Το έγκλημα, ειδικά αυτό που έχει ταπεινά ή ακατανόητα κίνητρα, μπορεί να εξηγήσει τα ανεξήγητα! Καμία ειδεχθής πράξη δεν είναι αποκομμένη από το κοινωνικό περιβάλλον. Καμία έκνομη και τόσο βάρβαρη ενέργεια δεν μένει ανεπηρέαστη από τις εκάστοτε πολιτικές, οικονομικές συνθήκες ενός τόπου. Την ώρα που θα χυθεί αίμα, θα σπάσει και το καθωσπρέπει είδωλο ενός κόσμου που κρύβεται στην υποκρισία, την αδιαφορία, τη φιλαυτία, την ιδιοτέλεια.

Μάλιστα, όσο πιο βίαια αντιμετωπίζεται ο άνθρωπος το ίδιο βίαια θα αντιδράσει κάποια στιγμή. Το παν γι' αυτόν είναι ο κόσμος του και όταν νιώσει πως αυτός απειλείται, τότε είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα. Ακόμη και να σκοτώσει!

Τότε, όλα διαλύονται και τα κομμάτια ή χάνονται ή αν βρεθούν θα είναι ραγισμένα και στις ρωγμές μόνο ο χρόνος μπορεί να επέμβει. Όχι για να τα κλείσει, αυτό είναι αδύνατο, αλλά για να ανασυνθέσει την εικόνα που υπήρχε και η ζωή να συνεχιστεί αθόρυβα, δίχως συναίσθημα. Να αφεθεί στη ροή του χρόνου και την εξέλιξη που όσο ωφέλιμη κι αν είναι, την ίδια στιγμή μπορεί να κρύβει τον μεγαλύτερο κίνδυνο, αυτόν της αλλοτρίωσης του ατόμου. Τον κίνδυνο να “αδειάσει” η ψυχή του και να μείνει ένα μεγάλο “Εγώ” που θα τον οδηγεί για πάντα.

Η Αναπαράσταση είναι η 23η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.

“Αγγελοπουλική σημειολογία”

Η Αναπαράσταση είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Ο έλληνας σκηνοθέτης με το “καλημέρα” έδειξε γιατί θα γινόταν τόσο σημαντικός και γιατί θα κέρδιζε βραβεία και τιμές. Κύριο μέλημα του, η εικόνα. Όχι μόνο η ομορφιά της. Όχι μόνο η δυνατότητα να γίνεται μέσο ακατάβλητο που μπορεί να μεταφέρει πανανθρώπινα, οικουμενικά μηνύματα. Πάνω απ' όλα για τον Αγγελόπουλο ήταν η ικανότητα της να “μιλά” στον θεατή. Οι ήχοι του φυσικού τοπίου, ο ψίθυρος της βροχής, η καθαρότητα του φωτός και (αυτό που άρεσε ιδιαίτερα στον δημιουργό) το μυστήριο της ομίχλης, έφτιαξαν την “Αγγελοπουλική σημειολογία”.

Το φυσικό σκηνικό έπαιζε πάντα μεγάλο ρόλο στις ταινίες του και αυτό γιατί σε αυτό άφηνε το μυστικό των ιστοριών του. Σε αυτό εμπιστευόταν το όραμα του που μερικές φορές άγγιζε τα όρια του μεγαλείου. Ο Αγγελόπουλος αντιμετώπιζε την κάμερα σαν συλλέκτη “ζωντανών” οπτικών στιγμών που προσπαθούν να επιβιώσουν πριν έρθει το επόμενο οπτικό ερέθισμα.

Γι' αυτό και επέμενε, γι' αυτό και μας παρέδωσε εκθαμβωτικής ομορφιάς μονοπλάνα, γι' αυτό και ο αφηγηματικός ρυθμός ήταν αργός. Για να ακούσει και να δει την ιστορία ο θεατής απ' όλες τις πλευρές, για να μη μείνει εκτός ποτέ η ελληνική φύση.

Ο Αγγελόπουλος πολύ πριν τους Κοέν

Ο Αγγελόπουλος θα μπει στον κινηματογραφικό χώρο με τόλμη και σχέδιο μελετημένο στην εντέλεια. Η ταινία προβάλλεται το 1970. Δικτατορία, μετανάστευση και άγρια υποβάθμιση της ζωής στην ύπαιθρο. Ανεργία και φτώχεια μαστίζουν τα χωριά της ελληνικής επικράτειας η οποία “αιμορραγεί” με την έξοδο των νέων από τη χώρα. Η Γερμανία, κυρίως, η νέα Γη της Επαγγελίας. Τα χωριά ερημώνουν, ρημάζουν και όσοι μένουν πίσω, κυρίως ηλικιωμένοι, παλεύουν με τον χρόνο, τη φύση και τη μοναξιά τους.

Ο Αγγελόπουλος δεν παραλείπει τίποτα απ' όλα αυτά, γίνονται η βάση της Αναπαράστασης για να αναπτυχθεί το μοναδικής σύλληψης σενάριο. Αυθαιρετώντας και τοποθετώντας το στο σήμερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σενάριο έχει πολλές ομοιότητες με αυτά που φτιάχνουν οι αδελφοί Κοέν. Σκεφτείτε, λοιπόν, πόσο σημαντικό ήταν τότε να ειπωθεί μια ιστορία με τέτοιο τρόπο.

Η υπόθεση απλή. Έπειτα από χρόνια στη Γερμανία, ένας άντρας επιστρέφει στη γενέτειρα του, ένα χωριό της Ηπείρου. Λίγες ημέρες αργότερα η γυναίκα του και ο εραστής της θα τον δολοφονήσουν και θα τον θάψουν στον κήπο.

Οι συγχωριανοί όμως θα τους υποπτευτούν και θα καλέσουν την αστυνομία. Η ταινία αποτέλεσε σταθμό για τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο (Ν.Ε.Κ). Κέρδισε πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και το FIPRESCI-ειδική μνεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

Το “ανορθόδοξο” καθηλώνει

Η πρωτοπορία του φιλμ αφηγηματικά εντοπίζεται στον “ανορθόδοξο” τρόπο με τον οποίο ενώνονται οι χρονικές περίοδοι του. Ο Αγγελόπουλος επιλέγει την αναδρομή στο παρελθόν για να αναπαραστήσει τη δολοφονία του συζύγου.

Το παρόν μπλέκεται αρμονικά με το παρελθόν και αργά αλλά μεθοδικά θα μάθουμε όχι μόνο πώς δολοφονήθηκε ο άνδρας, αλλά και πώς “δολοφονήθηκε” ένα ολόκληρο χωριό. Σε αντίθεση με την ήρεμη δύναμη των κάδρων, το σενάριο αποπνέει ζωντάνια και μια διεισδυτική ματιά που φτάνει μέχρι το μεδούλι της κλειστής κοινωνίας.

Ο Αγγελόπουλος επιλέγει το ασπρόμαυρο και στον σχεδόν εγκαταλειμμένο τόπο βρίσκει τον χώρο που θέλει για να αναδείξει τις χρόνιες παθογένειες της ελληνικής μη αστικής κοινωνίας. Το κουτσομπολιό, η αδιακρισία και η ανάγκη να ζήσουν μια άλλη ζωή οι κάτοικοι της, γίνονται εύφλεκτο υλικό σε μια χώρα που βράζει.

Το όνειρο για μια ζωή με περισσότερα υλικά αγαθά, “τακτοποιημένη” και ήσυχη υπερισχύει όλων και κάθε απειλή πρέπει να αντιμετωπιστεί αμείλικτα. Γι' αυτό και όταν έρχεται ο σύζυγος από τη Γερμανία φαντάζει ως τέτοια.

Όλο αυτό που έχει φτιάξει η σύζυγος με τον εραστή πρέπει να μείνει ως έχει. Ο φόνος είναι η μόνη λύση και στην ουσία αντικατοπτρίζει την οικονομική εξόντωση και βίαιη αλλαγή στη σκέψη και τη νοοτροπία των κατοίκων του αυτού του χωριού της Ηπείρου. Η ατομική ευημερία και πρόοδος θέτουν το αμείλικτο δίλημμα “ζωή ή θάνατος”.