«Νιώθω Έλληνας και μ’ αρέσει»

Σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση, ο Φερνάντο Σάντος μίλησε για τη φιλοσοφία του, τον χάρτη της Ουκρανίας, το πρώτο του εγγόνι και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

* Το πιο σύντομο job description για τη θέση του προπονητή: Πρέπει να φαίνεσαι χωρίς να επιδεικνύεσαι.

* Δε γεννήθηκα εδώ, αλλά νιώθω Έλληνας. Δεν είναι εύκολο να το εξηγήσω, γιατί δεν είναι κάτι που έγινε συνειδητά. Δεν ξέρω πως συνέβη, αλλά συνέβη και μου αρέσει πάρα πολύ.

* Στην αρχή το κυκλοφοριακό μου είχε φανεί πάρα πολύ έντονο. Πλέον, δε μου κάνει εντύπωση τίποτα.

* Μου αρέσει η ανεμελιά που έχω συναντήσει εδώ πέρα, αυτή η αίσθηση ότι δεν πρέπει να παίρνεις τα πράγματα τόσο στα σοβαρά. Δεν εννοώ ότι όταν χρειαστεί να σοβαρευτούμε δεν σοβαρευόμαστε – ορίστε, μιλάω σε πρώτο πληθυντικό – απλώς η ζωή του κόσμου είναι αρκετά ανάλαφρη και δεν το λέω υποτιμητικά αυτό.

* Δεν ξέρω αν κάναμε μόνο εμείς κάτι λάθος ή αν μας επέβαλαν κάτι που προφανώς δε λειτουργεί προς τη σωστή κατεύθυνση. Αναμφίβολα η ευθύνη βαραίνει και τους δικούς μας ώμους. Έχω όμως την αίσθηση πως η συμμετοχή μας στην Ε.Ε. επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία.

* Δε λέω, διαχειριστήκαμε με λανθασμένο τρόπο τα χρήματα που δόθηκαν από την Ε.Ε., αλλά ας μην ξεχνάμε ότι έτσι νεκρώσαμε την εγχώρια παραγωγή, διότι μας έκαναν να πιστέψουμε ότι έρχεται καλύτερο μέλλον.

* Προσωπικά, δεν έχω την παραμικρή διάθεση να γίνω Γερμανός. Ναι, είμαστε Ευρωπαίοι, όμως αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει να χάσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας. Δε γίνεται να θες να κάνεις Γερμανό τον Έλληνα ή τον Πορτογάλο.

* Το χρήμα για μένα εξασφαλίζει σταθερότητα για την οικογένειά μου. Με βοηθά να τη συντηρώ. Τίποτα περισσότερο.

* Δεν πιστεύω σε αυτό που λένε «μοίρα». Μολονότι πιστεύω βαθιά στο Θεό, δε θεωρώ ότι Αυτός κανονίζει τα πάντα. Ναι μεν ανοίγει τις πόρτες, αλλά εσύ τις διαβαίνεις κι εσυ τις κάνεις να είναι ή να μην είναι ευκαιρίες ζωής.

* Αν κάτι υπήρξε καταλυτικό στην εξέλιξη της καριέρας μου, αυτό ήταν η «ανοιχτομυαλιά» που είχα να δεχτώ την πρόταση της ΑΕΚ, να αποδεχτώ την πρόκληση και να έρθω να δουλέψω στην άλλη άκρη της Ευρώπης.

* Το μόνο που μπορώ να πω σχετικά με την πρόκριση είναι πως έχω ήδη προμηθευτεί ένα χάρτη της Ουκρανίας.

* Εγώ δεν πιστεύω στις προλήψεις για έναν πολύ απλό λόγο: Τα θαύματα του Θεού πραγματοποιούνται διαμέσου των ανθρώπων. Οι άνθρωποι είναι οι αγωγοί. Ο Θεός δίνει δύναμη και υγείας, μετά αναλαμβάνεις εσύ.

* Στον αθλητισμό συναντάς κάτι που μοιάζει με πίστη, αλλά δεν πρόκειται για βαθύ και ειλικρινές θρησκευτικό αίσθημα. Είναι κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό. Είναι αυτή η τάση να εναποθέτουμε τα πάντα στον Θεό. Συγγνώμη, αλλά αυτό δεν είναι πίστη. Θα το χαρακτήριζα «συναλλαγή».

* Η πίστη είναι κάτι πολύ πιο βαθύ, πολύ πιο έντονο, δε φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού. Αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να πιστεύεις στην Ανάσταση του Χριστού και μετά στις εντολές του έδωσε ο Θεός. Να είσαι όσο το δυνατόν καλύτερος άνθρωπος για να κερδίσεις την αιώνια ζωή.

* Έχω πάει πολλές φορές στο Άγιο Όρος κι έχω αποκτήσει πολύ καλούς φίλους εκεί.

* Το ποδόσφαιρο νομίζω ότι είναι λίγο πιο δίκαιο από τη ζωή. Αν είσαι σίγουρος γι’ αυτό που κάνεις θα δικαιωθείς.

* Αν θες να κάνεις αυτή τη δουλειά πρέπει να καταλαβαίνεις από ποδόσφαιρο, να μπορείς δηλαδή, να διαβάζεις τι συμβαίνει πάνω στο χορτάρι. Μετά έρχονται οι ιδέες. Ιδέες συγκεκριμένες και καλά δομημένες. Αν δεν μπορείς να κάνεις τα παραπάνω, τότε ξέχνα τους πάγκους.

* Θεωρώ ότι είμαι ένας πολύ καλός συντονιστής καταστάσεων και προσώπων. Πρέπει να συντονίζω το επιτελείο μου με τους παίκτες, ώστε να παίρνω το μάξιμουμ απ’ όλο το δυναμικό που έχω στη διάθεσή μου.

* Όταν πήρα μεταγραφή στην Μπενφίκα, ο πατέρας μου, έθεσε μόνο έναν όρο. Να σπουδάσω. Για ένα διάστημα δούλεψα ως υπεύθυνος συντήρησης σε μια μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα. Εκεί έμαθα πολλά για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διαχειρίζεσαι ένα ανθρώπινο δυναμικό. Έμαθα να δίνω λύσεις.

* Η αποτελεσματικότερη διοίκηση γίνεται υπόρρητα – να ασκείς εξουσία χωρίς να το αντιλαμβάνονται οι παίκτες.

* Ο περισσότερος χρόνος που περνάς με τους ποδοσφαιριστές είναι εκτός αγωνιστικού χώρου. Αυτός είναι η κρίσιμη περίοδος για να χτίσεις τη σχέση σου μαζί τους, για να κατακτήσετε την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

* Το περιβάλλον του ποδοσφαιριστή είναι ένα δύσκολο εμπόδιο για έναν προπονητή. Όλοι αυτοί που του λένε: «Παικταρά μου, αν δεν ήσουν εσύ ο προπονητής σου δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτα».

* Ποτέ κανένας δεν κερδίζει μόνος του. Όταν, όμως, χάνουμε, χάνει ο προπονητής. Δεν το πιστεύω, δε μου αρέσει, αλλά ισχύει.

* Εφόσον εσύ κρίνεσαι για το αποτέλεσμα, εσύ θα σχεδιάσεις κι εσύ θα αποφασίσεις. Δεν μπορεί ο καθένας ν’ αρχίσει να κάνει ό,τι θέλει. Οφείλεις, βέβαια, να εξηγείς. Όποιος θέλει μπορεί να διαφωνήσει, αλλά στο τέλος πρέπει να σε ακολουθήσει.

* Το τέλειο σύστημα είναι αυτό που πάντα κερδίζει. Δε θα το βρεις ποτέ. Μην ψάχνεις το απόλυτο στο ποδόσφαιρο. Το απόλυτο υπάρχει μόνο στα μαθηματικά.

* Ωστόσο, όταν δεν κερδίζεις πρέπει να αλλάζεις ιδέες, σχέδια, τακτικές. Αυτό, ναι, είναι απόλυτο.

* Ο αγώνας είναι κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό. Εμπεριέχει τύχη. Δεν εξαρτάται μόνο από εσένα και τους παίκτες. Γι’ αυτό κάνε τα πάντα για να περιορίσεις τον ρόλο της τύχης.

* Μην υποτιμάς τα 15 λεπτά του ημιχρόνου. Είναι πολύ σημαντικά.

* Όσο καλά κι αν πιστεύεις ότι έχεις προετοιμάσει ένα παιχνίδι, στην πραγματικότητα δεν το έχεις προετοιμάσει. Αν στο πέμπτο λεπτό αποβληθεί ένας παίκτης σου, μια ολόκληρη εβδομάδα πάει στράφι σε μια στιγμή.

* Η λέξη «ψυχολογία» δεν μου αρέσει και νομίζω πως έχει ελάχιστη σχέση με το ποδόσφαιρο. Προφανώς θα βάλω τις φωνές, αν βλέπω τους παίκτες υπερβολικά νωθρούς ή θα τους ηρεμήσω αν είναι νευρικοί, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την ψυχολογία. Έχει να κάνει με την πίστη που έχω ότι μπορούν να φέρουν το θετικό αποτέλεσμα.

* Η καλή δουλειά δεν είναι πάντοτε αρκετή. Όλα καθορίζονται από τις συνθήκες, από το περιβάλλον και από το πλαίσιο μέσα στο οποίο δουλεύεις. Απλώς, ορισμένα περιβάλλοντα είναι πιο απαιτητικά σε σύγκριση με άλλα. Στον Ολυμπιακό ή στον Παναθηναϊκό σε προσλαμβάνουν για να κερδίσεις τίτλους. Αν δεν τα καταφέρνεις, φεύγεις.

* Ο τίτλος δεν είναι συνώνυμο του τροπαίου. Τίτλος είναι να έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που τέθηκαν στην αρχή της σεζόν.

* Δεν αντέχω το «έχω παίξει μπάλα εγώ και ξέρω». Ναι, ίσως να ξέρεις μπάλα, σίγουρα όμως δεν ξέρεις ποδόσφαιρο.

* Μπάλα είναι να μαζέψεις είκοσι άτομα και να τα βάλεις να παίξουν, να κάνεις συζητήσεις καφενείου. Με δυο λόγια να νομίζεις ότι ξέρεις τα πάντα, ενώ στην πραγματικότητα αγνοείς τα πάντα.

* Ποδόσφαιρο είναι ο σχεδιασμός μιας προπόνησης ή ενός προπονητικού μικρόκυκλου μιας εβδομάδας. Να διαθέτεις αναλυτική και συνθετική ικανότητα. Να κατανοείς να απαιτήσεις που προκύπτουν, όταν εργάζεσαι για ένα top class club και όταν εργάζεσαι σε μια ομάδα μικρότερης δυναμικότητας.

* Στον ουρανό υπάρχουν πολλά αστέρια, όχι μόνο ένα. Τι θέλω να πω με αυτό; Δε χρειάζεται μόνο ο προπονητής τον παίκτη, ισχύει και το αντίστροφο.

* Αν θες να τα πάμε καλά στα αποδυτήρια, πρέπει να αποδεχτείς ότι εγώ είμαι αυτός που ορίζει τους κανόνες της σχέσης μας και ότι εγώ θα αποφασίσω για όσα θα κάνεις μέσα στο γήπεδο.

* Αν ήσουν μαζί μου κάθε μέρα, θα έβλεπες ότι χαμογελάω πολύ περισσότερο απ’ όσο μπορείς να φανταστείς.

* Του παιδιού μου το παιδί είναι δυο φορές παιδί μου. Το ζω εδώ και λίγο καιρό. Μπορώ να πω ότι ισχύει απόλυτα.

* Πότε θα χαρίσω στον εγγονό μου την πρώτη του μπάλα; Μα, του την έχω χαρίσει ήδη.

* Πενήντα ημερών παρακολούθησα τον πρώτο μου αγώνα. Μπενφίκα-Πόρτο και τα μυαλά στα κάγκελα.

* Ειλικρινά, δε γνωρίζω αν η γυναίκα ή η μπάλα απαιτεί καλύτερη τεχνική. Αυτό μάλλον εξαρτάται από την ηλικία. Τη δική σου, αλλά και του
αντικειμένου του πόθου σου.

* Να σέβεσαι τους πάντες. Αρκεί ο σεβασμός να μην εκλαμβάνεται ως αδυναμία.

* Αδυναμία είναι να αφήνεις τα πάντα να επαφίενται στο Θεό.

* Ο προπονητής είναι πατέρας, αδελφός, φίλος, δάσκαλος, αλλά όχι «Θεός». Ο Θεός είναι ένας.

«Επιλογή μου να μην παίξω στον Ολυμπιακό»!

Τη σκυτάλη πήρε ο Γιώργος Καραγκούνης, ο οποίος αναφέρθηκε στον Παναθηναϊκό, στις διαφορές του Ότο Ρεχάγκελ με τον Φερνάντο Σάντος, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι είχε πρόταση από τον Ολυμπιακό.

* Και μόνο η συμμετοχή στο Euro 2012 είναι πολύ σημαντική για μας. Από ‘κει και πέρα, το τι θα γίνει εξαρτάται από πολλά πράγματα. Αν περάσουμε στην επόμενη φάση, όλα μπορούν να γίνουν. Ο στόχος είναι να το χαρούμε, γιατί με όλα όσα συμβαίνουν στο ελληνικό ποδόσφαιρο επικρατεί μεγάλη απαισιοδοξία.

* Η Εθνική του Σάντος από την Εθνική του Ρεχάγκελ δεν έχει τεράστιες διαφορές. Ο κ. Σάντος κράτησε ό,τι καλό είχε η προηγούμενη εποχή και ταυτόχρονα αλλάζει κάποια πράγματα, στον επιθετικό τομέα κυρίως.

* Παλιότερα έκανα πολύ παρέα με τον Φύσσα, τον Λυμπερόπουλο, τον Μπασινά, τον Βόκολο, τον Γκούμα. Τώρα τελευταία κάνω παρέα με τον Χριστοδουλόπουλο και με τον Γιούρκα, που είμαστε και γείτονες. Καλός φίλος και ο κουμπάρος μου, Λάμπρος Χούτος και ο Σωτήρης Κυργιάκος.

* Η καλύτερη στιγμή της καριέρας μου ήταν η κατάκτηση του Euro. Ήταν κάτι το φανταστικό, το ανεπανάληπτο. Και η συμμετοχή μου στο Μουντιάλ, ειδικά στο μπαράζ με την Ουκρανία.

* Ο τραυματισμός μου στον αγώνα με την Μπαρτσελόνα και η ήττα μας το 2002 ήταν μια πολύ δύσκολη στιγμή. Βγήκα απ’ το παιχνίδι σε ένα σημείο που τα είχαμε όλα στα χέρια μας και μπορούσαμε να γράψουμε ιστορία, πηγαίνοντας στον ημιτελικό. Τελικά, όλα πήγαν στραβά.

* Αν θα έπαιζα ποτέ στον Ολυμπιακό; Αυτό έχει ήδη απαντηθεί. Ήταν επιλογή μου να μην παίξω. Μεγάλωσα μέσα στην Παιανία, δεν θα μπορούσα να με φανταστώ ποτέ σε μια άλλη ελληνική ομάδα και ειδικά στον Ολυμπιακό.

* Ποιος είναι ο πιο «καθαρός» παράγοντας; Ο Γιάννης Βαρδινογιάννης. Δεν αναμείχθηκε ποτέ σε οτιδήποτε έχει να κάνει με το να κερδίζεις το παιχνίδι έξω από το γήπεδο. Πλήρωσε το κόστος γι’ αυτή του την επιλογή, αφού ο Παναθηναϊκός έμεινε για χρόνια μακριά από τίτλους. Δεν αναμείχθηκε πουθενά.

* Πώς γίνεται η τέλεια «βουτιά»; Εξαρτάται από τη φάση. Και το φάουλ είναι μέρος του παιχνιδιού. Εγώ είμαι από τους παίκτες που θέλουν να έχουν τη μπάλα, οπότε μου γίνονται περισσότερα φάουλ. Δεν υπάρχει ποδοσφαιριστής στον κόσμο που να μην «βουτάει» λίγο ή πολύ. Μέχρι και οι Άγγλοι – οι οποίοι υποτίθεται δεν το συνηθίζουν – στο παιχνίδι που παίξαμε μαζί τους ενόψει μουντιάλ πρέπει να «βούτηξαν» πάνω από δέκα φορές. Μέχρι που έβαλε γκολ ο Μπέκαμ στις καθυστερήσεις, πέρασαν και ησύχασαν.

* Στη Ριζούπολη ένιωσα ότι κινδυνεύω. Μας σημάδευαν με κάτι πιστόλια που είχαν μολύβια για σφαίρες. Τραγικές στιγμές.

* Θα ήθελα να έχουμε πάρει έναν τίτλο με τον Παναθηναϊκό στην Ευρώπη. Είναι κάτι που θα μπορούσαμε να έχουμε πετύχει. Αν δεν είχε διαλυθεί η ομάδα της Ριζούπολης, ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα το πετυχαίναμε, είτε αυτό ήταν στο ΟΥΕΦΑ, είτε μ’ έναν ημιτελικό ή τελικό στο Champions League. Μετά τη Ριζούπολη, όμως, άλλαξαν τα πράγματα στην ομάδα, έφυγαν αρκετοί παίκτες, δεν είχαν την υπομονή να δουν ότι αυτό που έγινε τότε και χάσαμε το πρωτάθλημα, δεν ήταν κάτι που λυνόταν εντός γηπέδου. Ήταν άλλα πράγματα που καθόρισαν το παιχνίδι. Αυτή η ομάδα θα μπορούσε να είχε κάνει πολύ μεγάλα πράγματα.

* Τι έγινε τότε στην περιβόητη φυσούνα του Καμπ Νου; Ό,τι γίνεται συνέχεια. Για τους ποδοσφαιριστές είναι κάτι το σύνηθες, αν δεν προλαβαίνεις να φτάνεις στην τουαλέτα. Και μη νομίζεις, δεν ήμουν ο μόνος παίκτης που είχε πιει πολύ νερό εκείνη τη μέρα… Ούτε συνηθισμένος ήμουν να κάθομαι στον πάγκο σε τόσο μεγάλα παιχνίδια, ειδικά στο Champions League.

* Δεν έχω σκεφτεί τι θα κάνω όταν κρεμάσω τα παπούτσια μου. Δεν προγραμματίζω. Ακόμα και στις διακοπές, τελευταία στιγμή αποφασίζω. Είμαι αφοσιωμένος στο τώρα. Βλέποντας και κάνοντας.

«Τελικός με Γερμανία»

Για το ιδανικό σενάριο του Euro, τον ρόλο του στην Εθνική, αλλά και τα πρώτα χρόνια στο ποδόσφαιρο μίλησε ο Νίκος Λυμπερόπουλος.

* Το μεγαλύτερο κίνητρο είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις. Να ζεις γι’ αυτό, όχι να ζεις από αυτό.

* Ποτέ δεν σκέφτηκα να γίνω επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, αλλά κάθε φορά το ποδόσφαιρο ερχόταν και με έβρισκε από μόνο του. Στην εφηβεία μου έπαιζα μπάσκετ, ήμασταν η γενιά του Γκάλη και του Γιαννάκη. Κάποια στιγμή στο χωριό μου δημιουργήθηκε μια ομάδα ποδοσφαίρου. Πήγα στα δοκιμαστικά με τους κολλητούς και τους συμμαθητές μου και ενθουσιάστηκα. Μαζευτήκαμε 50-60 παιδιά, υπήρχε ανταγωνισμός, βαβούρα, ωραία ατμόσφαιρα. Συνειδητοποίησα ότι το ποδόσφαιρο μου άρεσε, αλλά ήταν κι άλλα πράγματα που με συγκίνησαν, ήθελα να δείξω ότι μπορώ, ήθελα να με διαλέξουν.

* Στη ζωή μου υπήρξαν στιγμές ότι είμαι κάτι πιο σημαντικό από αυτό που πραγματικά είμαι. Δεν είναι δύσκολο να ψωνιστεί ένας ποδοσφαιριστής. Οι περισσότεροι προερχόμαστε από την επαρχία και πριν προλάβουμε να ζήσουμε πράγματα και να αποκτήσουμε παραστάσεις, μας σκάνε ξαφνικά όλα μαζί: Γυναίκες, χρήματα, αυτοκίνητα, διασκέδαση. Είναι εύκολο να χάσεις το μέτρο.

* Παίζει να είμαι και ο μοναδικός ποδοσφαιριστής που δεν έχει παίξει ποτέ playstation. Πρέπει να μάθω όμως, γιατί σε λίγο θα αρχίσουν να παίζουν και οι γιοι μου. Έτσι, για να κάνουμε καμιά κόντρα.

* Αν ξανάρχιζα την καριέρα μου, θα επεδίωκα πιο γρήγορα μια μεταγραφή στο εξωτερικό. Την πρώτη μέρα που πάτησα το πόδι μου στην Γερμανία, συνειδητοποίησα πόσο λάθος αξιολογούμε το ποδόσφαιρο εδώ. Εκεί το βλέπουν σαν διασκέδαση. Εδώ το αντιμετωπίζουμε λες και είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή.

* Εγώ θέλω να είμαι πάντα ενεργός, είτε μέσα στο γήπεδο, είτε έξω από αυτό. Στο Euro θα είμαι ο Νίκος ο Λυμπερόπουλος που ήμουν όλα αυτά τα χρόνια. Αν μου ζητηθεί να παίξω, θα παίξω ενεργητικά. Αν μου ζητηθεί να κάτσω στον πάγκο, θα προσπαθήσω να δώσω ενέργεια στους συμπαίκτες μου.

* Ιδανικός τελικός του Euro: Ελλάδα-Γερμανία 1-0. Ή και μισό-μηδέν. Δεν με νοιάζει ποιος θα το βάλει, ας είναι κι αυτογκόλ. Αρκεί να μπει και να γράψει…

«Δεν κάνω όνειρα»!

Για την τροπή που πήρε η καριέρα του, αλλά και το «αγαπημένο του παιχνίδι» μίλησε ο Βασίλης Τοροσίδης.

*Αν θες να γίνεις επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, ένα πράγμα πρέπει να έχεις στο μυαλό σου: Να δουλεύεις συνέχεια.

* Ο καλός προπονητής είναι ο καλός άνθρωπος. Αν ένας προπονητής απευθύνεται στον ποδοσφαιριστή ως άνθρωπος προς άνθρωπο δεν υπάρχει περίπτωση να μην τον κερδίσει.

* Ποτέ δεν πίστευα ότι θα γινόμουν αρχηγός στον Ολυμπιακό ή ότι θα ήμουν σταθερό μέλος της εθνικής ομάδας. Ο λόγος είναι απλός: Δεν μου άρεσαν, ούτε μου αρέσουν τα πολύ μακρινά όνειρα. Ας πούμε, όταν ήμουν 13, 14 χρονών το μόνο που ήθελα ήταν να παίξω στην ομάδα της πόλης μου, την Ξάνθη.

* Αυτό που πρέπει να μείνει στ’ αποδυτήρια σπάνια μένει εκεί. Συνήθως διαρρέει, διαστρεβλώνεται και πάντα μεγαλοποιείται.

* Η συνολική προσπάθεια είναι αυτή που με ικανοποιεί περισσότερο. Στο παιχνίδι με την ΑΕΚ για τον τελικό του κυπέλλου το 2009 δεν ήμουν ο καλύτερος του γηπέδου, αλλά το ευχαριστήθηκα πολύ περισσότερο από το ΑΕΚ-Ολυμπιακός 1-2, στο οποίο σκόραρα και τα δυο τέρματα.