«Πράσινη» μετάβαση χωρίς πυξίδα

• Οι αυτοκινητοβιομηχανίες κερδίζουν χρόνο
• Η Ευρώπη δεν έχει σταθερή στρατηγική
• Πολιτικές αποφάσεις με κοντόφθαλμη λογική

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε άλλη μια στροφή στη στρατηγική της, προσφέροντας στις αυτοκινητοβιομηχανίες τριετή παράταση για την επίτευξη των στόχων μείωσης εκπομπών CO₂. Η απόφαση αυτή, αν και παρουσιάζεται ως μια ρεαλιστική προσαρμογή στις ανάγκες της αγοράς, αναδεικνύει τα αντιφατικά μηνύματα που στέλνει η Ευρώπη στους καταναλωτές, τις εταιρείες και τους επενδυτές.

Η ΕΕ έχει χτίσει την εικόνα της ως παγκόσμιος ηγέτης στην «πράσινη» μετάβαση. Έχει θέσει αυστηρούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών και έχει επιβάλει κανόνες που οδηγούν τις αυτοκινητοβιομηχανίες στην πλήρη ηλεκτροκίνηση μέχρι το 2035. Όμως, τα τελευταία χρόνια, οι αποφάσεις της μοιάζουν περισσότερο με πολιτικούς ελιγμούς παρά με μια συνεκτική στρατηγική. Από τη μία, προωθεί επιθετικά την κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης. Από την άλλη, κάνει παραχωρήσεις και εξαιρέσεις που θολώνουν το τοπίο.

Η πιο πρόσφατη αλλαγή πορείας, η χαλάρωση των στόχων CO₂ για την τριετία 2025-2027, εγείρει σοβαρά ερωτήματα. Το ερώτημα είναι αν πρόκειται μια αναγκαία ανάσα για τις εταιρείες που παλεύουν με τη μετάβαση ή αν υπονομεύει την αξιοπιστία της ΕΕ, δίνοντας το μήνυμα ότι τελικά οι αυστηροί κανόνες δεν ισχύουν για όλους.

Οι αυτοκινητοβιομηχανίες κερδίζουν χρόνο

Η απόφαση αυτή διευκολύνει κυρίως τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, που δυσκολεύονταν να ανταποκριθούν στους αρχικούς στόχους. Η επιβράδυνση των πωλήσεων ηλεκτρικών αυτοκινήτων το 2024 δημιούργησε έντονη πίεση, με ομίλους όπως η Volkswagen και η Stellantis να προειδοποιούν για δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα αν δεν προσαρμοστούν εγκαίρως. Η ΕΕ, αναγνωρίζοντας ότι η αγορά δεν κινείται τόσο γρήγορα όσο ήλπιζε, αποφάσισε να τους δώσει περισσότερο χρόνο.

Όμως, η χαλάρωση των στόχων δεν επηρεάζει όλες τις εταιρείες το ίδιο. Οι κατασκευαστές που επένδυσαν νωρίς και βαδίζουν ήδη μπροστά στην ηλεκτροκίνηση, όπως η Volvo, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Αυτές οι εταιρείες έπαιξαν σύμφωνα με τους κανόνες, έβαλαν τεράστια κεφάλαια στην ανάπτυξη ηλεκτρικών οχημάτων και τώρα βλέπουν τους ανταγωνιστές τους να παίρνουν παράταση και να αποφεύγουν τις κυρώσεις.

Επιπλέον, η απόφαση αυτή στέλνει λάθος μήνυμα στους καταναλωτές. Αν οι ίδιες οι ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ αναγνωρίζουν ότι η μετάβαση είναι πιο δύσκολη από όσο είχαν υπολογίσει, γιατί ένας μέσος οδηγός να βιαστεί να αγοράσει ηλεκτρικό αυτοκίνητο; Το αποτέλεσμα είναι μια αγορά που παραμένει ρευστή και γεμάτη αβεβαιότητα.

Η Ευρώπη δεν έχει σταθερή στρατηγική

Η τριετής παράταση στους στόχους CO₂ δεν είναι το πρώτο σημάδι αναποφασιστικότητας της ΕΕ. Τον τελευταίο χρόνο, έχουμε δει αρκετές αλλαγές πορείας που δείχνουν ότι η Ευρώπη δεν έχει ξεκάθαρο σχέδιο για το πώς θα φτάσει στην κλιματική ουδετερότητα.

Αρχικά, το 2023, η ΕΕ αποφάσισε να επιτρέψει τη χρήση συνθετικών καυσίμων (e-fuels) μετά το 2035, μετά από πιέσεις της Γερμανίας και των κατασκευαστών υπερ-αυτοκινήτων. Η απόφαση αυτή υπονόμευσε το αφήγημα ότι η ηλεκτροκίνηση είναι μονόδρομος.

Τώρα, έρχεται και η χαλάρωση των στόχων CO₂, μια ξεκάθαρη ένδειξη ότι οι προηγούμενες προβλέψεις ήταν υπερβολικά αισιόδοξες. Η Ευρώπη μοιάζει να θέλει να είναι ταυτόχρονα αυστηρή και ευέλικτη, κάτι που καταλήγει να δημιουργεί σύγχυση αντί για σταθερότητα.

Αντί να υπάρχει ένας ξεκάθαρος οδικός χάρτης, οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά περίπτωση, ανάλογα με την πίεση της στιγμής. Αυτό αποθαρρύνει τις επενδύσεις, καθώς κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι οι κανόνες που ισχύουν σήμερα δεν θα αλλάξουν ξανά αύριο.

Πολιτικές αποφάσεις με κοντόφθαλμη λογική

Η ΕΕ βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Από τη μία πλευρά, πρέπει να δείξει ότι παραμένει πιστή στην πράσινη ατζέντα. Από την άλλη, δεν θέλει να καταρρεύσει η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, ειδικά σε μια περίοδο όπου ο ανταγωνισμός από την Κίνα και τις ΗΠΑ γίνεται όλο και πιο έντονος.

Αυτό που φαίνεται ξεκάθαρα είναι ότι η ΕΕ δεν έχει σταθερή γραμμή. Αντί να χαράξει μια στρατηγική που θα τηρηθεί αυστηρά, λειτουργεί με ημίμετρα και προσωρινές λύσεις, προσπαθώντας να ικανοποιήσει όλους – και τελικά μπερδεύοντας τους πάντες.

Η ηλεκτροκίνηση είναι ένας στόχος που απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και όχι πολιτικές αποφάσεις που αλλάζουν ανάλογα με τις πιέσεις της στιγμής. Η αναβλητικότητα δεν ωφελεί κανέναν. Αν η Ευρώπη θέλει πραγματικά να ηγηθεί της μετάβασης, πρέπει να σταματήσει τις παλινωδίες και να δείξει ξεκάθαρη κατεύθυνση. Αλλιώς, θα συνεχίσει να είναι ένας «ηγέτης» που δεν ξέρει προς τα πού πηγαίνει.

Φωτογραφίες: Matt Boitor/Unsplash