Η ιστορία γράφτηκε με... δημοψήφισμα και το «ΝΑΙ» επανέφερε τον... Σουλτάνο στην εξουσία.

Στις 17 Νοεμβρίου του 1922 ο Σουλτάνος Μωάμεθ Στ΄ εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη, ουσιαστικά παραδίδοντάς την στην κυβέρνηση της Άγκυρας. Στις 29 Οκτωβρίου του 1923 ο Κεμάλ ορκίστηκε πρώτος πρόεδρος της, ενωμένης πια, Τουρκίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι και το 1938! Ο Μουσταφά Κεμάλ γνωστός ως Ατατούρκ ή «Πατέρας της Τουρκίας» κήρυξε τη Δημοκρατία. Η νέα χώρα ονομάστηκε Τουρκία και σε αντίθεση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, διαρθρώθηκε με σύγχρονες γραμμές. Θα έπρεπε να διοικείται από εκτελεστικά και νομοθετικά τμήματα, καθώς και από ένα Συμβούλιο Υπουργών αποτελούμενο από εκλεγμένους εκπροσώπους του κοινοβουλίου. Αυτό που ήταν κάποτε η εξουσία του σουλτάνου, ο οποίος κυβέρνησε μόνος του με πολιτική και εκκλησιαστική νομιμότητα, τοποθετήθηκε στα χέρια των νομοθετών που εκπροσωπούσαν την κυριαρχία του λαού!

Περίπου έναν αιώνα αργότερα, οι Τούρκοι έπεσαν στην... παγίδα! Ενα δημοψήφισμα για τις εξουσίες του νέου Προέδρου. Ωστόσο, ήταν πραγματικά πολύ περισσότερα.

Είτε το κατάλαβαν είτε όχι, όταν οι Τούρκοι ψήφισαν «Ναι», γύρισαν την πλάτη τους στην εκδοχή της νεωτερικότητας που ο Ατατούρκ φαντάστηκε και αντιπροσώπευε. Το τέλος μιας εποχής… Αν και η αντιπολίτευση εξακολουθεί να αμφισβητεί την τελική ψηφοφορία, ο τουρκικός λαός φαίνεται να έχει δώσει στον Ερντογάν και στο ΑΚΡ την άδεια για την αναδιοργάνωση του τουρκικού κράτους που δεν θα είναι βασισμένο στις αξίες του παρελθόντος, του… μακρινού παρελθόντος. Ποιο είναι το προβλέψιμο αποτέλεσμα; Η συνέχιση της εκκαθάρισης που πραγματοποιείται ήδη πριν από το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου, περιλαμβανομένων περισσότερων συλλήψεων, αλλά και την περαιτέρω αποδυνάμωση της αντιπολίτευσης! Όλα αυτά θα αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω την τουρκική πολιτική, αλλά ο Ερντογάν γίνεται αυτό που ονειρευόταν πάντα, Σουλτάνος!

Η Ευρώπη πάντως ήξερε πως οι Ισλαμιστές της Τουρκίας έχουν από καιρό φιλοξενήσει την οθωμανική περίοδο. Με αυτόν τον τρόπο, εξέφρασαν σιωπηρά περιφρονητική περιφρόνηση για την Τουρκική Δημοκρατία. Για τον Νετσμετίν Ερμπακάν, ο οποίος ηγήθηκε του κινήματος από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι την ανάδειξη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) τον Αύγουστο του 2001, η δημοκρατία ήταν κάτι... ξένο, περισσότερο αβάσιμες ιδέες του Ατατούρκ ότι η χώρα θα γίνει αποδεκτή από τη Δύση. Το ΑΚP είδε τη φυσική θέση της Τουρκίας ως ηγέτιδα του μουσουλμανικού κόσμου, των οποίων οι εταίροι πρέπει να είναι το Πακιστάν, η Μαλαισία, η Αίγυπτος, το Ιράν και η Ινδονησία.

Όταν οι προστατευόμενοι του Ερμπακάν - μεταξύ των οποίων ο Ερντογάν και ο πρώην πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ - δημιούργησαν το ΑΚΡ, απομάκρυναν την αντι-δυτική ρητορική της παλιάς φρουράς, δεσμεύτηκαν να προωθήσουν την υποψηφιότητα της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και συνειδητά δημιούργησαν την εικόνα τους, ώστε να πείσουν ακόμα και τις πιο συντηρητικές δυνάμεις της Ευρώπης. Ωστόσο, διατήρησαν τις παραδοσιακές ισλαμιστικές ιδέες για τον ρόλο της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και τον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο, για να μη… χάσουν τους συμμάχους!

Η ηγεσία του ΑΚΡ επέλεξε να υπονομεύσει πτυχές της κληρονομιάς του Ατατούρκ στο πλαίσιο της… δημοκρατίας. Οι υποστηρικτές της ψηφοφορίας του «ΝΑΙ» επιμένουν πως οι αλλαγές δεν υπονομεύουν ένα δημοκρατικά εκλεγμένο κοινοβούλιο και πρόεδρο, καθώς και ένα ανεξάρτητο (τουλάχιστον επίσημα) δικαστικό σώμα. Δεν φωνάζουν όμως πως οι οι εξουσίες που θα παρέχονται στην εκτελεστική προεδρία είναι τεράστιες, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να διορίζονται δικαστές χωρίς τη συμβολή του Κοινοβουλίου, να εκδίδουν διατάγματα με τη δύναμη του νόμου και να διαλύουν το κοινοβούλιο. Ο πρόεδρος θα έχει επίσης το αποκλειστικό προνόμιο για όλους τους ανώτερους διορισμούς στο Δημόσιο και θα ασκεί τον αποκλειστικό έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων. Οι τροπολογίες καταργούν την ανάγκη για τη θέση του πρωθυπουργού και η οποία θα καταργηθεί άμεσα…

Αποδεικνύεται ότι ο Ερντογάν, είναι στην πραγματικότητα νεο-οθωμανός και δε διαφέρει σε τίποτα από τους Σουλτάνους! Ενα απίθανο άρθρο του «foreignpolicy» τονίζει πως ο Τούρκος ηγέτης έχει στην πραγματικότητα ένα όραμα για τον μετασχηματισμό της Τουρκίας σε πιο ισχυρή και πιο μουσουλμανική, με συντηρητικές και θρησκευτικές αξίες. Το πρόβλημα είναι ότι ο Ερντογάν είναι πεπεισμένος ότι είναι ο μόνος που έχει τις πολιτικές δεξιότητες, την ηθική παραδοχή και το ανάστημα για να το κάνει. Αν δεν το λες κι αυτό αλαζονεία...

Το σχέδιό του πάντως για μια εκτελεστική προεδρία πέρασε από πολλά στάδια, τα οποία είχαν μια μεγάλο δόση… αποτυχίας. Τα πλάνα άρχισαν το 2011 και ολοκληρώθηκαν με το δημοψήφισμα της Κυριακής. Για να φτάσει σε αυτό το σημείο στηρίχθηκε στις… ανίκανες και διεφθαρμένες κυβερνήσεις συνασπισμού μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Οι Τούρκοι ψηφοφόροι πείσθηκαν…

Το κύμα τρομοκρατικών ενεργειών των κούρδων ανταρτών βοήθησε τον Ερντογάν να πείσει για την αναγκαιότητα ενός καθαρά προεδρικού συστήματος.

Ο αυταρχικός πρόεδρος της Τουρκίας προσπάθησε επίσης να καθαρίσει τον τομέα των πραγματικών και αντιληπτών αντιπάλων, οδηγώντας και εμβαθύνοντας τον αυταρχισμό της Τουρκίας. Το Δημόσιο έχει καθαριστεί, μια διαδικασία που άρχισε πριν από το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου. Το κίνημα Gulen έχει πλέον… αποσυναρμολογηθεί. Οι δημοσιογράφοι έχουν σιγήσει μέσω του χρόνου φυλάκισης και άλλων απειλών για το βιοπορισμό τους. Για να στηρίξει το πλάνο του, ο Ερντογάν στηρίχθηκε στην εθνικιστική συνείδηση ​​και παρήγαγε κρίσεις με την ολλανδική και τη γερμανική κυβέρνηση. Όπως αναφέρουν ξένοι αναλυτές, όπως ο Steven A. Cook, δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι ο Ερντογάν έσυρε όλες τις στάσεις για την επιδίωξη των συνταγματικών τροποποιήσεων.

Εκτός από το γεγονός ότι οι εξουσιαστές θέλουν να τοποθετήσουν τις μη-δημοκρατικές πρακτικές τους στα νομικά συστήματα, ο Ερντογάν χρειάζεται τη νομική κάλυψη για να ακολουθήσει την ευρύτερη μεταρρυθμιστική ατζέντα του. Ετσι, κάνει τον εαυτό του κάτι παρόμοιο με έναν… Σουλτάνο.

Ο Ερντογάν είναι πλήρως καθεστωτικός και απολυταρχικός. Ωστόσο έχει δείξει πως εμπνέεται από την ιστορία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Υπάρχουν παράμετροι της εποχής της παντοκρατορίας του που παραπέμπουν σε εκείνη την περίοδο. Ως Τούρκος πρόεδρος τείνει στο να εμπιστεύεται έναν όλο και πιο μικρό αριθμό συμβούλων. Μέσα σε αυτούς ακόμα και μέλη της οικογένειάς του. Το 'Άσπρο Παλάτι' στην Άγκυρα χτίστηκε πάνω σε γη που ανήκε στον Κεμάλ Ατατούρκ.

Ο χώρος που μένει μοιάζει ιδιαίτερα σε μεγαλείο και πλούτο στα παλάτια των Οθωμανών Σουλτάνων. Όμως η προσπάθειά του και η στόχευσή του να διασφαλίσει συνεχόμενη προεδρία έχει πιο βαθιά αίτια από όλα αυτά. Ο Ερντογάν θέλει να διαλύσει την δημοκρατία διότι ο ίδιος και οι όμοιοί του θεωρούν ότι υπέφεραν και κυνηγήθηκαν με τέτοιο καθεστώς και στα χέρια όσων το κράτησαν και το διαχειρίστηκαν. Θα ήταν πρακτικά αδύνατο να χτίσει ξανά κανείς τις δομές της παλιάς Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όχι όμως να αναδομήσει ορισμένα στοιχεία της.

Η εποχή εκείνη βέβαια εκτός από την... αποθέωση της τουρκικής κουλτούρας, κληρονομιάς και δύναμης αλλά και εποχής ανοχής και προόδου. Η πλευρά Ερντογάν θέλει την εποχή ΑΚP. Θέλει μία δική της χρυσή περίοδο, ανάλογη του παρελθόντος.

Υπάρχουν κοινωνικές τάξεις που στα νέα δεδομένα έχουν προσωπικές και άλλου τύπου ελευθερίες που δεν είχαν παλιά αλλά και τη δυνατότητα να ανεβούν κοινωνικά και οικονομικά. Οι τάξεις αυτές με το να δώσουν το χρίσμα στον Ερντογάν θα μπορέσουν να δουν ακόμα καλύτερες ημέρες.

Από την άλλη υπάρχουν και εκατομμύρια Τούρκοι που επέλεξαν «Όχι». Φοβούνται την απομόνωσή τους από κάθε πλευρά και άποψη. Η τουρκική δημοκρατία έχει σαφώς μία περίπλοκη ιστορία και πορεία. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων η Τουρκία έγινε ένα δυνατό κράτος, με πλούτο αλλά και μεγάλη προσήλωση στην θρησκεία της. Εν μέσω όμως και των σημαντικών θετικών αλλαγών η μοντέρνα Τουρκία έχει υπάρξει και αντιδημοκρατική και καταπιεστική και κάποιες φορές γεμάτη βία. Έχει μία λογική ο Ερντογάν να ψάχνει την περαιτέρω ισχυροποίησή του και να μειώσει τις πιθανότητες άνθρωποι σαν και εκείνον να... χτυπηθούν από το καθαρό δημοκρατικό καθεστώς. Στο τέλος της ημέρας απλώς ο Ερντογάν αντικαθιστά το ένα απολυταρχικό καθεστώς με ένα άλλο. Η Τουρκία έδειχνε πως θα μπορούσε να έχει προοπτικές για καθαρή δημοκρατία. Στην εποχή Ερντογάν αυτή η πιθανότητα μειώνεται για τα καλά. Καληνύχτα Τουρκία…