Με τον θάνατο του Τάιλερ Χάνεϊκατ, η ζωή αφήνει να ξεχυθεί η τραγικότητα από μέσα της. Επειδή, ακριβώς, όταν είσαι 28 ετών, το βλέμμα σου θα πρέπει να έχει τον ενθουσιασμό που αναβλύζει και, συγχρόνως, την ασφάλεια του να αποφασίζεις εσύ τι θα γίνει, χωρίς απαραιτήτως αυτό να είναι σωστό ή λάθος.

Ο Χάνεϊκατ τα είχε σχεδόν όλα. Ό,τι ήθελε να έχει, τέλος πάντων, ένας Αμερικανός με προϋπηρεσία στο ΝΒΑ κι ένα ηγεμονικό συμβόλαιο στην Ευρώπη, έχοντας ήδη φτιάξει το όνομά του στην EuroLeague. Η είδηση ότι έβαλε τέλος στη ζωή του ενώ προηγουμένως αντάλλαξε πυροβολισμούς με αστυνομικές δυνάμεις στο Λος Άντζελες σόκαρε άπαντες και, συγχρόνως, έφερε ξανά στο προσκήνιο την εξής απλή ερώτηση… «Γιατί παίκτες όπως ο Χάνεϊκατ φτάνουν σε αυτό το σημείο αφού έχουν λύσει το πρόβλημα της ζωής τους»;

Ο αθλητικός ψυχολόγος – παιδαγωγός κι επί χρόνια Διευθυντής Αθλητικής Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης του Ολυμπιακού, κος. Νίκος Γεωργιάδης μιλάει στο Gazzetta Weekend, εξηγώντας τα δεδομένα και δίνοντας απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν αθλητές που έχουν τα πάντα όμως δεν καταφέρνουν να νικήσουν τους δαίμονες τους.

Τι συμβαίνει, λοιπόν, με τους αθλητές που, θεωρητικά τουλάχιστον, έχουν λύσει το πρόβλημα της ζωής τους, έχουν αποκτήσει φήμη και λεφτά όμως στο τέλος λυγίζουν;
«Η συγκεκριμένη άποψη σχετίζεται με την κλασική ατάκα που ερμηνεύει τη ζωή αθλητών, καλλιτεχνών και πολιτικών, γενικώς ανθρώπων που βρίσκονται στο προσκήνιο κι έχουν έναν προβολέα στραμμένο πάνω τους. Συνήθως, λοιπόν, εστιάζουμε στο τι έχουν αυτά τα άτομα ωστόσο ουδείς εξ ημών προσέχει τι δεν έχουν! Ζουν υπό τις συνθήκες πίεσης και φτάνουν στο σημείο να παραβιάσουν την κανονικότητα, να σηκώσουν όπλο, να αυτοκτονήσουν, να εθιστούν στον τζόγο ή ό,τι άλλο… Ποιο είναι, όμως, το τίμημα που πληρώνουν οι αθλητές στο ΝΒΑ ή την EuroLeague που έχουν, για παράδειγμα, 7ψήφια συμβόλαια;

Εκεί ακριβώς ανακαλύπτουμε ότι αυτά τα άτομα δεν έχουν προσωπική ζωή, δεν έχουν οικογενειακή ζωή, δεν έχουν κοινωνική ζωή με την έννοια της κανονικότητας που έχουμε άπαντες στο μυαλό μας. Στην περίπτωσή τους, κάποιοι άλλοι ρυθμίζουν τη ζωή τους. Αυτοί οι "άλλοι" μπορεί να είναι οι προπονητές, οι μάνατζερ ή οι χορηγοί τους. Επίσης μπαίνει στην εξίσωση το καλεντάρι των αγώνων που είναι τρομερά πιεστικό και δεν σε αφήνει να βιώνεις μια κανονικότητα... Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αναπτύξουν ψυχονοητικές δυνάμεις πέρα από τα αθλητικά προσόντα τους ώστε να μπορέσουν να θωρακιστούν σε αυτές τις πιέσεις κι αυτές τις ελλείψεις.

Συνήθως, λοιπόν τι βλέπουμε; Άτομα τα οποία δεν είναι θωρακισμένα με ψυχονοητικές δυνάμεις για να μπορέσουν να αντισταθούν σε αυτές τις ελλείψεις, στη μεγάλη πίεση ή στο υπερβολικό πρόγραμμα της ζωής τους, να καταφεύγουν σε ουσίες ή να έχουν ροπή στο να αποκτήσουν βλαβερές συνήθειες, είτε αυτές ουσίες, πράξεις ή συνδυασμός αυτών που οδηγεί στην εξάρτηση που με τη σειρά της προκαλεί μια στιγμιαία ευχαρίστηση, μια εφήμερη χαλάρωση. Μακροπρόθεσμα, όμως, αυτά τα άτομα δεν αντέχουν. Το ζητούμενο είναι να έχεις ανθεκτικότητα ώστε να αντέξεις σε αυτόν τον μη κανονικό τρόπο ζωής».

Από τη στιγμή που έχουν εξ αρχής επίγνωση της κατάστασης και ξέρουν ότι καλούνται να επιβιώσουν σε ιδιαίτερες συνθήκες πίεσης έχοντας γύρω τους τόσους διαφορετικούς χαρακτήρες, μπορούμε να πούμε πως πληρώνουν το τίμημα;
«Αυτό ακριβώς. Το τίμημα της δόξας… Η έλλειψη προσωπικής ζωής, η έλλειψη της οικογενειακής ζωής και του κοινωνικού περίγυρου με την έννοια της κανονικότητας… Έτσι αναγκάζονται και κινούνται με ρυθμούς οι οποίοι είναι πολύ πιο έντονοι. Για παράδειγμα, οι εντάσεις που βιώνουν είναι τρομακτικές! Είναι αυτό που σας ανέφερα στην αρχή. Συνήθως εξετάζουμε τι έχουν από πλευράς υλικών αγαθών. Κοιτάζουμε τα μηδενικά στα συμβόλαια, τα σπίτια, τα αμάξια και τις παροχές τους όμως δεν εξετάζουμε τι ΔΕΝ έχουν αυτά τα άτομα».

Γιατί οι αθλητές, στην πλειοψηφία τους, δεν βγαίνουν να μιλήσουν για τα θέματα που τους απασχολούν και τα κρατούν μέσα τους;
«Μιλάνε… Είτε είναι αθλητές, είτε άτομα που βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής και της προβολής... Για παράδειγμα, πολλά άτομα που έχουν αποκτήσει ανθεκτικότητα, διαθέτουν επίσης την κατάλληλη στήριξη. Ορισμένοι αθλητές έχουν αναπτύξει τις ψυχονοητικές δυνάμεις προκειμένου να αντισταθούν, οι υπόλοιποι όμως θεωρούν ότι η επιτυχία τους θα διαρκέσει για πάντα! Πιστεύουν, δηλαδή, πως αυτό που έχουν κατακτήσει θα έχει μεγάλη διάρκεια και δεν αντιμετωπίζουν σωστά τις πιέσεις. Έτσι αποκτούν τη ροπή προς βλαβερές συνήθειες, είτε αυτές είναι ουσίες, είτε πράξεις θεωρώντας παράλληλα πως είναι μοναδικοί και θα αντέξουν γιατί έχουν τα ειδικά χαρακτηριστικά! Στην πράξη, όμως, ανακαλύπτουν ότι δεν τα έχουν κι εν συνεχεία εμείς διαπιστώνουμε με τον πιο δυσάρεστο τρόπο ότι έφτασαν στο κατώτατο σημείο».

Πόσο σημαντική είναι η παρουσία ενός ψυχολόγου-ψυχοθεραπευτή σε μια ομάδα, με δεδομένο ότι έχει να κάνει με προσωπικότητες και όχι με… υπολογιστές ή δουλειά γραφείου;
«Το ζήτημα έχει δυο όψεις. Αρχικώς, κατά πόσο οι ομάδες θα πρέπει να διαθέτουν ειδικούς συμβούλους που με τη σειρά τους θα κρίνουν αν οι αθλητές στους οποίους θα επενδυθούν εκατομμύρια, έχουν αυτές τις ψυχονοητικές δυνάμεις για να αντέξουν την πίεση. Είναι αυτό που λέμε "η βαριά φανέλα" και θεωρώ απαραίτητο το συγκεκριμένο κομμάτι. Πολλές μεγάλες ομάδες και πολλοί επαγγελματικοί σύλλογοι έχουν στις τάξεις τους ειδικούς επιστήμονες που περνούν τους παίκτες από αυτό το φιλτράρισμα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το δεύτερο σκέλος που πλησιάζει πιο κοντά στην ερώτησή σας έχει να κάνει με το κατά πόσο οι ίδιοι οι αθλητές αισθάνονται την ανάγκη να έχουν τέτοια στήριξη. Αυτό είναι ζήτημα παιδείας που εντοπίζεται αρχικώς στις μικρές ηλικίες, τους πρώτους προπονητές κι αυτούς που εκπαιδεύουν τους αθλητές ώστε να ανταγωνιστούν σε πολύ υψηλό επίπεδο. Το ΝΒΑ έχει ειδική υπηρεσία που σε προετοιμάζει για τις πιέσεις που θα δεχτείς σε όλα τα επίπεδα! Από κει και πέρα, εξαρτάται από το άτομο. Δεν μπορείς να επιβάλεις σε κανέναν να μπει στη διαδικασία να ζητήσει βοήθεια και στήριξη στις καταστάσεις που αντιμετωπίζει».

Ενδεχομένως η προκατάληψη ότι κάποιος που καταφεύγει σε ψυχολόγο δεν είναι καλά στα… μυαλά του αποθαρρύνει έναν παίκτη να ζητήσει στήριξη;
«Φυσικά! Γι' αυτό, λοιπόν, ο βασικός όρος που εμπεριέχει η δουλειά μας είναι η εχεμύθεια. Δεν τη διαφημίζει κανείς… Μάλιστα αποτρέπουμε αθλητές που αισθάνονται ευεργετημένοι να πουν δημόσια "ευχαριστώ" γιατί δημοσιοποιούν, κατά κάποιο τρόπο, πράγματα που δεν πρέπει. Ο καλός σύμβουλος δείχνει τον δρόμο. Την κατάκτηση την κάνει το άτομο και όχι ο σύμβουλος, ο οποίος είναι απλώς εκείνος με τον οποίο θα συζητήσετε τις επιλογές και θα σε βοηθήσει να ανταπεξέλθεις σε κάποιες δύσκολες συνθήκες».

Παίζει, επίσης, ρόλο το γεγονός ότι πολλοί αθλητές αποκτούν τα πάντα σχετικά γρήγορα; Ότι σε πολύ μικρή ηλικία έχουν χρήματα και βλέπουν τα ονόματά τους καθημερινά στα sites και τις εφημερίδες;
«Σίγουρα… Για αυτό ανέφερα προηγουμένως πως είναι θέμα νοοτροπίας κι εκπαίδευσης. Στην κοινωνία μας όλα γίνονται πολύ γρήγορα. Ζούμε στην εποχή του Instant Gratification, της άμεσης ευχαρίστησης. Θέλουμε, για παράδειγμα, να κάνουμε προπόνηση και να μπούμε μέσα να παίξουμε 30-35 λεπτά. Ξαφνικά όλοι οι νεαροί αθλητές νομίζουν ότι κάνουν για το ΝΒΑ! Έτσι παραβλέπουμε τα σκαλοπάτια της διαδρομής. Ακόμα και να πας στο ΝΒΑ, είναι πολύ δύσκολο να καθιερωθείς εκεί. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το ότι μόνο ένας Έλληνας καθιερώθηκε κι έγινε σούπερ σταρ. Τα βήματα δεν γίνονται εύκολα. Χρειάζεται προσοχή και εργατικότητα, συνέπεια και αξιοπιστία. Το σημαντικότερο είναι οι σωστές βάσεις και η στήριξη από τη στιγμή που σου θα συμβούν όλα αυτά».

Πόσο επηρεάζουν οι αλλαγές περιβάλλοντος; Όταν για παράδειγμα, έχεις μεγαλώσει στην Καλιφόρνια και καλείσαι να… επιβιώσεις για έναν χρόνο στη Μόσχα έχοντας παράλληλα αμέτρητα ταξίδια μέσα στη χρονιά;
«Αρχικώς, παίζει ρόλο το μορφωτικό επίπεδο του περιβάλλοντος στο οποίο μεγάλωσες και η ανθεκτικότητα σε καταστάσεις που έχουν να κάνουν με την ασφάλεια. Στις ΗΠΑ, είτε στη Νέα Υόρκη είτε στο Λος Άντζελες, σε κάποιες περιοχές έχεις 100% ασφάλεια, σε κάποιες άλλες έχεις 100% ανασφάλεια. Όλα αυτά σε επηρεάζουν, όλα αυτά χαράσσουν ανεξίτηλα την εμπειρία σου για το μέλλον. Όταν μάλιστα οι αλλαγές σε κουλτούρες και εμπειρίες γίνονται πολύ γρήγορα, είναι πιο δύσκολο. Είναι πραγματικά δύσκολη η προσαρμογή κι εν προκειμένω η αλλαγή αυτών των καταστάσεων. Το να ζεις στη Ρωσία και να παίζεις τη μια μέρα στη Βαρκελώνη, την άλλη μέρα σε μια άλλη περιοχή της Ρωσίας, την επομένη στο Τελ Αβίβ, στην Ελλάδα, την Τουρκία, τη Γερμανία και στο τέλος επιστρέφεις στα πάτρια εδάφη, όλο αυτό δημιουργεί μια σύγχυση. Ο αθλητής είναι μπερδεμένος…».

Οι επιμορφωτικές ημερίδες από την πλευρά των ομάδων είναι μια κάποια λύση;
«Οπωσδήποτε! Αυτό που γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με τον επαγγελματικό αθλητισμό και παρ’ όλο που σε κάποιες κουλτούρες όπως στη δική μας δεν θέλουμε να το συζητάμε, είναι αποδεκτό ότι για να πετύχεις σε υψηλό επίπεδο, έχοντας καλές αθλητικές δεξιότητες και μόνο αυτές, δεν μπορείς να γίνεις πρωταθλητής αφού δεν μπορείς να αντέξεις στην πίεση του πρωταθλητισμού. Σε αυτό το τρίπτυχο, η ανθεκτικότητα που πρέπει να αναπτύξεις είναι απαραίτητη. Δεν είναι υποχρέωση αλλά μια υπεύθυνη δραστηριότητα των ομάδων που κάνουν πρωταθλητισμό να παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες στους αθλητές και τα στελέχη τους. Εν συνεχεία θα μπουν στη διαδικασία της ατομικής συμβουλευτικής, γνωρίζοντας ότι ο κάθε αθλητής θα πάρει το ρίσκο για τον εαυτό του».

*Νίκος Γεωργιάδης Ph.D.
Ξεκινά την πορεία του από την Θεσσαλονίκη και την ανδρική ομάδα μπάσκετ του πολυπρωταθλητή Άρη από το 1980 μέχρι το 1984. Μαζί με το πτυχίο των ΤΕΦΑΑ, ταξιδεύει στις ΗΠΑ και συμπληρώνει την ακαδημαϊκή του εκπαίδευση αποκτώντας το διδακτορικό του από το University of Illinois at Chicago στην παιδαγωγική και αθλητική Ψυχολογία. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνεργάζεται με το Γ.Σ. Περιστερίου, τον Γ.Σ. Παπάγου, τον Πανελλήνιο Γ.Σ. και από το 2000 μέχρι και το 2010 αναλαμβάνει τη θέση του Διευθυντή Αθλητικής Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης του Ολυμπιακού. Από το 2011 μέχρι και σήμερα παρέχει υπηρεσίες ψυχοκινητικής υποστήριξης νεαρών αθλητών και συμβουλευτικής αθλητικού, εκπαιδευτικού και επαγγελματικού προσανατολισμού στα Ψυχοπαιδαγωγικά κέντρα «Ευχέρεια» και «Αθλέλιξη».