Οι χήρες και τα ορφανά

H Bιτόρια είναι η σωστή πόλη στη λάθος διοργάνωση. Πρόκειται για έναν υπέροχο προορισμό, ο οποίος βρήκε περίοπτη θέση στο βιβλίο μου και επιπρόσθετα μυρίζει μπάσκετ, από την ώρα που αντικρύζεις την εμβληματική χορταρένια επιγραφή Vitoria-Gasteiz στην Πλάθα Βίρχεν Μπλάνκα, μέχρι τη στιγμή που περνάς της πύλης του «Παβεγιόν Άλαβα», από τα εμβληματικότερα γήπεδα της Ευρώπης.

Πλέον ονομάζεται «Αρένα Φερνάντο Μπουέσα», αλλά εμένα του γεροπαράξενου μου αρέσει να χρησιμοποιώ τα ορίτζιναλ ονόματα, αυτά που επί 25-26 χρόνια εκφωνούσα από τα μικρόφωνα της ΕΡΤ, του Mega, του ΑΝΤ1, της Nova και του Sport FM.

Δεν ξημέρωσε ακόμη η μέρα, που θα γράψω σε κείμενό μου «Wizink Arena» ή «Νokia Arena» ή «Κοmbank Arena». Η γαλαντομία μου φτάνει μέχρι «Νikos Galis Hall», ένεκα φόρου τιμής. Ο μέγας χορηγός του ελληνικού μπάσκετ.

Πρωτοπήγα στη Βιτόρια –αν δεν με ξεγελάει η μνήμη- τον Μάρτιο του 1996, για να καλύψω τον τελικό Ταουγκρές-ΠΑΟΚ για το αλήστου μνήμης Κύπελλο Κυπελλούχων. Ποτέ άλλοτε δεν είδα μία πόλη να χορεύει τόσο έντονα στον ρυθμό ενός αγώνα μπάσκετ, ούτε πριν ούτε μετά.

Ο ΠΑΟΚ πήρε 34 πόντους από τον Μπάνε, 20 από τον Πέτζα, 12 από τον Ρεντζιά και 10 από τον Μπουντούρη και προηγήθηκε με μεγάλες διαφορές στα πρώτα 32 λεπτά του τελικού. Το κοινό του χόρευε εκστασιασμένο στις εξέδρες.

Αλλά έφαγε 31 από τον Πορτορικάνο κανάγια Ραμόν Ρίβας και προδόθηκε, ο ίδιος, από τον μοναδικό Αμερικανό του. Ο Ντην Γκάρετ τελείωσε το μεγάλο ματς άποντος με 0/5 και οι φωστήρες της ελληνικής αποστολής τον έβγαλαν «ματιασμένο».

Ο λαοφιλής νυν προπονητής της ομάδας Βέλιμιρ Περάσοβιτς ήταν ο ηγέτης της Ταουγκρές, η οποία εκείνο το βράδυ κατέκτησε το μοναδικό ευρωπαϊκό τρόπαιο της ιστορίας της. Τα πανηγυρικά ενσταντανέ υπάρχουν ακόμη καδραρισμένα στην αίθουσα Τύπου, αν και υποθέτω ότι αποκαθηλώθηκαν προσωρινά λόγω του final-4.

Ο ΠΑΟΚ είχε προπονητή τον λάθος Ζέλικο, κάποιον Λούκαϊτς. Και οι Βάσκοι έναν «σερίφη», τον αλησμόνητο Μανέλ Κομάς με τον αρειμάνιο μύστακα. Της μεγάλης σχολής των ταβερνιάρηδων, που στην πραγματικότητα είναι καλοί προπονητές.

Οι ελεύθερες βολές στον τελικό, για όποιον αρέσκεται σε τέτοια, ήταν 38-18. «Ματιασμένοι», φυσικά, και οι διαιτητές, σύμφωνα με το φολκλόρ της εποχής. Ο πρώτος ήταν ο επίσης μυστακοφόρος Άγγλος Άλαν Ρίτσαρντσον, μετέπειτα μεγάλο κεφάλι στη FIBA.

Άφησα πίσω μου στο γήπεδο τις θεωρίες συνωμοσίας και ξαμολύθηκα μόνος στην πόλη μετά το ματς, για να ζήσω την ατμόσφαιρα γιορτής στις πλατείες και στα καλντερίμια της μεσαιωνικής πόλης. Νομίζω ότι εκείνο το βράδυ ερωτεύτηκα τη Βιτόρια-Γκαστέιζ.

Έκτοτε, επέστρεψα στο «Παβεγιόν Άλαβα» (ή «Άραβα», στην παλαιική του εκδοχή) για να καλύψω αγώνες της ΑΕΚ, του Πανιωνίου, του Παναθηναϊκού, του Ολυμπιακού, μέχρι και ένα εναρκτήριο πανηγυρικό παιχνίδι χωρίς συμμετοχή ελληνικής ομάδας. Ακόμα και ως τουρίστας περπάτησα κάποτε στα δρομάκια της.

Αγαπημένα στέκια δεν θα σας μαρτυρήσω, τα κρατάω για τον εαυτό μου. Σημειώνω μόνο, ότι μία φορά μπήκα σε ένα εστιατόριο με καλή φήμη και είδα να τρώει μέσα συν γυναικί ο μπον βιβέρ Μπόζινταρ Μάλκοβιτς. Έκτοτε, το τιμώ κάθε φορά για γκουρμέ προσκύνημα.

Οι σκληροτράχηλοι Βάσκοι είναι ωραίοι τύποι, Ισπανοί δίχως την κουραστική εσωστρέφεια. Ίσως να τους θυμάστε, με τα χάλκινα και με τα τύμπανά τους, στο final-4 της Αθήνας το 2007.

Όσο πιο ορεσίβιοι, τόσο καλύτεροι. Φανταστείτε Κρητικούς, αλλά χωρίς τα δίδυμα κουσούρια, του πολακισμού και του κεφαλογιαννισμού. Ή Ηπειρώτες από τα Τζουμέρκα.

Το ταραγμένο παρελθόν τους παραμένει πρόχειρα κουκουλωμένο κάτω από το άλικο χαλάκι του αίματος, αλλά η προσεκτική ματιά το βλέπει να κρυφοκοιτάζει, από τις αφίσες που καλούν σε πολιτική εγρήγορση, τα μνημόσυνα που εξιλεώνουν τα θύματα της τυφλής τρομοκρατίας, τα γκραφίτι «ΕΤΑ» που εξαφανίζονται το επόμενο πρωινό, τις πρασινοκόκκινες βάσκικες σημαίες που κυματίζουν από πέτρινα ψηλά παράθυρα.

Αν δείτε νέα γυναίκα μαυροντυμένη από την κορφή ως τα νύχια, πιθανότατα είναι χήρα του ρημαδιασμένου του ένοπλου αγώνα. Το μολυβένιο σύννεφο δεν απομακρύνεται ποτέ από τα βουνά της Εουσκάντι.

Μου έχει τύχει να ακούσω ολόκληρο cd με εθνικιστικά τραγούδια μέρα μεσημέρι σε καταχθόνιο κεντρικό μπαράκι, διαπασών, την ώρα της σιέστας που όλη η Ισπανία ησυχάζει. Ο μπάρμαν παιάνιζε και σέρβιρε θερβέθας, ενώ δύο γηραλέοι θαμώνες πλατάγιζαν τη γλώσσα, χτυπούσαν τα πόδια σε ρυθμό επαναστατικό και ξανάνιωναν.

Το προηγούμενο βράδυ, το ίδιο μαγαζί έπαιζε PJ Harvey και Bauhaus. Τις απέφυγα, στο εξής, τις παραγγελιές.

Η καταπράσινη και μοντέρνα Βιτόρια είναι η λάθος πόλη για τη σωστή διοργάνωση. Κερδίζει ένα σωρό βραβεία και προσφέρεται για οτιδήποτε, αλλά όχι για να φιλοξενήσει ένα final-4 με 15.000 κόσμο.

Το αεροδρόμιό της δεν λειτουργεί τα τελευταία χρόνια και ουδέποτε υπήρξε διεθνές. Ανοίγει τις πύλες του αποκλειστικά για πτήσεις τσάρτερ, όπως αυτές που μετέφεραν στη Χώρα των Βάσκων τους 4 επίδοξους πρωταθλητές Ευρώπης.

Τα ξενοδοχεία είναι ελάχιστα, οπότε σχεδόν όλοι οι επισκέπτες του final-4 θα καταλύσουν στο Μπιλμπάο, στο Σαν Σεμπαστιάν ή στις πέριξ εξοχές. Ο επαρχιακός δρόμος που οδηγεί στο γήπεδο είναι ένας, μοναδικός και στενός, οπότε προτιμήθηκε να παραμείνουν κλειστά για το κοινό τα πάρκινγκ.

Τα έσοδα της πόλης από την τριήμερη γιορτή θα είναι μηδαμινά, αφού ουδείς θα κοιμηθεί μέσα από τα τείχη της και ουδείς θα φάει θηριώδες τσουλετόν στις βάσκικες ταβέρνες της. Ούτε καν οι διαπρεπείς στο συγκεκριμένο σπορ δημοσιογράφοι.

Η απόφαση να διεξαχθεί εδώ το final-4 είναι παλαιό γραμμάτιο, από το 2001, όταν είχε δοθεί το χρίσμα στη Βιτόρια προ του τότε σχίσματος. Το γήπεδο έχει ανακαινιστεί δύο φορές έκτοτε, αλλά παραμένει σπηλαιώδες.

Ωστόσο, η ευωδιά του μπάσκετ είναι παντού διάχυτη. Σε αυτή την πόλη δεν υπάρχει πιθανότητα να μείνει απούλητο εισιτήριο ευρωπαϊκού τελικού, είτε παίζει η πάλαι ποτε Ταουγκρές και νυν Κιρολμπέτ Σάσκι Βασκόνια είτε τέσσερις ουδέτερες ομάδες.

Δεν πρόκειται να ζήσουμε το περυσινό φιάσκο του Βελιγραδίου, όπου δεν υπήρχε Σέρβος σε ακτίνα χιλιομέτρων από τη «Μπεογκράντσκα», ούτε φυσικά του Λονδίνου.

Το κέντρο θα φωταγωγηθεί, τα καφέ θα σερβίρουν λαχταριστά πίντσος και οι μπύρες θα είναι κρύες, είτε εμφανιστούν στο κατώφλι Τούρκοι είτε Ρώσοι είτε Έλληνες είτε –το χειρότερό τους- Καστιγιάνοι.

Οι ενοχλητικοί τοπικισμοί στην Ισπανία είναι έντονοι όσο πουθενά αλλού. Όσο και αν τα πάθη έχουν καταλαγιάσει, τα «ορφανά του Φράνκο» δεν είναι ευπρόσδεκτα σε αυτή τη γωνιά της Ιβηρικής. Μη περιμένετε αποθέωση από τους ντόπιους, εάν –ο μη γένοιτο- η Ρεάλ κατακτήσει ξανά το τρόπαιο.

Παρεμπιπτόντως, η κατασκευαστική εταιρία Ταουγκρές ζει και βασιλεύει, αλλά δεν έχει πια σχέσεις με την πορτοκαλί μπάλα. Τα κεντρικά γραφεία της βρίσκονται όχι στη Βιτόρια, αλλά στη Σιγκαπούρη. Η Τάου Κεράμικα είναι η ισπανική θυγατρική της, κεραμιδαριό με ορμητήριο τη Βαλένθια.

Η Κιρολμπέτ υποθέτω ότι δεν χρειάζεται να εξηγήσω εγώ με τι ακριβώς ασχολείται.