Το δικό μας διαστημόπλοιο έχει τέσσερις τροχούς

• Όταν οι τεχνολογικές τροχιές συναντιούνται
• Η εξερεύνηση σε προσωπική κλίμακα
• Ο δρόμος ήταν πάντα το όχημα της ελευθερίας

Πολύ πριν η ανθρωπότητα φτάσει στο φεγγάρι, πριν φτιάξει τη NASA ή σχεδιάσει αποστολές στον Άρη, είχε ήδη βρει ένα δικό της μέσο εξερεύνησης: το αυτοκίνητο. Από τη στιγμή που έγινε μαζικά προσβάσιμο –κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο– δεν ήταν απλώς ένα μέσο μετακίνησης. Ήταν σύμβολο ανεξαρτησίας, ελευθερίας και αυτοκαθορισμού.

Από εκείνη την εποχή, για την πλειονότητα των ανθρώπων, η δυνατότητα να έχεις δικό σου όχημα σήμαινε ότι μπορούσες για πρώτη φορά να χαράξεις μια προσωπική διαδρομή. Δεν εξαρτιόσουν από τα δρομολόγια των τραίνων, ούτε από τα ωράρια των λεωφορείων. Δεν περιοριζόσουν στη γειτονιά σου. Το αυτοκίνητο σου έδινε πρόσβαση στον έξω κόσμο, σε άλλες πόλεις, σε άλλες ζωές και, κυρίως, σε μια καθημερινότητα με περισσότερες επιλογές.

Όταν οι τεχνολογικές τροχιές συναντιούνται

Η σχέση μεταξύ αυτοκίνησης και αεροδιαστημικής δεν είναι μόνο πολιτισμική ή συναισθηματική. Είναι και βαθιά τεχνολογική. Από τη δεκαετία του ’60 και μετά, οι δύο τομείς ακολούθησαν παράλληλες πορείες, με αλλεπάλληλες ανταλλαγές τεχνογνωσίας, υλικών και μεθόδων σχεδίασης.

Η χρήση σύνθετων υλικών όπως τα ανθρακονήματα ξεκίνησε από την αεροπορική βιομηχανία και κατέληξε σε αυτοκίνητα υψηλών επιδόσεων. Το ίδιο ισχύει για τις τεχνικές αεροδυναμικής προσομοίωσης, τα συστήματα πλοήγησης, τη θερμική διαχείριση και τις τεχνολογίες ανάκτησης ενέργειας. Και αντίστροφα: πολλές λύσεις που αναπτύχθηκαν μέσα από τις ανάγκες της αυτοκίνησης (όπως μικροί αποδοτικοί κινητήρες, ανθεκτικά εξαρτήματα, εξελιγμένα real-time data systems) έχουν βρει εφαρμογή στη διαστημική τεχνολογία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της σύγκλισης είναι η στενή τεχνολογική σχέση μεταξύ της Tesla και της SpaceX. Οι δύο εταιρείες του Ίλον Μασκ μοιράζονται κοινές ομάδες μηχανικών, λογισμικά και τεχνολογικές λύσεις – από τη θερμική διαχείριση έως τα αυτόνομα συστήματα. Το Tesla Model S Plaid είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική γήινη εφαρμογή μιας διαστημικής λογικής απόδοσης και καινοτομίας.

Η εξερεύνηση σε προσωπική κλίμακα

Αυτό που η διαστημική τεχνολογία προσέφερε στους λίγους και εκλεκτούς –την αίσθηση της επέκτασης των ορίων δηλαδή– το αυτοκίνητο το πρόσφερε σε μαζική κλίμακα. Ήταν το διάστημα του λαού, με πιο προσγειωμένα καύσιμα αλλά παρόμοια υπόσχεση: «Μπορείς να πας μακριά».

Το παράδοξο είναι ότι ενώ η τεχνολογική εξέλιξη έχει φέρει τα σημερινά αυτοκίνητα πιο κοντά από ποτέ στην αεροδιαστημική τεχνολογία –με αισθητήρες, υπολογιστές, αυτόνομη οδήγηση και ενεργειακά συστήματα που θα ταίριαζαν σε ένα rover– η σχέση του ανθρώπου με την οδήγηση έχει απομακρυνθεί από την ιδέα της περιπέτειας.

Η οδήγηση έχει γίνει πιο αποστειρωμένη, πιο ρυθμισμένη, πιο αγχωτική. Σε μεγάλο βαθμό, το αυτοκίνητο από σύμβολο ελευθερίας μετατράπηκε σε εργαλείο μεταφοράς – και κάποιες φορές σε βάρος, με αστικές ζώνες περιορισμού, δυσβάστακτα κόστη και πολιτικές αποτροπής χρήσης του.

Ο δρόμος ήταν πάντα το όχημα της ελευθερίας

Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει χαθεί το νόημα. Σημαίνει όμως ότι η αυτοκίνηση βρίσκεται σήμερα σε κρίση ταυτότητας. Από τη μία υπάρχουν πιέσεις για βιωσιμότητα, από την άλλη η ανάγκη για κινητικότητα και προσωπική αυτονομία παραμένει ισχυρή. Και η πραγματικότητα είναι ότι το αυτοκίνητο παραμένει, σε πολλές χώρες, το μόνο πραγματικό μέσο ελευθερίας – ειδικά για όσους ζουν μακριά από τα αστικά κέντρα.

Η σύγκριση με τη διαστημική δεν είναι τυχαία. Και τα δύο πεδία –η οδήγηση και η εξερεύνηση του διαστήματος– κινούνται πάνω στην ίδια ιδέα: ότι ο άνθρωπος δεν φτιάχτηκε για να μένει ακίνητος. Θέλει να μετακινείται, να φεύγει, να βλέπει τι υπάρχει παραπέρα. Και για τον περισσότερο κόσμο, αυτό δεν γίνεται με διαστημόπλοιο. Γίνεται με ένα αυτοκίνητο, μικρό ή μεγάλο, σε μια παλιά επαρχιακή οδό ή σε έναν νέο αυτοκινητόδρομο.

Όποιο κι αν είναι το μέλλον των μεταφορών –αυτόνομο, κοινόχρηστο, ηλεκτρικό ή εναέριο– καλό είναι να θυμόμαστε κάτι: η ελευθερία δεν βρίσκεται μόνο στην τεχνολογία. Βρίσκεται στην αίσθηση του να κρατάς το τιμόνι και να διαλέγεις εσύ τη διαδρομή.

Φωτογραφίες: Unsplash