Στο ποδόσφαιρο όλα εξηγούνται, αρκεί να μην πηγαίνεις αδιάβαστος

Σε έναν κύκλο μαθημάτων που σχετίζονται με το επιχειρηματικό μοντέλο και το μάνατζμεντ μιας ποδοσφαιρικής ομάδας, κύκλο μαθημάτων που βρήκε νόημα το μορφωτικό τμήμα της EFL, της Ενωσης των αγγλικών ποδοσφαιρικών συλλόγων να δημιουργήσει σε συνεργασία με το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Αγγλίας, οι μελετητές της συμπεριφοράς των αγγλικών ομάδων στην εξέλιξη του χρόνου μοιράζονται με τον σπουδαστή τη διαπίστωση ότι η συμπεριφορά μιας ποδοσφαιρικής ομάδας κατά τη φάση της ανάπτυξής της περνά από τα στάδια που είχε περιγράψει από το 1977 ο Αμερικανός ψυχολόγος Μπρους Τάκμαν, σε συνεργασία – κατά το στάδιο ωρίμανσης της μελέτης του – με την ψυχολόγο Μάρι Αν Γένσεν. Το μοντέλο που δημιούργησαν οι δύο επιστήμονες για να περιγράψουν τα στάδια ανάπτυξης μιας ομάδας απέκτησε παγκόσμια φήμη στο μάνατζμεντ, διότι πέτυχε να αναγνωρίσει όλες τις φάσεις που περνά μια ομάδα μέχρι να φτάσει στην αποτελεσματική απόδοση. Το περίφημο “forming storming norming performing”, στο οποίο εκ των υστέρων προστέθηκε και το αdjourning, περιγράφει τα στάδια ως εξής: Στο πρώτο στάδιο τα μέλη της ομάδας λειτουργούν ακόμη με τη νοοτροπία του ατόμου, δίχως να βάζουν το “εγώ” στην υπηρεσία του “εμείς”. Το δεύτερο είναι το στάδιο των “συγκρούσεων”, το οποίο πολλές ομάδες περνούν έντονα κατά τη διαδικασία του σχηματισμού τους και της δημιουργίας της δυναμικής τους. Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου η ομάδα συμπεριφέρεται “επιθετικά”, διότι αντιμετωπίζει την πρόκληση της αναθεώρησης της προηγούμενης πραγματικότητάς της· σπάει τα στερεότυπα της προηγούμενης εποχής της, παύει να θεωρεί ως δεδομένα τα προηγούμενα δεδομένα, μαθαίνει να ζει με διαφορετικούς περιορισμούς και κανόνες συγκριτικά με την προηγούμενη ζωή της. Στο επόμενο στάδιο, της ενοποίησης, όταν αρχίζει να μπαίνει στην “κανονικότητα” και να προσαρμόζεται στη νέα ρουτίνα της, η ομάδα δημιουργεί τη νέα της ταυτότητα, εφαρμόζει τις νέες διαδικασίες και αρχίζει να κατανοεί ποιες είναι οι νέες της δυνάμεις και πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει τους νέους πόρους της.

Οταν έχουν προηγηθεί όλα τα προηγούμενα, η ομάδα φτάνει στην ωρίμανση και μπαίνει στο στάδιο της απόδοσης, δηλαδή φτάνει στο βελτιστοποιημένο στάδιο συμπεριφοράς, λειτουργεί σωστά και αποδοτικά, με αμοιβαία εμπιστοσύνη, υποστήριξη και συνεργασία. Σε αυτό το στάδιο η συγκέντρωσή της φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο και κάπως έτσι, χάρη στις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί και ωριμάσει, η ομάδα καταφέρνει να “σηκώνει” πιο απαιτητική εκπαίδευση και να προοδεύει, να βελτιώνεται. Το επόμενο, το τελευταίο, είναι το στάδιο της διάλυσης· οι άνθρωποι φεύγουν και η ομάδα αποδομείται.

Τι κάνει στη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων σταδίων ο προπονητής, για να καταφέρει να ζήσει και να απολαύσει το τέταρτο στάδιο, της βέλτιστης απόδοσης; Στο πρώτο στάδιο βοηθά τους ποδοσφαιριστές να αντιληφθούν τους ρόλους και τις ευθύνες τους, βοηθώντας την ομάδα να αναπτύξει μια αίσθηση ταυτότητας. Σε αυτό το στάδιο, που είναι στάδιο μεγάλης δοκιμασίας, ο προπονητής και οι ποδοσφαιριστές χρειάζονται τον χρόνο τους για να συνεννοηθούν, μέσα από τα “μπράβο” του προπονητή που καθοδηγεί μέσα από επαίνους και εγκρίσεις τους παίκτες του στην επιθυμητή συμπεριφορά. Στο δεύτερο στάδιο ενθαρρύνει τη δημιουργία αποτελεσματικών τρόπων ενδοεπικοινωνίας μεταξύ των μελών της ομάδας, επιτρέποντας την εξέλιξη της ομάδας, και αντιμετωπίζοντας τις συγκρούσεις που φυσιολογικά προκύπτουν. Κατά το στάδιο της ομαλοποίησης, ο προπονητής οδηγεί την ομάδα προς τον προσδιορισμό των στόχων της, ενθαρρύνοντας τους ποδοσφαιριστές να λαμβάνουν μόνοι τις αποφάσεις και να μη συμπεριφέρονται ως εξαρτώμενοι από τον πάγκο. Επιτρέπει δηλαδή στα μέλη της ομάδας, στην ομάδα να συντονίζει μόνη το έργο, τη δράση της, και ενθαρρύνει τη δημιουργική σκέψη και δράση, τις ατομικές επινοήσεις, την καινοτομία. Στο υπέροχο στάδιο της βέλτιστης απόδοσης, ο προπονητής αναθέτει στην ομάδα την ευθύνη της παρακολούθησης και του ελέγχου των αποστολών της και των καθηκόντων της. Ενθαρρύνει τους ποδοσφαιριστές να γίνονται προπονητές στο τερέν, να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο, και τους καθοδηγεί προκειμένου να πετύχουν ακόμη υψηλότερο επίπεδο ενδοεπικοινωνίας και να αυξήσουν την αίσθηση εμπιστοσύνης προς την ομάδα ώστε να φτάσουν στο επίπεδο να αξιολογούν μόνοι το επίπεδο της δουλειάς που κάνει η ομάδα στο τερέν και να τη βελτιώνουν.

Ολα τα παραπάνω, που είναι μέρος της ύλης που διδάσκονται αυτοί που θέλουν να κατανοήσουν την φύση και τις ιδιαιτερότητες μιας ποδοσφαιρικής ομάδας, απαιτούν χρόνο. Σημαντικό διάστημα χρόνου, όταν πρόκειται για συλλόγους. Μεγαλύτερο και ενδεχομένως απροσδιόριστα μεγαλύτερο όταν πρόκειται για εθνικές ομάδες, σημειώνεται στα μαθήματα. Οταν πρόκειται για εθνικές ομάδες, η πρόταση είναι να βασίζεται ο προπονητής σε όσο το δυνατόν περισσότερους “παλιούς” ποδοσφαιριστές, που δημιουργούν μια προοπτική να διανύσει η ομάδα πιο σύντομα και πιο “αναίμακτα” τα πρώτα στάδια μέχρι να φτάσει σε αυτό της καλής απόδοσης.

Ολα αυτά έδειξαν παραπάνω από επίκαιρα στο μυαλό μου, τώρα που το στομάχι μου αρχίζει να σφίγγει, στην αναμονή αυτού που θα δω να συμβαίνει στο Ιταλία – Ελλάδα το ερχόμενο Σάββατο. Τα αντιλήφθηκα ως τον καλύτερο τρόπο για να αναπτύξω τον συλλογισμό μου τώρα που προσεγγίζω το σαββατιάτικο ματς. Σκέφτομαι ότι οι 25 ποδοσφαιριστές που προσκάλεσε ο Τζον Φαν'τ Σιπ δεν είχαν ποτέ αποτελέσει την αποστολή της Εθνικής. Σκέφτομαι ότι ανάμεσά τους είναι αρκετοί που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, όχι μόνο ποδοσφαιρικά αλλά και κοινωνικά, δεν είχαν πει ποτέ τους ένα “γειά”. Σκέφτομαι ότι από αυτή την αποστολή απουσιάζουν όλοι οι “παλαιότεροι” ποδοσφαιριστές, με συνέπεια να είναι “παλιοί” ο Φετφατζίδης και ο Σταφυλλίδης των 26 και 27 συμμετοχών. Σκέφτομαι πάνω στα λόγια ενός άπειρου – στο επίπεδο του πρώτου προπονητή εθνικής ομάδας – προπονητή, που μας είπε ότι βρήκε τα ματς με την Ιταλία και τη Βοσνία για να κάνει δοκιμές επειδή στο δικό του μυαλό η δουλειά του πρόκειται να κριθεί στην επόμενη διοργάνωση και όχι στα προκριματικά του Euro 2020. Σκέφτομαι ότι τα ίδια μας είχαν πει και οι δύο αμέσως προηγούμενοι προπονητές, για τους οποίους ο χρόνος απέδειξε ότι είχαν εσφαλμένη εντύπωση ότι η διοίκηση της Ομοσπονδίας θα τους έδινε χρόνο για να φτάσουν – αν θα έφταναν – στο στάδιο της βέλτιστης απόδοσης. Σκέφτομαι ότι αν κάνει ακόμη δύο προβληματικές εμφανίσεις η Εθνική, οι ίδιοι που προσέλαβαν τον Ολλανδό προπονητή και του τάζουν ότι θα περιμένουν να τον κρίνουν σε βάθος 2ετίας είναι αυτοί που θα τον διώξουν, όπως έκαναν και με τους προηγούμενους.

Κι ύστερα από όλα τα παραπάνω σκέφτομαι ότι ανάμεσα σε αυτούς που επέλεξαν τον προπονητή και τους τεχνικούς και αθλητικούς διευθυντές, όπως και τους προηγούμενους προπονητές και διευθυντές δεν υπάρχει ούτε ένας που να έχει σπουδάσει διοίκηση αθλητισμού. Μπροστά μας έχουμε ακόμη έναν προπονητή που κάνει πειράματα, επειδή και εκείνος αποτελεί ακόμη ένα πείραμα μιας πειραματικής διοίκησης, η οποία δεν έχει την επάρκεια για να αποφασίζει για τη στελέχωση της Εθνικής Ομάδας. Σκέφτομαι ότι έχω ο ίδιος κουραστεί να αναλύω αυτά που οπουδήποτε αλλού, όπως αποδεικνύει το απόσπασμα του μαθήματος που παραπάνω χρησιμοποίησα, θεωρούνται ως αυτονόητα. Αυτά που η επιστήμη αναγνώρισε το 1977, σε σχέση με την ανάπτυξη της ομάδας, στην Ελλάδα του 2019 παραμένουν εκτός της διδακτέας ύλης του ελληνικού ποδοσφαίρου.

Φτάνει το Σάββατο. Μπαίνω στην ψυχολογία των 25 ποδοσφαιριστών που προσκάλεσε ο Φαν'τ Σιπ για να κάνουν το ταξίδι στην Ρώμη για να αντιμετωπίσουν, στο “Ολίμπικο”, μπροστά σε 50 χιλιάδες χαρούμενους Ιταλούς θεατές, την νέα Ιταλία του Μαντσίνι.