Στις 9 Νοεμβρίου 1989, μέσα σε ένα συγκινησιακό παραλήρημα, χιλιάδες άνθρωποι, βασανισμένοι, καταπιεσμένοι, ψυχολογικά καταβεβλημένοι, γκρέμισαν με τα χέρια τους, με ό,τι έβρισκαν το Τείχος της Ντροπής στο Βερολίνο, έκαναν τα πιο μεγάλα βήματα της ζωής τους προς το έδαφος του Δυτικού Βερολίνου, για να πέσουν στις αγκαλιές των δικών τους. Αγκάλιαζαν και φιλούσαν όποιον αντίκριζαν πρώτο μπροστά τους. Ήταν οι στιγμές που η Ευρώπη ήταν ενωμένη ξανά, λες και τα δάκρυα είχαν φροντίσει να επουλώσουν το ράγισμα δεκαετιών. «Ο κόσμος νίκησε, ο πολιτισμός θριάμβευσε» ήταν το μήνυμα της εποχής.

Επειτα από 30 χρόνια, κάποια απομεινάρια έχουν παραμείνει στη θέση του άλλοτε.... σκοτεινού Τείχους, ώστε να θυμίζουν σε όλους πως ο κόσμος είχε κάνει ένα τεράστιο λάθος. Ο άνθρωπος είναι επιρρεπής στη λήθη και το συγκεκριμένο μέρος αποτελεί σύμβολο ζωής. Από την 9η Νοεμβρίου 1989, πέρασαν 30 χρόνια. Η Γερμανία, η Ευρώπη, ο κόσμος ολόκληρος, γιορτάζουν την απαλλαγή από τα δεσμά μίας μαύρης εποχής, της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Ναι, αυτό το «παγωμένο» οικοδόμημα συμβόλιζε όσο κανένα άλλο την εποχή που ο κόσμος... έτρεμε!

Το άνοιγμα του τείχους του Βερολίνου οδήγησε στο τέλος μίας εποχής και μίας μεγάλης διαμάχης που θα μπορούσε να είχε πάρει πολύ πιο μεγάλες διαστάσεις. Δεκαετίες μετά πολλοί αναλυτές πιστεύουν και θεωρούν ότι το τείχος έπεσε λόγω της εμπλοκής του προέδρου Ρόναλντ Ρίγκαν. Ότι το 1987 σε μία ομιλία του στην Πύλη του Βρανδεμβούργου έδωσε εντολή με τους ηγέτες των Σοβιετικών παρόντες να πέσει το τείχος και αυτό έγινε.

Αυτή η εκτίμηση - θεωρία όμως είναι αναληθής και ακόμα και επικίνδυνη και έρχεται να προστεθεί σε μία γενική θεώρηση πως οι Αμερικανοί βρίσκονται παντού, από το Βερολίνο έως την Βαγδάτη και διαμορφώνουν τις συνθήκες και τα γεγονότα, αγνοώντας Κυβερνήσεις, άλλες χώρες και πολίτες.

Στην πραγματικότητα το άνοιγμα του Τείχους στις 9 Νοεμβρίου του 1989 δεν είχε προγραμματιστεί ούτε προκαθοριστεί. Ο τελευταίος θάνατος φρουρού σημειώθηκε τον Φλεβάρη του 1989 και η τελευταία εκτέλεση ανθρώπου τον Απρίλιο. Ο τελευταίος θάνατος σε προσπάθεια απόδρασης είχε γίνει σε εκείνο το διάστημα και δέκα ημέρες πριν.

Τι έγινε λοιπόν και άνοιξε το Tείχος; Η απάντηση κρύβεται σε πολλά κομβικά λάθη των αρχών της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, γνωστή ανεπίσημα και ως Ανατολική Γερμανία. Λάθη που έκαναν το κίνημα αντίστασης των Ανατολικογερμανών πιο δυνατό από ποτέ και να επέλθει έτσι η πτώση του καθεστώτος. Από την άλλη μεγάλη και σημαντική επιρροή στα γεγονότα είχε ο ηγέτης των Σοβιετικών, Μιχαϊλ Γκορμπατσόφ. Ο τρόπος που λειτούργησε πολιτικά αλλά και γενικότερα ανάγκασε τους Ανατολικογερμανούς να νιώσουν ότι πρέπει να αντιδράσουν.

Αποφασίστηκε να αλλάξει ο τρόπος ταξιδιού και μετάβασης από το τείχος. Να υπάρξουν διαφοροποιήσεις. Ο Γκούντερ Σχαμπόφσκι, μέλος του Πολίτμπιρο, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, που είχε έλεγχο της περιοχής, ήταν εκείνος που βγήκε στην τηλεόραση για να κάνει γνωστές τις αλλαγές. Με φράσεις όπως "το ταξίδι θα είναι πλέον εφικτό για κάθε πολίτη" και η απόφαση "ενεργοποιείται άμεσα" πυροδότησε μία εξέλιξη που δεν μπορούσε να σταματήσει. Το υλικό και το περιεχόμενο μοιράστηκε, ορισμένες φράσεις ερμηνεύτηκαν ίσως αλλιώς και έτσι όλοι απέκτησαν την εντύπωση, την αίσθηση και την σιγουριά πως το τείχος άνοιξε.

Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά που μέλη του Πολίτμπιρο είχαν χειρισμούς που οδήγησαν σε προβλήματα. Παρόλα αυτά οι ένοπλες δυνάμεις συνέχιζαν να έχουν εντολή για κλειστές πόρτες. Όμως όλη αυτή η αίσθηση προκάλεσε πιο έντονη και δυναμική αντίδραση των πολιτών που έφτασαν σε τέτοιον βαθμό ώστε το τείχος να ανοίξει.

Οι πολίτες και οι άνθρωποι είχαν νιώσει ότι οι Αρχές θα έκαναν πίσω. Αυτό είχε φανεί έναν μήνα πριν με διαδηλωτές στην Λειψία. Διαδήλωσαν ειρηνικά και ενώ περίμεναν αντίδραση δεν τους πείραξε κανείς. Ένιωθαν πλέον ότι μπορούν να εμπιστεύονται πιο πολύ ο ένας τον άλλον.

Ήταν μία περίοδος όπου οι ανακριτές της Στάζι είχαν ρωτήσει μία κρατούμενη αντιστασιακή, την Κατρίν Χατενχάουερ, το πως μένουν ενωμένοι παρά τα όσα του έχουν κάνει. Εκείνη απάντησε: "Όπου και όπως και να πέφτει το τσεκουρι και ότι να βρίσκεται από κάτω εμείς είμαστε μαζί και συνεχίζουμε ενωμένοι".

Αντίθετα, τα αρχεία της Στάζι δείχνουν το πως τα μέλη της δεν εμπιστεύονταν ούτε ο ένας τον άλλον ούτε και το καθεστώς τους. Αρκετοί δεν πίστευαν ότι οι πρακτικές τους θα λύγιζαν την αντίσταση. Χαρακτηριστικό είναι πως δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι του Βερολίνου ήταν αποφασισμένοι και κινήθηκαν προς το τείχος λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση πως ανοίγει. Ήταν σαν να κατέρρευσε ένα ολόκληρο σύστημα. Επίσης ένας αξιωματούχος της Στάζι, ο Χάραλντ Γιάγκερ, το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου τηλεφωνούσε διαρκώς στους ανώτερους του και τους έλεγε πως καταφτάνουν χιλιάδες πολίτες στα τείχη. Δεν τον πίστεψε κανείς όσο ακριβής και να ήταν. Τον αποκάλεσαν ψεύτη, ότι έχει ψευδαισθήσεις και ότι είναι δειλός. Έτσι αποφάσισε να αφήσει το πόστο του και να αφήσει όποιον πήγαινε στο σημείο του να περάσει. Ήταν μία κίνηση που έπαιξε επίσης τον ρόλο της.

Εν ολίγοις το άνοιγμα του τείχος έγινε... κατά λάθος. Από λανθασμένους χειρισμούς των Σοβιετικών και μεγάλη αντίδραση και αποφασιστικότητα των Γερμανών πολιτών. Ο Μαριάν Μπίρθχλερ, που έζησε τα γεγονότα τόνιζε πως "όλοι ένιωσαν πως το άνοιγμα το τείχος μας έφερε ένα βήμα πιο κοντά στην απόλυτη ελευθερία. Πως είχαμε βρει τον δρόμο μας. Πρώτα παλέψαμε για την ελευθερία μας. Μετά από όλο αυτό το τείχος έπεσε".

Αυτό δεν σημαίνει πως οι Δυτικογερμανοί ήταν αμέτοχοι. Και εκείνοι με τον τρόπο τους, πολιτικά ή και με άλλες μεθόδους πίεσαν πρόσωπα και καταστάσεις και έδωσαν μεγάλα κίνητρα σε όσους ήθελαν να αντισταθούν και να ρίξουν το τείχος. Πίεζαν πολύ για την ένωση της Γερμανίας με τους όρους των Δυτικογερμανών. Υπήρξε και η εμπλοκή των ΗΠΑ που επίσης ήθελε να έχει κομβικό ρόλο σε αυτήν την υπόθεση. Η εποχή του Ψυχρού Πολέμου εξάλλου διαμόρφωσε μία τέτοια κατάσταση για να οδηγηθεί το τείχος στην... κατάρρευση και την πτώση του. Όμως η στήριξη και η εμπλοκή των ΗΠΑ δεν ήταν εκείνη που άνοιξε το τείχος. Η Ουάσιγκτον αντί να πανηγυρίζει ακόμα και σήμερα καλό είναι να μάθει (ξανά) σωστά τα γεγονότα. Αυτό που μπορεί να κρατήσει ως θετικό η Αμερική είναι ότι συνέβαλλε να δημιουργηθεί ένα κλίμα πόλωσης του κόσμου για να ανατρέψει τους πολιτικούς και μη δικτάτορές του.

Οσα δεν ξέρατε για το «Τείχος της Ντροπής»

Το τείχος του Βερολίνου, το οποίο γκρεμίστηκε πριν από 30 χρόνια ακριβώς, συγκαταλέγεται ανάμεσα, σύμφωνα με το εκτενές αφιέρωμα του RT, στα πιο ισχυρά σύμβολα του 20ου αιώνα. Αλλά πόσα γνωρίζουμε σχετικά με το τείχος που χώριζε την σημαντικότερη πόλη της Γερμανίας σε Ανατολικό και Δυτικό μπλοκ;

3.000.000 Ανατολικογερμανοί κατάφεραν να διαφύγουν προς τη Δυτική Γερμανία μεταξύ 1945 και 1961. Ο αριθμός των φυγάδων αντιστοιχεί στο ένα πέμπτο του τότε πληθυσμού της ΛΔΓ. Ήταν οι νεότεροι, οι πιο δυναμικοί και άνηκαν στην καλύτερα μορφωμένη τάξη της κοινωνίας της Ανατολικής Γερμανίας.

50.000 Βερολινέζοι – γνωστοί ως Graenzgenger – διέσχιζαν καθημερινά το τείχος για να εργαστούν στη Δύση, λαμβάνοντας μεγαλύτερες αποδοχές, ενώ ζούσαν σε εργατικές κατοικίες, και δεν συνέβαλλαν στην Ανατολική οικονομία. Χάρη στην δυνατότητα που είχε η Δυτική Γερμανία να εμπορεύεται ευρύτερο φάσμα καταναλωτικών αγαθών, δημιουργήθηκε μια διαφορά κατά τέσσερις με έξι φορές της νομισματικής αξίας του ανατολικού μάρκου με το δυτικό νόμισμα.

Το Τείχος του Βερολίνου ονομάστηκε από το Ανατολικό μπλοκ ως ο Αντιφασιστικός Αμυντικός Προμαχώνας, με στόχο την αποτροπή εισόδου στο Βερολίνο εχθρικών στοιχείων.

O Γουίλιαμ Μπραντ, δήμαρχος του Βερολίνου και στην συνέχεια καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας, βάφτισε την οχυρωματική κατασκευή το “Τείχος της Ντροπής”.

Το τείχος σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε σιωπηρά και ταχύτατα. Συνολική περίμετρος – 155 χμ. Ηλεκτρική περίφραξη: 127,5 χμ. Φυλάκια επιτήρησης: 302
Στρατιώτες σε επιφυλακή: 11.000

Μέσα στο Τείχος είχε απομείνει μια εκκλησία του 19ου αιώνα, ο ναός της “Συμφιλίωσης”. Ωστόσο, ο ναός κατέληξε να βρίσκεται στην αθεϊστική ανατολική πλευρά, μόνο οι στρατιώτες έμειναν να τον επισκέπτονται. Έτσι, το 1985, η στρατιωτική ηγεσία αποφάσισε να κατεδαφίσει το θρησκευτικό μνημείο μιας και... εμπόδιζε την ορατότητα στα φυλάκια.

5.000 άνθρωποι πιστεύεται ότι διέφυγαν μέσω του Τείχους του Βερολίνου κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του, ενώ επιχείρησαν να διαφύγουν περίπου 10.000 ακόμη. Η ευρηματικότητα κάποιων πέρασε στην ιστορία. Ενας ακροβάτης κρεμάστηκε από ένα καλώδιο υψηλής τάσης, ενώ ένας οδηγός που έκοψε το παρμπρίζ του αυτοκινήτου του και πέρασε κάτω από την μπάρα του σημείου ελέγχου, έχοντας μάλιστα κρύψει τη μητέρα του στο πορτμπαγκάζ. Οι Hans Strelczyk και Gunter Wetzel, κατασκεύασαν ένα αυτοσχέδιο αερόστατο και πέταξαν πάνω από το τείχος το 1979.

O Günter Schabowski, ο εκπρόσωπος του υπό κατάρρευση γερμανικού καθεστώτος, ανακοίνωσε την απελευθέρωση των μετακινήσεων στις 18:53 στις 9 Νοεμβρίου, 1989. Όταν ρωτήθηκε πότε οι κανονισμοί θα τίθονταν σε ισχύ, είπε «Αμέσως!»

Ιστορίες και μαρτυρίες από το Τείχος...

Στο πέρασμα των ετών κατέγραψε αρκετές συγκλονιστικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν αυτήν την εποχή. Η Τίνα Μπάιν είχε επισκεφθεί την διά αλληλογραφίας φίλη της το καλοκαίρι του 1961: «Πήγα στο Βερολίνο 15 χρονών κορίτσι για να βρω την φίλη μου διά αλληλογραφίας, την Έλκε. Μέναμε στον λεγόμενο γαλλικό τομέα. Πολύς κόσμος έφευγε από το ανατολικό κομμάτι του Βερολίνου και Αρχές αποφάσισαν να φτιάξουν το τείχος. Υπήρχε φόβος και πανικός στην ατμόσφαιρα και ο κόσμος προσπαθούσε να μαζέψει εφόδια και τρόφιμα. Οι γονείς μου στην Αγγλία φοβήθηκαν ότι δεν θα γυρίσω. Δεν είχα ξαναδεί ποτέ τανκς στους δρόμους.

Κατάφερα να γυρίσω και έχασα επαφή με την Έλκε. Το 1989 με έψαξε μέσω εφημερίδας και ανέφερε πως ήθελε να είμαστε ξανά μαζί για την πτώση του τείχους. Πήγα στο Βερολίνο, είχαμε μία πολύ ωραία συνάντηση και έκανα το χρέος μου ως προς την πτώση του τείχους. Περάσαμε τα σημεία ελέγχου και είχαμε μαζί μας ένα νεαρό κορίτσι από την Ανατολική Γερμανία που είχαμε φιλοξενήσει στο σπίτι μας. Από τότε πάω συνέχεια στο Βερολίνο και ειδικά για τα γενέθλια της Έλκε».

Η Πέτρα Τόμπιν διηγείται πως «ο πατέρας μου είχε βιώσει πολύ δύσκολες στιγμές με το τείχος καθώς η γυναίκα του από τον πρώτο γάμο του και τα παιδιά του αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω στην Ανατολική Γερμανία. Πέθανε και δεν κατάφερε να μάθει εάν ήταν καλά ή όχι. Ήταν αναγκασμένος να φύγει από εκεί διότι οι Αρχές τους ανέκριναν συνέχει και τα πράγματα είχαν γίνει επικίνδυνα. Το 1989, λίγους μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα μου, η ετεροθαλής αδερφή μου, Ρετζίνα, ήρθε να μας επισκεφθεί με τον σύζυγό της και τα παιδιά της. Παρά τα τηλεφωνήματα που κάναμε στα επόμενα χρόνια δεν βρεθήκαμε ποτέ ξανά και δεν ξέρουμε τι έγινε. Επίσης δεν μάθαμε ποτέ που ήταν ο αδερφός μας, ο Ράινερ. Ξέραμε ότι είχε μπει φυλακή, όταν προσπάθησε να περάσει τα σύνορα προς την Δυτική Γερμανία. Ελπίζω να είναι καλά όπου και να είναι και να τα κατάφερε».

Η Λίσα Στεινχάουσερ - Γκλέινσερ βρέθηκε στο Δυτικό Βερολίνο το 1989 και θυμάται πως «νιώθαμε ότι ήμασταν σε μία φυλακή. Ήταν σαν την χώρα του πουθενά και του ποτέ. Ακούγαμε συνέχεια φωνές, πυροβολισμούς και τους φρουρούς των συνόρων. Είχα μείνει άναυδη από το ύψος του τείχους. Είχαμε προσπαθήσει να βγάλουμε χαρτιά και να περάσουμε το τείχος αλλά στο τέλος ο άνδρας μου ήταν αρνητικός.

Το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου η μαμά μου μας πήρε τηλέφωνο: 'Φοβάμαι για την ζωή σας. Πρέπει να φύγετε'. Με πήρε ο άνδρας μου, περπατήσαμε μέσα από στενά. Περάσαμε και από τον σταθμό του τρένου που ήταν υπόγειος και συνήθως δεν είχε κόσμο, όμως τότε ήταν γεμάτος από ανθρώπους.

Ήταν μία πολύ κρύα νύχτα. Φτάσαμε με πολλή προσοχή στο τείχος. Ο άνδρας μου σκαρφάλωσε με τη βοήθεια και άλλων ανθρώπων και το ίδιο έκανα και εγώ. Χιλιάδες κόσμος περίμενε στην άλλη πλευρά του τείχους. Μόλις κατεβήκαμε κοιτάξαμε ο ένας τον άλλον: 'Τώρα τελείωσε! Πήραμε την σωστή απόφαση. Αυτή ήταν η πιο μεγάλη νύχτα από όλες τις νύχτες', είπαμε. Δεν θα ξεχάσω και το σημείο ελέγχου που περάσαμε και το είχαν τότε Βρετανοί. Υπήρχαν Σκωτσέζοι και στρατιώτες που δίνανε τσάι και μπισκότα στον κόσμο».

Πηγές: RT, The Times, New York Times, Guardian