Κατοικούν στον ισπανικό Βορρά, ανάμεσα στον Ατλαντικό και τα Πυρηναία εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κατάφεραν να διατηρήσουν την ιδιαίτερη ταυτότητά τους, την αρχαία γλώσσα τους, τις παραδόσεις τους, το πάθος για την ελευθερία υπό αντίξοες συνθήκες. Είναι Βάσκοι. Τα προηγούμενα χρόνια η πανέμορφη Χώρα τους συνδέθηκε με την τυφλή βία και τις ακραίες διεκδικήσεις όμως ένα μοναδικό ένστικτο επιβίωσης τους κρατάει συνεχώς στον αφρό. Διότι, όπως λέει το ρητό τους, «πριν ο Θεός γίνει Θεός και οι πέτρες γίνουν πέτρες, οι Βάσκοι ήταν ήδη Βάσκοι!».

Το μπασκετικό Supercopa, λοιπόν, που διεξήχθη φέτος στη Βιτόρια ήταν μια καλή αφορμή για ένα ταξίδι στο Euskadi. Αρχικά, όμως, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Οι Βάσκοι είναι μια πραγματικά μυστήρια φυλή. Πολύ μυστήρια και, συγχρόνως, μια από τις παλαιότερες φυλές της Ευρώπης! Θεματοφύλακες μιας ιδιαίτερης παράδοσης που οι απαρχές της χάνονται στον χρόνο, διεκδίκησαν και στη συνέχεια πέτυχαν την αυτονομία τους, μολονότι επί Φράνκο έγινε συστηματική προσπάθεια ώστε να αλλοιωθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και να αφομοιωθούν στο ισπανικό κράτος.

Ο Έκο σε αγγλικά, ισπανικά και... βασκικά

Απαγορεύθηκε η γλώσσα τους, πλέον όμως η euskara εμφανίζεται παντού. Αρχικώς, στα ονόματα των πόλεων. Πλάι στη Βιτόρια δεσπόζει το «Gasteiz», το Μπιλμπάο κυκλοφορεί και ως «Bilbo» ενώ η «Donostia» συνοδεύει το Σαν Σεμπαστιάν. Πινακίδες, επιγραφές και... αποφθέγματα του Ουμπέρτο Έκο βρίσκονται στους δρόμους, γραμμένα στην αγγλική, την ισπανική και τη βασκική βερσιόν! Παρεμπιπτόντως, οι γλωσσολόγοι δεν έχουν καταφέρει να ανιχνεύσουν οποιαδήποτε συγγένεια με καμία γνωστή γλώσσα, ινδοευρωπαϊκή ή άλλη. Είναι η μόνη που απέμεινε από τις γλώσσες που μιλιούνταν στη νοτιοδυτική Ευρώπη, με ιστορία που φτάνει ως τα 6.000 χρόνια!

Ουίσκι (διπλή δόση) & κονιάκ (μονή) σε ποτήρι μπύρας!

Στη Βιτόρια, λοιπόν. Το ισπανικό αντίστοιχο του Fargo χωρίς το χιόνι. Το σκηνικό στήθηκε στο μπαρ κοντά στη «Fernando Buesa Arena» αμέσως μετά τον τελικό. Παρεμπιπτόντως η Γκραν Κανάρια κατέκτησε το SuperCopa στον τελικό με την Μπαρτσελόνα του Γιώργου Μπαρτζώκα και οι παίκτες της έβγαζαν selfies με τους 15 ήρωες-οπαδούς της που ταξίδεψαν εκεί! Τρεις Βάσκοι δημοσιογράφοι μάς κάλεσαν να ακολουθήσουμε το «πρωτόκολλο» και να τους συνοδεύσουμε για μπύρες. Η κουβέντα ξεκίνησε δυνατά! Μάθαμε το αγαπημένο ποτό του Λαμάρ Όντομ στις ελάχιστες ημέρες του στην Μπασκόνια: Ουίσκι (διπλή δόση) και κονιάκ (μονή) σε ένα ποτήρι μπύρας. Το αποκαλούσε «the shot».

Η μπασκετική ανάλυση ολοκληρώθηκε, ωστόσο η κουβέντα που ακολούθησε δεν σε άφηνε να σηκωθείς από τη θέση σου. Αντίθετα, μπορούσες να ανάψει και τρίτο τσιγάρο, παρέα με… φανατικούς αντικαπνιστές! Την περίοδο, λοιπόν, που βρεθήκαμε στη Βιτόρια, η Χώρα των Βάσκων είχε εκλογές, το ίδιο και η Γαλικία. Μοιραία η κουβέντα έφτασε στην ΕΤΑ κι ενώ προηγουμένως οι Βάσκοι ρωτούσαν για τις τύχες του… Βαρουφάκη! «Τι γίνεται με την ΕΤΑ; Πλέον μιλάτε ελεύθερα για αυτήν ή είναι κάτι που προσπαθείτε να ξεχάσετε;». Με σύμβολό της τον πέλεκυ κι ένα φίδι και στόχο την αυτοδιάθεση των Βάσκων, η οργάνωση αυτή είχε φτάσει να θεωρείται υπεύθυνη για τον θάνατο 830 ατόμων, οι μισοί εκ των οποίων αστυνομικοί – στρατιωτικοί και οι υπόλοιποι ανυποψίαστοι πολίτες, ανάμεσά τους και 30 παιδιά.

«Μεγάλωσα με φόβο, επιθέσεις και βόμβες»

Στις 20 Οκτωβρίου 2011 κι έπειτα από σχεδόν 40 χρόνια ένοπλου αγώνα, η ΕΤΑ ανακοίνωσε την οριστική παύση της δράσης της. «Δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ευχαριστήσει κανείς την ΕΤΑ. Πολλοί λένε ότι ήταν μια τρομοκρατική οργάνωση, με μια επίφαση αγώνα υπέρ της ανεξαρτησίας. Άλλοι, πάλι, λένε πως ήταν ο μοναδικός τρόπος για να διεκδικήσουμε κάποια πράγματα... Αυτό που μπορώ να σου πω είναι ότι είμαι 42 χρονών και θυμάμαι ότι μεγάλωσα με αυτή την κατάσταση. Επιθέσεις, βόμβες, φόβος...» μάς εξήγησε ο συνάδελφος του Radio Vitoria, Natxo Mendaza, κάνοντας τον σχετικό παραλληλισμό με ό,τι είχαμε δει λίγα λεπτά νωρίτερα στη Fernando Buesa Arena. «Είδατε, για παράδειγμα, ότι όλος ο κόσμος στο γήπεδο αποδοκίμασε τον Φελίπε Ρέγιες. Είναι ο αρχηγός της Ρεάλ και η συγκεκριμένη ομάδα εκφράζει, ακριβώς, το κράτος της Μαδρίτης».

Παρεμπιπτόντως ο Fernando Buesa, ο οποίος έδωσε το όνομά του στο μπασκετικό γήπεδο της Βιτόρια ήταν Βάσκος σοσιαλιστής πολιτικός, ο οποίος δολοφονήθηκε από την ΕΤΑ στις 22 Φεβρουαρίου 2000, λίγο πριν από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου στην Ισπανία, όταν πυροδοτήθηκε εκρηκτικός μηχανισμός σε παγιδευμένο αυτοκίνητο, στον δρόμο από το σπίτι στο γραφείο του! «Σταματήστε επιτέλους να είστε απλοί θεατές σε όσα συμβαίνουν γύρω σας! Δώστε την προσοχή σας στους πολίτες της Βασκονίας. Είναι στόχοι τρομοκρατών, δεν έχουν ασφάλεια και ελευθερία! Δώστε ένα τέλος σε όλο αυτό» ήταν οι τελευταίες κουβέντες του προς τους εκπροσώπους του κόμματος Herri Batasuna που λειτουργούσε ως πολιτικό προκάλυμμα της ΕΤΑ και τέθηκε εκτός νόμου το 2002.

«Στην Ισπανία ανεχόμαστε ο ένας τον άλλον!»

Ο λόγος ξανά στον Natxo. «Πλέον η κουβέντα δεν είναι πια ταμπού. Μπορείς να μιλήσεις για την ΕΤΑ χωρίς να φοβάσαι ότι μπορείς να χαρακτηριστείς... Όλα άλλαξαν στον τρόπο που η Ισπανία αντιλαμβάνεται το ζήτημα έπειτα από ένα πρόγραμμα στην τηλεόραση που σατίριζε τη δράση της! Θα σου πω το εξής. Η Ισπανία είναι ένα κράμα από διαφορετικές κουλτούρες, διαφορετικές νοοτροπίες... Αντιμετωπίζουμε αλλιώς τα πράγματα. Μπορείς να πεις ότι ανεχόμαστε ο ένας τον άλλον!». Σε εκείνο το σημείο τον ρωτήσαμε αν η κατάσταση θυμίζει σε κάτι την πάλαι ποτέ ενωμένη Γιουγκοσλαβία πριν από την κατάρρευση. «Ναι, μπορείς να το πεις κι έτσι. Η Γιουγκοσλαβία κατέρρευσε μετά τον θάνατο του Τίτο, εμείς όμως αντέχουμε ακόμα (γέλια)».

Ένα... nosotros στο ποτάμι

Αντί επιλόγου, προτιμήσαμε την πιο χαρακτηριστική φωτογραφία από το Σαν Σεμπαστιάν, ίσως την πιο όμορφη πόλη στον ισπανικό Βορρά, και σημειωτέον πολιτισμική πρωτεύουσα της Ευρώπης, φέτος. Εκεί όπου οι Βάσκοι μαζεύονται σε παρέες, άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, και πηγαίνουν από το ένα μπαρ στο άλλο. Στην πραγματικότητα μένουν όρθιοι, έξω από τα μπαρ, τα οποία άλλωστε είναι πολύ μικρά, με ένα ποτήρι στο χέρι κι ένα μεζέ. Αυτό το τελετουργικό συνήθως επαναλαμβάνεται δυο φορές την ημέρα! Στη μέση του ποταμού, λοιπόν, που χωρίζει το Σαν Σεμπαστιάν στη μέση δεσπόζει μια επιγραφή που αναφέρει «Nosotros» (σ.σ. «Εμείς»). Έτσι, χωρίς λόγο...

Το σημαντικότερο αξιοθέατο της Χώρας των Βάσκων είναι οι ίδιοι οι Βάσκοι. Έχουν τη φήμη ανθρώπων κλειστών και επίμονων, αφοσιωμένων στο καθήκον, αλλά ταυτόχρονα είναι τόσο στενά συνδεδεμένοι με τις χαρές της ζωής...