του νόμου. Αν ο νόμος εφαρμόζεται επιλεκτικά ή μόνο σε εκστρατείες, τότε η αυστηρότητα μετατρέπεται σε απλή ταλαιπωρία για τον πολίτη, χωρίς να αλλάζει τη ριζική του συμπεριφορά.

Πέρα από το πρόστιμο: Η ουσία της αλλαγής κουλτούρας

Η πραγματική αλλαγή στην οδική κουλτούρα δεν επιτυγχάνεται μόνο με την απειλή του προστίμου. Είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία που αγγίζει την εκπαίδευση, την ψυχολογία και τις υποδομές, απαιτώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση. Πρόκειται για μια επένδυση στην παιδεία, η οποία πρέπει να ξεκινά από πολύ νωρίς. Γιατί να μην ενσωματωθεί η οδική ασφάλεια ως μάθημα ή ως βιωματική εκπαίδευση στα σχολεία, από την προσχολική κιόλας ηλικία; Έτσι, οι μελλοντικοί οδηγοί θα διαμορφώσουν μια συνειδητή και υπεύθυνη στάση απέναντι στον δρόμο, όχι απλώς ως υποχρέωση, αλλά ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής τους συμπεριφοράς.

Η ποινή, όπως συζητήσαμε, μπορεί να έχει και έναν εκπαιδευτικό ρόλο. Δεν είναι μόνο τιμωρητική, αλλά και διδακτική. Η προσφορά κοινωνικής εργασίας, ειδικά σε φορείς που ασχολούνται με θύματα τροχαίων, μπορεί να προσφέρει μια συγκλονιστική εμπειρία που αλλάζει οριστικά την οπτική του παραβάτη. Παράλληλα, η υποχρεωτική παρακολούθηση εξειδικευμένων σεμιναρίων ασφαλούς οδήγησης, ή ακόμα και η παραπομπή σε επαγγελματική ψυχολογική υποστήριξη για παραβάτες με ιστορικό επικίνδυνης συμπεριφοράς, θα μπορούσε να στοχεύσει στη ρίζα του προβλήματος – την ίδια την ψυχοσύνθεση του οδηγού και τους λόγους που τον οδηγούν σε επικίνδυνες πρακτικές. Ο στόχος δεν είναι μόνο να πληρώσει, αλλά να κατανοήσει το πραγματικό κόστος των πράξεών του, τόσο για τον ίδιο όσο και για τους γύρω του, και να γίνει ένας καλύτερος, πιο συνειδητοποιημένος οδηγός.

Διαβάστε ακόμα
» Αναλυτικός πίνακας με τις αλλαγές στις ποινές που φέρνει ο νέος ΚΟΚ

Ο ξεχασμένος παράγοντας: Υποδομές και τεχνολογία

Είναι εύκολο να επιρρίπτουμε όλες τις ευθύνες στον οδηγό, αλλά η οδική ασφάλεια είναι ένα τριγωνικό σχήμα: οδηγός, όχημα, και υποδομές. Δυστυχώς, ο νέος ΚΟΚ μοιάζει να αμελεί τον τελευταίο παράγοντα. Η Ελλάδα διαθέτει ένα οδικό δίκτυο με σημαντικές ελλείψεις – λακκούβες, ανεπαρκής σήμανση, επικίνδυνα σημεία που παραμένουν αναλλοίωτα επί δεκαετίες. Η πολιτεία οφείλει να συνοδεύσει κάθε νομοθετική αλλαγή με μια σαφή δέσμευση για επενδύσεις και συντήρηση των οδικών υποδομών. Ένας οδηγός που κινείται σε ένα ασφαλές και σωστά συντηρημένο οδικό περιβάλλον είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακεί σε ατύχημα, ακόμα και αν κάνει κάποιο μικρό λάθος.

Παράλληλα, η τεχνολογία των οχημάτων εξελίσσεται ραγδαία, προσφέροντας πρωτοφανή συστήματα ασφαλείας. Ο νέος ΚΟΚ πρέπει να είναι ευέλικτος και να ενσωματώνει τις εξελίξεις αυτές, όχι μόνο ως υποχρεώσεις, αλλά και ως ευκαιρίες για την ενίσχυση της ασφάλειας. Η ενημέρωση των πολιτών για τις δυνατότητες των σύγχρονων συστημάτων υποβοήθησης οδήγησης (ADAS) και η ενθάρρυνση της χρήσης τους, αποτελεί επίσης μέρος μιας ολιστικής στρατηγικής.

Πέρα από την καταστολή, προς την αλλαγή κουλτούρας

Η ψήφιση του νέου ΚΟΚ αποτελεί, αναμφίβολα, μια ευκαιρία. Όμως, το αν αυτή η ευκαιρία θα μετατραπεί σε πραγματική αλλαγή ή απλώς σε έναν ακόμα κύκλο ατελέσφορων προσπαθειών, εξαρτάται από το πόσο βαθιά είναι η πολιτική βούληση να δούμε την οδική ασφάλεια ως κάτι περισσότερο από μια λίστα παραβάσεων και προστίμων.

Το κράτος οφείλει να δείξει ότι ο στόχος δεν είναι να γεμίζουν τα ταμεία, αλλά να αδειάζουν τα νοσοκομεία. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο αν αντιληφθούμε την οδική ασφάλεια ως ένα πεδίο όπου συνδιαλέγονται οι νόμοι, η εκπαίδευση, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η τεχνολογία. Μόνο τότε ο πολίτης θα αισθανθεί ότι είναι μέρος της λύσης και όχι απλώς ο αποδέκτης μιας τιμωρίας. Η αληθινή αλλαγή δεν επιβάλλεται, αλλά καλλιεργείται. Και αυτό είναι το χρέος της πολιτείας.

Φωτογραφίες: Eurokinissi