Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων

Oταν η ΚΑΕ Παναθηναϊκός αποφάσισε να τιμήσει τον 78χρονο Κώστα Μουρούζη, ο προϊστάμενός μου με κάλεσε στο γραφείο του. «Πάρε τον ένα τηλέφωνο, να σου πει πέντε πράγματα, και γράψε ένα ωραίο κομμάτι για το αυριανό φύλλο».

Του τηλεφώνησα, τον βρήκα πρόθυμο παρά την αβάσταχτη θλίψη που του προκάλεσε στα στερνά του ο θάνατος της συζύγου του Δόμνας, του συστήθηκα αν και με θυμόταν, μου είπε δέκα πράγματα, έγραψα ένα κείμενο, ελπίζω αξιοπρεπές και αντάξιο του ανδρός.

Δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία, που μόλις είχε επιστρέψει στα περίπτερα, στις 23 Ιανουαρίου 2013. Το διάβασαν, βέβαια, ελάχιστοι. Το αναδημοσιεύω εδώ, προς τιμήν και εις μνήμην:

*************

"Πονηρέ γκρέκο, εσύ θα με κάνεις να αλλάξω τους κανονισμούς".
Οταν ο Κώστας Μουρούζης καλείται να επιλέξει τη μεγαλύτερη κατάκτηση της αστερόεσσας καριέρας του, δεν μιλάει για πρωταθλήματα, κύπελλα ή προκρίσεις. Γυρίζει στο σωτήριον έτος 1971 και θυμάται ότι ένα δικό του προπονητικό τρικ καθιέρωσε την ισοπαλία στο μπάσκετ. "Aχ πονηρέ γκρέκο", του είπε ο ισχυρός ανήρ της τότε FIBA, Ουίλιαμ Τζόουνς, εκείνη τη βραδιά στο Τελ Αβίβ. "Τους χάλασες τη γιορτή και με έβαλες σε σκέψεις". Ο Ουαλλός Τζόουνς ήταν ο προκάτοχος του Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς.
Συνέβη στις 9 Δεκεμβρίου 1971, τη βραδιά των επίσημων εγκαινίων του "Γιαντ Ελιάου" , μπροστά σε δεκάδες επίσημους προσκεκλημένους, μεταξύ των οποίων και ο διαβόητος μονόφθαλμος υπουργός Αμυνας, Μοσέ Νταγιάν. Ο Παναθηναϊκός είχε κερδίσει το ματς της Αθήνας με διαφορά 8 πόντων ("πήγα στο Ισραήλ για κατασκοπεία και με κορόιδεψαν, με έστειλαν σε λάθος πόλη", θυμάται ο Μουρούζης, "ειδάλλως θα νικούσαμε πιο εύκολα"), αλλά οι περισσότεροι τον είχαν ξεγραμμένο.
"Μην είστε βιαστικοί και πεσσιμιστές, είπα στους δημοσιογράφους, μπορούμε να περάσουμε".
Και πράγματι, ο επαναληπτικός ήταν αμφίρροπος. Δεκαπέντε δευτερόλεπτα πριν το τέλος, χάναμε με 2 πόντους αλλά κερδίσαμε βολές. Ζήτησα λοιπόν τάιμ-άουτ και διέταξα τον Κέφαλο να τις χάσει. Θα φας πρόστιμο 100 χιλιάρικα αν τις βάλεις και τις δύο, του είπα. Κι έπειτα θα καθίσετε ακίνητα στρατιωτάκια. Αν ο αγώνας πήγαινε στην παράταση, η Μακάμπι θα είχε πιθανότητες να ανατρέψει το -8 της Αθήνας. Με το δικό μου κόλπο, νίκησε με 1 πόντο αλλά προκριθήκαμε εμείς". Οι ισραηλινές σαμπάνιες έμειναν στο ψυγείο και ο πονηρός γκρέκο Μουρούζης απέκτησε το παρατσούκλι "αλεπού των πάγκων". Από την επόμενη σεζόν, καθιερώθηκε η ισοπαλία στις διπλές αναμετρήσεις...
Την περίοδο 1971-2, περί ης ο λόγος, ο Παναθηναϊκός έφτασε στα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Σαν να λέμε, φάιναλ-φορ. Αποκλείστηκε από την Ινις Βαρέζε, αλλά τοποθέτησε τη θεμέλιο λίθο για τα θαύματα της περιόδου 1994-2012. Στην πρώτη λαμπρή περίοδο της ιστορίας τους στο μπάσκετ, 1966 με 1974, οι "πράσινοι" κατέκτησαν 6 πρωταθλήματα Ελλάδας και έκαναν αισθητή την παρουσία τους στην Ευρώπη τουλάχιστον τρεις φορές. Ο Κώστας Μουρούζης ήταν ο στρατηγός αυτών των θριάμβων.
"Δεν περίμενα να με θυμηθεί κανείς σε αυτή την περίοδο της ζωής μου", ομολογεί ο 78χρόνος προπονητής. "Οφείλω να ευχαριστήσω θερμά τη διοίκηση του Παναθηναϊκού και να ευχηθώ στον πρόεδρό του να συνεχίσει τις επιτυχίες του πατέρα και του θείου του. Η ισχύς εν τη ενώσει, δεν λένε; Η οικογένεια Γιαννακόπουλου έδωσε αυτό ακριβώς που είχε ανάγκη η ομάδα, χωρίς να λογαριάζει χρόνο ή χρήμα. Είναι πολύ ευγενικό παιδί ο Δημήτρης, θυμάμαι που τον βάζαμε μικρό στο γήπεδο και χάζευε τις προπονήσεις στον 'Τάφο του Ινδού'...".
Ο Μουρούζης γνωρίζει κάθε γωνιά του παλιού γηπέδου. "Ηταν όλα δύσκολα, εκείνα τα χρόνια. Το μοναδικό μου εφόδιο ήταν η προετοιμασία πριν από κάθε αγώνα. Εβλεπα τους παίκτες να κατεβαίνουν τα σκαλιά και καταλάβαινα αμέσως ποιός έχει όρεξη και ποιός δεν έχει. Οσοι δεν είχαν κέφι έκαναν ακόμα πιο σκληρή προπόνηση από τους υπόλοιπους. Φρόντιζα να μαθαίνω τα πάντα για τη ζωή και την οικογενειακή τους κατάσταση, όχι μόνο των δικών μου, αλλά και των αντιπάλων...".
Η αντιπαλότητα με τον Φαίδωνα Ματθαίου δεν είναι παρά μύθος. "Δύο άνθρωποι, κρατούσαμε στα χέρια μας το ελληνικό μπάσκετ. Και όμως τα καταφέρναμε. Στεκόμασταν αξιοπρεπώς, λίγο πιο πίσω από τους Ιταλούς, τους Ισπανούς και 2-3 άλλες χώρες. Και αυτούς ακόμη τους δυσκολεύαμε. Ο πατριωτισμός ήταν το κίνητρό μας. Δεν παίζαμε για τα λεφτά, αλλά για την Ελλάδα. Ο Ελληνας, άλλωστε, το έχει στο αίμα του το μπάσκετ. Αυτά που έλεγα πριν από 30 χρόνια αποδείχθηκαν σωστά με τις πρόσφατες επιτυχίες. Τις βλέπω και συγκινούμαι".
Ο Μουρούζης θα τιμηθεί απόψε από τον επίσημο Παναθηναϊκό, μολονότι ουδέποτε φόρεσε την πράσινη φανέλα. Επαιξε μόνο στον Τρίτωνα και στην Εθνική ομάδα και στη Τζίρα Μπολόνια, για πέντε χρόνια από το 1955. Στην Ιταλία, ο "Ντίνο" κατέκτησε 4 πρωταθλήματα, βγήκε πρώτος σκόρερ, αναδείχθηκε κορυφαίος ξένος παίκτης και κέρδισε με τον ιδρώτα του τα πρώτα του χρήματα: "Η μητέρα μου δεν με άφηνε να φύγω, αλλά ευτυχώς την έπεισε ο αδελφός μου. Κάθε πρωί πήγαινα στο γήπεδο με δέκα μπάλες και έκανα παραπανίσια προπόνηση. Διετές συμβόλαιο δεν υπέγραψα ποτέ, ήθελα να κερδίζω την εμπιστοσύνη τους μέσα στο γήπεδο. Αγαπούσα αυτό που έκανα, γι'αυτό πρόκοψα. Οταν μάλιστα γνώρισα τη συγχωρεμένη τη γυναίκα μου, της είπα να μη με παρεξηγήσει, γιατί έχω και άλλον έναν έρωτα. Την κίτρινη μπάλα του μπάσκετ".
Στη μνήμη της αγαπημένης του Δόμνας ο Κώστας Μουρούζης αφιερώνει την αποψινή βράβευση. "Μη ξεχάσεις να το γράψεις", παρακάλεσε. "Αυτή η τιμητική διάκριση της ανήκει. Για τη συμπαράσταση, την αγάπη και το μεγαλείο της ψυχής της..".

***************

Ο κύριος Κώστας Μουρούζης, ισχυρός πυλώνας του ελληνικού μπάσκετ μέχρι τις τελευταίες του μέρες, έφυγε χθες για να πάει να συναντήσει τη Δόμνα του. Πριν από αυτόν, αποχώρησε από αυτόν τον μάταιο κόσμο ο άνθρωπος που μού είχε παραγγείλει αυτό το ρεπορτάζ: ο Φίλιππος Συρίγος.

Δεν φανταζόταν βέβαια ότι θα περνούσε πρώτος το κατώφλι που δεν έχει γυρισμό. Ο Γιώργος έχασε τον νουνό του, δύο πατεράδες μέσα σε λίγους μήνες, αλλά ο Φίλιππος ξαναβρήκε τον παλιό του φίλο.

Πρώτος κάθισε και άνοιξε φύλλο σε αυτό το τραπέζι ο Φαίδων Ματθαίου, πριν από 3 χρόνια. Τον ακολούθησε ο Γιώργος Κολοκυθάς, εντελώς ξαφνικά, τον Μάρτιο του 2013. Μετά, τον Οκτώβριο, ο Συρίγος, σε απόσταση λίγων ημερών από τον Γιώργο Αμερικάνο. Και χθες, ο Μουρούζης. Στοιχηματίζω ότι θα έπαιξαν στα γρήγορα ένα μονό και θα έπιασαν κουβέντα για την ομάδα που ενώνει τις μνήμες, τα συναισθήματα και τις καριέρες των πέντε..

Δεν ήταν βέβαια ο Παναθηναϊκός αυτή, ούτε ο Ολυμπιακός ούτε ο Άρης ούτε η ΑΕΚ. Από κάποια παράξενη καρμική σύμπτωση, ο Κώστας Μουρούζης πήγε να συμπληρώσει το κουιντέτο των γιγάντων την ίδια μέρα που η Εθνική ομάδα υποδεχόταν τη νέα της εποχή.

Απομένει να δούμε, εάν οι αποδέκτες της κληρονομιάς, «κόκκινοι» και «πράσινοι», σκοπεύουν να τη σεβαστούν και να την τιμήσουν όσο ο "Ντίνο", ο Φαίδων, ο Φίλιππος, ο "παγκόσμιος" και ο "μύτος".