Οι νέες γενιές μαθαίνουν να οδηγούν από επιλογή, όχι από ανάγκη

• Οδήγηση: Από την αναγκαιότητα στην επιλογή
• Οι λόγοι που άλλαξαν το τοπίο
• Το ψυχολογικό και πολιτισμικό αποτύπωμα
• Ο κίνδυνος του αποσυνδεδεμένου οδηγού
• Το μέλλον της οδήγησης: προνόμιο ή καθήκον;
• Ο κόσμος προχωράει - με ή χωρίς εμάς

Υπήρξε μια εποχή όχι και τόσο μακρινή, όπου το δίπλωμα οδήγησης ήταν κάτι περισσότερο από απλή τυπικότητα - ήταν το κλειδί για την ενηλικίωση. Χωρίς αυτό, ήσουν αποκλεισμένος: από τη δουλειά, από την κοινωνική ζωή, από την ίδια την καθημερινότητα. Το αυτοκίνητο ήταν προέκταση της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, όχι απλώς ένα μέσο μεταφοράς. Κι όμως, αυτή η ανάγκη, κάποτε αδιαμφισβήτητη, αργοσβήνει.

Σήμερα, για πρώτη φορά εδώ και έναν αιώνα, γενιές ανθρώπων μεγαλώνουν χωρίς το δίπλωμα και το αυτοκίνητο να αποτελούν υπαρξιακή προϋπόθεση. Οδήγηση από επιλογή, όχι από ανάγκη. Ένα θεμελιώδες κοινωνικό και πολιτισμικό συμβόλαιο αλλάζει αθόρυβα, μετατρέποντας την οδήγηση από βιοτική ανάγκη σε χόμπι και προνόμιο. Και μαζί του, αλλάζει για πάντα η σχέση μας με τους δρόμους, την ανεξαρτησία και το ίδιο το αυτοκίνητο.

Οδήγηση: Από την αναγκαιότητα στην επιλογή

Για δεκαετίες, το δίπλωμα οδήγησης ήταν σχεδόν ιεροτελεστία. Σηματοδοτούσε τη μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση και αποτελούσε την πρώτη πραγματική απόδειξη ανεξαρτησίας. Από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και τα τέλη του 20ού αιώνα, το αυτοκίνητο ήταν απαραίτητο για να πας στη δουλειά, να μεταφέρεις οικογένεια, να ψωνίσεις, να καλύψεις ακόμα και απλές καθημερινές ανάγκες. Η ζωή χωρίς τιμόνι ήταν ζωή μισή.

Στην ελληνική περιφέρεια, σε πολλές χώρες της Ευρώπης και ιδιαίτερα στην Αμερική, η απόκτηση διπλώματος δεν ήταν προαιρετική - ήταν απαίτηση επιβίωσης. Οι υποδομές δημόσιας μεταφοράς ήταν ανύπαρκτες ή ελλιπείς και το αυτοκίνητο λειτουργούσε ως προσωπικό εισιτήριο σε μια κοινωνία βασισμένη στην ατομική μετακίνηση. Το πρώτο αυτοκίνητο ήταν το πρώτο βήμα σε έναν κόσμο ενήλικης αυτονομίας.

Οι λόγοι που άλλαξαν το τοπίο

Η αλλαγή αυτή δεν έγινε από τη μια μέρα στην άλλη. Στις μεγάλες πόλεις, η πυκνότητα των συγκοινωνιών, η ανάπτυξη του μετρό, του τραμ, των λεωφορείων, προσέφεραν εναλλακτικές μετακίνησης που δεν προϋπέθεταν την κατοχή αυτοκινήτου. Το ψηφιακό τοπίο άλλαξε ακόμα περισσότερο το παιχνίδι: εφαρμογές ride hailing, car sharing, ηλεκτρικά πατίνια και ποδήλατα προσφέρουν άμεσες λύσεις.

Παράλληλα, η εργασία από το σπίτι μείωσε τις μετακινήσεις, το online shopping εξαφάνισε την ανάγκη για συχνά πήγαινε-έλα, ενώ οι υπηρεσίες delivery και courier έφεραν τα πάντα στην πόρτα σου. Σε όλα αυτά, προσθέστε τη στροφή προς την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Το αυτοκίνητο, άλλοτε αντικείμενο θαυμασμού, έγινε στόχος κριτικής για τις εκπομπές ρύπων, την κυκλοφοριακή συμφόρηση και το οικολογικό του αποτύπωμα.

Το ψυχολογικό και πολιτισμικό αποτύπωμα

Η οδήγηση δεν είναι πια σύμβολο ωριμότητας και ελευθερίας για τη νέα γενιά, είναι απλώς μια δεξιότητα ανάμεσα σε άλλες. Εκεί όπου για τους γονείς και τους παππούδες μας το δίπλωμα σήμαινε «μεγάλωσα», σήμερα είναι ένα από τα πολλά «nice to have» χωρίς καμία πίεση για απόκτηση. Το πάθος για την οδήγηση έχει μείνει προνόμιο λίγων: αυτών που βλέπουν ακόμα το τιμόνι ως ευχαρίστηση και όχι ως αγγαρεία.

Η πολιτισμική αλλαγή είναι ακόμη βαθύτερη: η νέα γενιά αναζητά εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης που συνδυάζουν άνεση, χαμηλό κόστος και μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Το ηλεκτρικό ποδήλατο, το e-scooter ή ακόμα και το περπάτημα στις πόλεις αποκτούν μεγαλύτερη αξία από την κατοχή ενός αυτοκινήτου. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, το αυτοκίνητο είναι λιγότερο statement και περισσότερο πρακτικό εργαλείο - και για πολλούς, όχι καν απαραίτητο.

Ο κίνδυνος του αποσυνδεδεμένου οδηγού

Με την οδήγηση να είναι πλέον επιλογή και όχι αναγκαιότητα, λιγότεροι νέοι αποκτούν έγκαιρα εμπειρία στο δρόμο. Μαθαίνουν να οδηγούν αργότερα -αν το κάνουν καν- και συχνά το κάνουν με λιγότερη πίεση και χωρίς αίσθηση της καθημερινής ανάγκης. Αυτό σημαίνει ότι οι νέοι οδηγοί είναι στατιστικά λιγότερο εκτεθειμένοι στη συνεχή πρακτική που κάποτε έκανε τους ανθρώπους πιο δεξιοτέχνες και ενστικτώδεις πίσω από το τιμόνι.

Αν προσθέσουμε σε αυτό την προοπτική των αυτόνομων οχημάτων, η επόμενη γενιά ενδέχεται να δει την οδήγηση όπως βλέπει σήμερα την ιππασία: μια δεξιότητα περιττή για την καθημερινότητα αλλά χρήσιμη ή ενδιαφέρουσα για ψυχαγωγικούς λόγους. Η αποσύνδεση από το τιμόνι, ωστόσο, ενέχει κινδύνους: αν δεν βιώνεις τον δρόμο, τη συνθήκη της μετακίνησης, πώς θα μάθεις να την σέβεσαι;

Το μέλλον της οδήγησης: προνόμιο ή καθήκον;

Το δίπλωμα οδήγησης φαίνεται να παίρνει τη θέση που έχουν άδειες ειδικών δεξιοτήτων: σαν δίπλωμα ιστιοπλοΐας ή άδεια για αλεξίπτωτο πλαγιάς. Όχι πια αυτονόητο, αλλά κάτι που έχεις αν τυχαίνει να το χρειάζεσαι ή αν το θέλεις πραγματικά. Η αυτόνομη οδήγηση θα ενισχύσει αυτήν την τάση: αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, χωρίς δεξιότητες, χωρίς άγχος.

Κι όμως, υπάρχει μια διαχρονική αξία στην ικανότητα να οδηγείς: μια μορφή προσωπικής αυτονομίας, ένας τρόπος να ανακτάς τον έλεγχο σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο ελεγχόμενος. Ίσως η οδήγηση, μακριά από το να εκλείψει, να εξελιχθεί σε κάτι ακόμα πιο πολύτιμο - μια συνειδητή πράξη ελευθερίας για λίγους.

Ο κόσμος προχωράει - με ή χωρίς εμάς

Η οδήγηση δεν είναι πια ό,τι ήταν - και ίσως αυτό να μην είναι κατ’ ανάγκη κακό. Καθώς μεταβαίνουμε από μια κοινωνία όπου η απόκτηση διπλώματος ήταν ιεροτελεστία, σε μια εποχή όπου η οδήγηση γίνεται αποκλειστικά επιλογή, επαναπροσδιορίζουμε τι σημαίνει αυτονομία, τι σημαίνει ελευθερία. Όσοι συνεχίζουν να πιάνουν το τιμόνι, δεν το κάνουν επειδή πρέπει, αλλά επειδή το θέλουν.

Και ίσως, τελικά, αυτό να είναι η πιο αγνή και αληθινή μορφή οδήγησης: όχι από ανάγκη, αλλά από επιλογή. Όχι επειδή μας το επιβάλλει η ζωή, αλλά επειδή το επιλέγει η καρδιά μας.

Φωτογραφίες: Schutterstock/Unsplash