Η άνοιξη του 1939 βρίσκει την Ελλάδα έντονα διχασμένη, με δυσεπίλυτα προβλήματα στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, που είχαν οδηγήσει τη χώρα στην σκοτεινή περίοδο της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου.

Οι φλόγες του πολέμου είχαν αρχίσει ν’ ανάβουν στην Ευρώπη. Οι Έλληνες και ο δικτάτορας Μεταξάς περίμεναν εναγωνίως την στάση της Ιταλίας, με τη βεβαιότητα ότι έρχεται και η σειρά της Ελλάδος να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του Αξονα. Την 6η Μαΐου ο Μεταξάς εξέφρασε την ανησυχία του για τις Ελληνοϊταλικές σχέσεις, στον Ιταλό Πρεσβευτή Γκράτσι στην Αθήνα, και του είπε, ότι: «Η Έλλάδα θα πολεμούσε για τα κυριαρχικά της δικαιώματα». Ο πρέσβης Γκράτσι διαβεβαίωσε το Μεταξά, για το «εντελώς αβάσιμο των φημών», την ίδια ώρα που οι κατάσκοποι έκοβαν βόλτες εντός της ελληνικής επικράτειας, δημιουργώντας ένα σκηνικό πολέμου.

Μια Ελλάδα εντελώς διαφορετική. Σ’ όλα της. Να φανταστείτε, ότι η Γλυφάδα περιγραφόταν από τον Τύπο της εποχής ως «το στολίδι του Σαρωνικού» και «η καλλιτέρα λουτρόπολις των Βαλκανίων», που άρχιζε να αποκτά τα πρώτα κέντρα διασκέδασης, πλαζ, λουτρά.

Η καθημερινότητα στη χώρα έδειχνε να αλλάζει, παρόλα αυτά τα τοπικά πρωταθλήματα και η διοργάνωση του κυπέλλου αποτελούσαν τη διέξοδο για το λαό, με τον τελικό ανάμεσα στην ΑΕΚ και στον ΠΑΟΚ, το απόγευμα (5μ.μ.) της 28^ης Μαΐου του 1939, να αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός, όχι όμως και το μεγαλύτερο, καθώς το πρωί της ίδιας μέρας στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο πραγματοποιήθηκαν «με επιτυχίαν εξαιρετικήν», παρουσία του Μεταξά, οι Σχολικοί Αγώνες.

Μια μέρα νωρίτερα στην Αθήνα βρέθηκε καθοδόν για την ιταλοκρατούμενη Ρόδο, ο Γερμανός υπουργός της προπαγάνδας, Δρ. Γκαίμπελς, με τον διευθυντή Τύπου του Γ’ Ράιχ, σε συνέντευξη στην εφημερίδα Βραδυνή, να δηλώνει ότι ισχύει η μεταξύ της Γερμανίας και Πολωνίας συμφωνία περί μη επιθέσεως» και πως «δεν υπάρχει κανείς απολύτως φόβος πολέμου και η κατάστασις θα εξελιχθή ηρέμως».

Με άρθρο στον ελληνικό Τύπο Ο Γκαίμπελς υποστήριζε ότι νέος πόλεμος θα αποτελέσει καταστροφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ενώ η Μεγάλη Βρετανία μετείχε πλέον «στρατιωτικώς εις την ηπειρωτικήν Ευρώπην προς δημιουργίαν ενός τρίτου άξονος» και κατά την ώρα 1 μ.μ, ο Ιαπωνικός Στρατός κατέλαβεν τας νήσους Σπράτλυ.

Ο τελικός στη Λεωφόρο

Στη Θεσσαλονίκη η διοίκηση του ΠΑΟΚ επί δύο εβδομάδες διοργάνωνε μεγάλη εκδρομή στην πρωτεύουσα για τον τελικό απέναντι στην ΑΕΚ, με σχεδόν 2.000 φίλους του να πραγματοποιούν την πρώτη «έξοδο» και κάθοδο στην Αθήνα προκειμένου να βρεθούν στο πλευρό της ομάδας.

Η αποστολή του ΠΑΟΚ ταξιδεύει με τρένο στην Αθήνα και παρουσία περίπου 10.000 θεατών ο διαιτητής Σταύρος Χατζόπουλος, στις 5 το απόγευμα σφύριξε για την έναρξη του τελικού, που όπως αναγράφεται στη «Μακεδονία», «υπήρξε μια τιτανομαχία μεταξύ δύο γιγάντων», με το συμπέρασμα του συντάκτη να κάνει λόγο για «έναν από τους τέσσερας ή πέντε ωραιοτέρους και πλέον συναρπαστικούς που παρηκολούθησαν οι φίλαθλοι εις το γήπεδον του Παναθηναϊκού».

Ο προπονητής της ΑΕΚ, Κώστας Νεγρεπόντης, δεν δικαιώθηκε στις προβλέψεις, προδικάζοντας ένα σκορ 6-3 υπέρ της Ενωσης, καθώς αν και αουτσάιντερ ο ΠΑΟΚ έκανε ένα πολύ καλό πρώτο ημίχρονο, βοηθούμενος και από τον… αέρα, οπότε και προηγήθηκε με γκολ του Ιωαννίδη στο 31', χωρίς όμως στο τέλος να κρατήσει το υπέρ του σκορ και να καταφέρει να κερδίσει το τρόπαιο.

Τέσσερα λεπτά πριν από το τέλος του ημιχρόνου, ο Χατζησταυρίδης, μετά από άστοχη απομάκρυνση της μπάλας από τον Βατίκη, ισοφάρισε σε 1-1 για την ΑΕΚ, με τους Θεσσαλονικείς να επιζητούν ένα δεύτερο γκολ το οποίο δεν ήρθε εξαιτίας των σωτήριων επεμβάσεων του τερματοφύλακα Ρίμπα, αλλά και τις έξοχες τοποθετήσεις του αμυντικού Γάσπαρη, που μνημονεύονται ως οι κορυφαίοι του γηπέδου. Ενδιάμεσα «είχε βάλει το χεράκι του» και ο διαιτητής του τελικού ακυρώνοντας ως οφσάιντ ένα γκολ του επιθετικού του ΠΑΟΚ, Κουκουλά.

«Μόνον εις την τύχην και εις τον διαιτητήν οφείλεται το αποτέλεσμα 2-1», αναφέρει στο πρωτοσέλιδό της η εφημερίδα «Μακεδονία». Το νικητήριο γκολ για την Ένωση σημείωσε ο Μανέτας στο 73^ο λεπτό, έπειτα από περιπετειώδη φάση στην οποία είχε εξουδετερωθεί ο διεθνής γκολκίπερ του ΠΑΟΚ Σωτηριάδης.

Ο επίλογος του τελικού ήταν συγκινητικός για τους θεατές. Οι ποδοσφαιριστές έφυγαν από το γήπεδο αγκαλιασμένοι, με τους νικητές να παρατάσσονται μπροστά στην εξέδρα των επισήμων και ο αρχηγός Ρίμπας να παραλαμβάνει το τρόπαιο από τον Υπουργό– Διοικητής Πρωτευούσης, κ. Κοτζιά.

Η ΑΕΚ λίγες ημέρες αργότερα κατάφερε να επικρατήσει του Ηρακλή, στους τελικούς του πρωταθλήματος, με την συμμετοχή των πρωταθλητών από Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, φτάνοντας στην κατάκτηση του νταμπλ.

Οι ήρωες του τελικού

Τρεις από τους 22 ποδοσφαιριστές που αγωνίστηκαν στον τελικό του 1939, ήταν ανάμεσα στα εκατομμύρια των θυμάτων εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που ακολούθησε, με τον ΠΑΟΚ να μετράει δύο απώλειες από την ενδεκάδα του τελικού. Ο Νίκος Σωτηριάδης διετέλεσε για πολλά χρόνια βασικός γκολκίπερ φτάνοντας να χριστεί διεθνής (στη νίκη επί της Παλαιστίνης με 1-0, για τα προκριματικά του Μουντιάλ του 1938) πριν χάσει τη ζωή του από ιταλική σφαίρα στο μέτωπο της Αλβανίας, όπου υπηρετούσε ως λοχίας του 50ού Συντάγματος.

Ο Γιώργος Βατίκης, αμυντικός του ΠΑΟΚ, υπηρετούσε ως ανθυπασπιστής στην 573η μονάδα πυροβολητών στο αλβανικό μέτωπο μέχρι τις 17 Νοεμβρίου 1940, όταν έπεσε νεκρός, σε ηλικία μόλις 22 ετών.

Η ΑΕΚ βίωσε την τραγική ιστορία του Πειραιώτη διεθνή Σπύρου Κοντούλη, ο οποίος στα χρόνια της Κατοχής συνελήφθη από τους Γερμανούς και τον Ιούνιο του 1944 οδηγήθηκε για εκτέλεση στην Καισαριανή. Επιχείρησε να αποδράσει, ωστόσο έπεσε νεκρός από τις σφαίρες των Ναζί.

Η ταυτότητα του τελικού

Γήπεδο: Λεωφόρος Αλεξάνδρας

Διαιτητής: Σταύρος Χατζόπουλος

Γκολ: Χατζησταυρίδης 41', Μανέττας 73 – Ιωαννίδης 33'

ΑΕΚ: Ρίμπας, Γάσπαρης, Σέλτσικας, Καπάνταης, Κοντούλης, Μάγειρας (επώνυμο Σίμος), Βασιλείου, Χατζησταυρίδης, Τζανετής, Μαρόπουλος, Μανέττας

ΠΑΟΚ: Σωτηριάδης, Βατίκης, Γούλιος, Κοντόπουλος, Μποσταντζόγλου, Πανίδης, Γλάρος, Κρίτας, Ιωαννίδης, Καλογιάννης, Κουκουλάς.