«Το Σάββατο πρέπει να παίξουμε ανδρικό ποδόσφαιρο, πρέπει να είμαστε άντρες» δήλωσε το 2019 ο αθλητικός διευθυντής της Borussia Dortmund σε συνέντευξη τύπου πριν τον πρώτο αγώνα της σεζόν ενάντια στη Bayern Μονάχου. Τον προηγούμενο Φεβρουάριο, ο Ινδός ποδοσφαιριστής Sandesh Jhingan ακούστηκε να λέει «Έπαιξα έναν αγώνα με γυναίκες» φεύγοντας από το γήπεδο. Και ας μην ξεχνάμε τα tweets του Trump για τη Megan Rapinoe το καλοκαίρι του 2021 ή όλα τα σχόλια σχετικά με το πόσο «αργό και βαρετό» είναι το γυναικείο ποδόσφαιρο ή το γυναικείο κρίκετ, ή ότι ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για το γυναικείο March Madness.
Η αλήθεια είναι πως συγκρίσεις αυτού του είδους γίνονται συνέχεια και όπου υπάρχουν άντρες που νιώθουν ότι η (τοξική) αρρενωπότητά τους απειλείται θα υπάρχει και σεξισμός και μισογυνισμός, συμπεριλαμβανομένου και του επαγγελματικού αθλητισμού. Αυτό που έχει ενδιαφέρον, έστω από κοινωνιολογική άποψη, είναι ότι οι περισσότερες επιθέσεις αφορούν ομαδικά και όχι ατομικά αθλήματα- κανένας δεν έχει μπει στη διαδικασία να συγκρίνει τη Σάκκαρη με τον Τσιτσιπά, αλλά για κάποιο λόγο πολλοί έχουν άποψη για το πόσα χρήματα διαθέτει κάθε αθλητικός σύλλογος στις γυναικείες ομάδες.
«Ιστορικά, τα ομαδικά αθλήματα γυναικών ήταν λιγότερο δημοφιλή γιατί πολλά ομαδικά αθλήματα αντιμετωπίζονταν ως επιθετικές δραστηριότητες με παρατεταμένη σωματική επαφή, ακόμα και στο τέλος του 19ου και τον 20ο αιώνα. Αυτό δεν ταίριαζε με τα γυναικεία ιδανικά της εποχής. Σε αυτά τα αθλήματα, οι γυναίκες ξεκίνησαν αργότερα» λέει η Δρ. Fiona Skillen, καθηγήτρια στο Glasgow Caledonian University. «Αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο είναι ιστορικά συνδεδεμένα με τους άντρες και την κοινωνική κατασκευή της αρρενωπότητας. Και οι γυναίκες συμμετείχαν στα ίδια αθλήματα και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Η ιστορία της συμμετοχής τους είναι όμως γεμάτη προσπάθειες να περιοριστούν ή να αποκλειστούν από τον αθλητισμό» συμπληρώνει η Δρ. Stacey Pope, καθηγήτρια στο Durham University.
Χαρακτηριστικό και σχετικά πρόσφατο παράδειγμα είναι το γυναικείο football, που είχε αποκτήσει μεγάλο κοινό στην Αγγλία στις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά απαγορεύτηκε το 1920. Στη Βραζιλία, μια χώρα κολλημένη με το ποδόσφαιρο, οι γυναίκες αποκλείστηκαν από το άθλημα τη δεκαετία του ‘40 και επέστρεψαν μόλις το 1981. Ίσως όμως το πιο περίεργο απ’ όλα είναι ότι υπήρχε περίοδος που οι γυναίκες έπαιζαν μπάσκετ φορώντας φούστες, χωρίς να τρέχουν και αποφεύγοντας να «κλέψουν» τη μπάλα, γιατί αυτό δεν ήταν πρέπουσα γυναικεία συμπεριφορά.
Ρίζες στη Βικτωριανή εποχή έχουν και οι λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες συμμετείχαν σε ομαδικά αθλήματα. Σύμφωνα με τη Δρ. Skillen, οι γυναίκες επωμίζονταν τις ευθύνες του σπιτιού και της φροντίδας των παιδιών και άρα ήταν πιο δύσκολο να οργανωθούν σε ομάδες. Τα ομαδικά αθλήματα ήταν λοιπόν κάτι που συνέβαινε στο βάθος κατά τη διάρκεια κοινωνικών events. Σε μια κοινωνία που το φαίνεσθαι είναι πάνω από οτιδήποτε άλλο, ο αθλητισμός ήταν μία ακόμα ευκαιρία οι γυναίκες να δείξουν πόσο επιτυχημένες ήταν, όχι στον αθλητισμό αλλά στον κοινωνικό τους ρόλο. Παράλληλα, τα ομαδικά αθλήματα των ανδρών είχαν εκπαιδευτικό σκοπό και στόχος τους ήταν να διδάξουν επιχειρηματικές δραστηριότητες και να σκληραγωγήσουν.
«Τα ατομικά σπορ ήταν πιο προσιτά» λέει η Δρ. Skillen. «Το τέννις είναι ένα από τα λίγα αθλήματα που και τα δύο φύλα έπαιζαν από παλιά και μάλιστα μαζί, σε ομάδες, οπότε οι δεξιότητες των γυναικών αναγνωρίζονταν. Ιστορικά, αυτά τα αθλήματα ήταν πιο ανοιχτά στη συμμετοχή των γυναικών από άποψη προγραμματισμού, προβολής και χρηματοδότησης». Δεν είναι λοιπόν ότι οι γυναίκες ήταν καλύτερες στο τέννις απ’ ότι στο ποδόσφαιρο, απλώς ιστορικά είχαν περισσότερες ευκαιρίες να παίξουν τέννις.
Με το γυναικείο αθλητισμό να κερδίζει έδαφος, περισσότερες γυναίκες συμμετέχουν πλέον σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενα αθλήματα, δηλαδή αθλήματα από τα οποία ήταν ιστορικά αποκλεισμένες. «Η σύγκριση με τα αντίστοιχα ανδρικά αθλήματα είναι ψευδής, γιατί πολλοί θεωρούν ότι οι γυναίκες είναι αθλητικά κατώτερες, οπότε δεν υπάρχει λόγος για σύγκριση. Υπάρχουν όμως προφανείς παραλληλισμοί, διότι πρόκειται για το ίδιο άθλημα» λέει η Δρ. Skillen. «Όμως οι συγκρίσεις ανάμεσα στον ανδρικό και το γυναικείο αθλητισμό -ως προς τις τιμές των εισιτηρίων, τον αριθμό των θεατών, την ποιότητα του θεάματος- χρησιμοποιούνται για να υποβαθμίσουν τα γυναικεία σπορ». Ο λόγος είναι για μία ακόμη φορά ο σεξισμός. «Τα ομαδικά σπορ, όπως το ποδόσφαιρο, το κρίκετ και το ράγκμπι είναι ακόμη συνδεδεμένα με την αρρενωπότητα. Σε πολλές χώρες, θεωρούνται μάλιστα η τελευταία αμυντική γραμμή της αρρενωπότητας, το τελευταίο πεδίο όπου οι άντρες μπορούν ακόμα να είναι “πραγματικοί άντρες”. Η συμμετοχή των γυναικών εκλαμβάνεται ως απειλή και συνεπώς τοποθετούνται μπροστά τους πολλά περισσότερα εμπόδια».
Ο γυναικείος αθλητισμός δεν είναι όμως κάτι καινούριο. Η βασική διαφορά είναι ότι ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει την ιστορία του. Με τις μεγάλες χορηγίες και την προβολή να έρχονται για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, τα γυναικεία σπορ, οι ομάδες, τα πρωταθλήματα δεν έχουν προλάβει να χτίσουν τη μυθολογία που έχουν τα αντίστοιχα ανδρικά. «Για τις εταιρείες και το κοινό, είναι λίγο σαν το αυγό και την κότα» λέει η Δρ. Skillen. Αν δεν υπάρχει κοινό, δεν θα υπάρξουν ούτε χορηγίες και το άθλημα θα μείνει στάσιμο. Αν όμως το άθλημα μένει στάσιμο, τότε και ο κόσμος δεν θα θέλει να το δει και οι εταιρείες δεν θα θέλουν να επενδύσουν.
Εξετάζοντας την ιστορία της κοινωνικής δόμησης του γυναικείου αθλητισμού, είναι προφανές πως υπάρχει πρόοδος- πρώτα κοινωνική κι έπειτα αθλητική. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό για κάθε κοινωνία που επιχειρεί να αποβάλει τις προκαταλήψεις της. Μπορεί η αλλαγή να μην είναι στιγμιαία και να παίρνει παραπάνω απ’ όσο ελπίζαμε, αλλά η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει. Ο γυναικείος αθλητισμός χρειάζεται χρόνο για να χτίσει τη δική του ιστορία- και θεατές που θα τη μεταλαμπαδεύσουν στις επόμενες γενιές.