Αν θες να γίνεις καλύτερος άνθρωπος...

Την ώρα της καθημερινής βόλτας στο διαδίκτυο έπεσα πάνω σε μία ανάρτηση, σχεδόν θαμμένη. Σαν σήμερα το 1883 γεννήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης. Κάνω μία προσεκτική βόλτα, μέχρι που το “γκούκγλαρα” κιόλας για να δω αν έχει γραφτεί κάτι, αλλά μάταιος κόπος. Σχεδόν λέξη...

Εξυπακούεται ότι από την τηλεόραση ή τα υπόλοιπα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν είχα και πολλές απαιτήσεις. Πώς να είχα δηλαδή, εδώ ο Καζαντζάκης δεν υπάρχει καν στον βασικό ιστό της παιδείας μας. Από το διαδίκτυο όμως είχα μία μεγαλύτερη απαίτηση. Πέρα από τα “σαν σήμερα γεννήθηκε ο Καζαντζάκης που έχει γράψει αυτά...” δεν βρήκα κάτι άλλο.

Αλλά είπαμε το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτής της χώρας είναι η παιδεία της. Εκανα μία ερώτηση στο γραφείο ανάμεσα σε συναδέλφους δύο - τριών διαφορετικών δεκαετιών. “Ρε' σεις, διδάχτηκε ποτέ κανείς στο σχολείο, Καζαντζάκη;”. Ουδείς, μόνο κάποιος μου είπε ότι ένας καθηγητής κάποτε είχε μιλήσει στην τάξη για αυτόν και τα βιβλία του.

Θα μου πείτε εδώ τον Καζαντζάκη τον... κυνηγήσαμε εν ζωή, θα τον διδασκόμασταν κιόλας. Και επειδή αρκετοί μπορεί να μην ξέρετε ή να μην καταλάβατε τι εννοώ, απλώς θα αναφέρω ότι δεν επιτρέψαμε καν την ταφή του σε νεκροταφείο. Δεν το επέτρεψε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας η οποία μάλιστα θα τον είχε αφορίσει κιόλας αν το είχε επιτρέψει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, που ευτυχώς δεν το τόλμησε...

Γιατί όλα αυτά; Γιατί κάποια από τα έργα του όπως το “Ο τελευταίος Πειρασμός” θεωρήθηκαν προσβλητικά. Μάλιστα είχε ζητηθεί ακόμη και η απαγόρευση της κυκλοφορίας όλων των βιβλίων του.

Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε απαντήσει με την φράση: “Μου δώσατε μία κατάρα. Αγιοι Πατέρες σας δίνω μία ευχή: Εύχομαι η συνείδησή σας να είναι τόσο καθαρή όσο η δική μου. Και να είστε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ”.

Δεν επέτρεψαν καν να τεθεί η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα όπως ζήτησε η σύζυγός του Ελένη και η ταφή του έγινε στην Τάπια Μαρτινέγκο στα βενετσιάνικα τείχη του Ηρακλείου, παρουσία μόνο ενός ιερέα ο οποίος για αυτή την απόφασή του τιμωρήθηκε...

Εκεί στον τάφο του, κατόπιν δικής του επιθυμίας χαράχτηκε η φράση του

“Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος”.

Και έγινε η πιο διάσημη από όλες τις φράσεις και τα γνωμικά που κατά καιρούς είχε καταθέσει με την πένα του στα έργα του...

Μια αστραπή η ζωή μας, μα προλαβαίνουμε.

Ο,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.

Εχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.

Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος.

Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ.

Αυτές είναι όχι μερικές, ελάχιστες, από τις φράσεις του, που δείχνουν την φιλοσοφία του, την προσέγγιση του, την λογική του, τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε τον κόσμο, τον άνθρωπο, αλλά και την χώρα του, την Ελλάδα.

Για αυτήν είπε κάποτε: “Η Ελλάδα επιζεί ακόμη, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα”.

Αν αναλογιστεί κανείς ότι ακόμη και σήμερα τον Νίκο Καζαντζάκη δεν τον έχουμε μετατρέψει σε κυρίαρχη μορφή της κουλτούρας μας, δεν τον έχουμε εντάξει ως κυρίαρχο κεφάλαιο της παιδείας μας, δεν έχουμε βρει καν το θάρρος να μιλήσουμε την γλώσσα που μιλούσε αυτός πριν ένα αιώνα και έχουμε αφήσει τις ιδέες του, την φιλοσοφία του, την λογική του να μουχλιάζει μαζί με τα βιβλία του, μπορεί να βρει και την απάντηση για την σημερινή κρίση (όχι ασφαλώς οικονομική), αλλά ηθικής και αξιών που βιώνουμε. Γιατί τελικά όλα είναι θέμα παιδείας...

Οσοι είστε νέοι και δεν ξέρετε, γιατί ποτέ δεν σας είπαν ή ποτέ δεν ακούσατε, ή ποτέ δεν σας δίδαξαν κάτι από Καζαντζάκη, ασφαλώς και δεν είναι ευθύνη σας. Αξίζει τον κόπο όμως, πραγματικά να αφιερώσετε λίγο χρόνο. Νομίζω ότι ο Καζαντζάκης, αν τον παρακολουθήσεις, αν τον διαβάσεις, αν τον ψάξεις, σε κάνει καλύτερο άνθρωπο...

Υ.Γ.1 Ελπίζω το κείμενο να μην θεωρηθεί “κουλτουρέ”, ασφαλώς και δεν έχω τέτοια πρόθεση. Είναι ένα κείμενο απορίας και τίποτα άλλο...

Υ.Γ.2 Εδώ μπορείτε να δείτε μία από τις ελάχιστες συνεντεύξεις του Νίκου Καζαντζάκη που έχουν διασωθεί από το χρόνο. Φυσικά σε γαλλικό ραδιόφωνο, εκεί που τις απόψεις του και τις αφηγήσεις του όχι απλώς τις εκτιμούσαν, αλλά καθήλωναν το ακροατήριο. Είναι σύντομο, ρίξτε μια ματιά. Μέχρι και στο Eurogroup θα έπρεπε να το δείξουμε...