Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά
πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.
M' ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία.
M' ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώνει.
- Γιάννης Ρίτσος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο»

Για κάποιους ήταν ήρωας. Για άλλους, προδότης που καταδικάστηκε ως κατάσκοπος και εκτελέστηκε δια τουφεκισμού μια ανοιξιάτικη Κυριακή του 1952. Σε κάθε περίπτωση, ο Νίκος Μπελογιάννης υπερασπίστηκε τα ιδανικά του ως το τέλος, πληρώνοντας τη δράση του με τη ζωή του. Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο που απεικόνισε ο Πάμπλο Πικάσο ξεχώρισε για τον ηρωισμό και το ήθος που επέδειξε στις τελευταίες στιγμές του απέναντι στον θάνατο, κερδίζοντας τον καθολικό σεβασμό και προκαλώντας παγκόσμιο κίνημα συμπαράστασης για την αποτροπή της εκτέλεσής του! «Τα δικαστήριά σας είναι δικαστήρια σκοπιμότητας. Γι' αυτό δεν ζητώ την επιείκειά σας. Αντικρίζω την καταδικαστική σας απόφαση με περηφάνια και ηρεμία. Με το κεφάλι ψηλά θα σταθώ μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα» ανέφερε ο Νίκος Μπελογιάννης κλείνοντας την απολογία του ενώπιον του έκτακτου στρατοδικείου.

Στο μεταξύ, μετά τη λήξη του Εμφυλίου στην Ελλάδα (1945-49), περίπου 100.000 μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μαζί με τις οικογένειές τους πέρασαν τα βόρεια σύνορα της χώρας και βρήκαν καταφύγιο στις νεαρές τότε Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες. Ό,τι συνέβη, δηλαδή, στα χωράφια του χωριού Iváncsa, σχεδόν 56 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, Βουδαπέστη, όταν 2.000 πολιτικοί πρόσφυγες από τη βόρεια Ελλάδα έχτισαν ένα χωριό το οποίο... ζει ως τις μέρες μας και φέρει το όνομα μιας ιστορικής φυσιογνωμίας του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος: Beloiannisz!

«Δώσαμε το όνομα Beloiannisz μετά την εκτέλεσή του»

«Η κοινότητα δεν είχε όνομα πριν εκτελέσουν τον Μπελογιάννη! Για τους Ούγγρους ήμασταν απλώς το Ελληνοχώρι, ένα μέρος για εξόριστους και ηττημένους αριστερούς του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα. Μετά την εκτέλεσή του (σ.σ. 30/3/1952), οι κάτοικοι μαζεύτηκαν στο Σπίτι της Κουλτούρας και συμφώνησαν ομόφωνα να δώσουν το όνομα του Μπελογιάννη στο χωριό! Όλα έγιναν πολύ-πολύ γρήγορα. Νομίζω, μάλιστα, την ίδια μέρα!» εξήγησε στο Gazzetta Weekend Journal ο κύριος Γιάννης Κουνέλας, ο οποίος γεννήθηκε στην Ουγγαρία το 1952 και επαναπατρίστηκε το 1990.

«Μια μικρή Ελλάδα στην καρδιά της Ουγγαρίας»

Στα 65 του χρόνια ζει στη Θεσσαλονίκη και περιγράφει την υποδοχή που έτυχαν οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες: «Σχεδόν 4-5 χιλιάδες Έλληνες, κυρίως βαριά τραυματίες, πήγαν στην Ουγγαρία μετά από τον Εμφύλιο αφού θα έβρισκαν καλή ιατρική περίθαλψη. Οι Ούγγροι μας βοήθησαν και με το παραπάνω! Φρόντισαν τα προσφυγόπουλα μας και τα φιλοξένησαν στα ερημωμένα παλάτια των πλουσίων που είχαν μετατραπεί σε ιδρύματα για παιδιά. Το χωριό χτίστηκε το 1950 με τη δουλειά των γονιών μας ενώ η Ουγγαρία μας παρείχε τα πάντα! Οι περισσότεροι Έλληνες, λοιπόν, εγκαταστάθηκαν στον Μπελογιάννη ενώ οι ντόπιοι μας εκτιμούσαν και μας αγαπούσαν! Είχαμε μια... μικρή Ελλάδα στην καρδιά της χώρας τους! Κρατήσαμε όλα τα ήθη κι έθιμά μας, γιορτάζαμε μαζί τους τις επετείους μας, χτίσαμε σχολείο όπου τα παιδιά μάθαιναν ελληνικά, ανάγνωση, γραφή, ιστορία και γεωγραφία. Είχαμε επίσης, ελληνικό ερασιτεχνικό θεατρικό συγκρότημα και ελληνική ορχήστρα ενώ μαθαίναμε παραδοσιακούς χορούς».

«Μεγάλωσα με την ελπίδα πως θα γυρίσω στην πατρίδα»

Τι ήταν, όμως, για εκείνους τους ανθρώπους η Ελλάδα; «Μια φαντασία! Ένα όνειρο! Την γνώρισα από τις ιστορίες των γονιών μου, από τα μαθήματα στο σχολείο και από τις γιορτές. Ήμουν πιτσιρικάς όμως είχα φτιάξει στο μυαλό μου μια πολύ όμορφη εικόνα! Δεν είχα κανένα πρόβλημα στην Ουγγαρία όμως μεγάλωσα με την ελπίδα ότι θα γυρίσω κάποια στιγμή στην πατρίδα. Στα τέλη του 1959, λοιπόν, επέστρεψε η πρώτη ομάδα από τους Έλληνες του Μπελογιάννη, κυρίως Ηπειρώτες. Θυμάμαι πως έλεγαν: "Ας πάμε πίσω και ό,τι γίνει. Απλώς να γυρίσουμε"! Ο αδελφός μου ο Δημήτρης, έκανε την αρχή και γύρισε το 1983 κι εγώ τον ακολούθησα το 1990 μαζί με τα παιδιά μου, τον Ηλία και τη Σοφία».

«Ο πατέρας μου δεν ήθελε να μιλά για τον Εμφύλιο»!

Πότε άκουσε, όμως, για πρώτη φορά για τον εμφύλιο σπαραγμό; Τον λόγο, ουσιαστικά, που η οικογένειά του υποχρεώθηκε να φύγει από την Ελλάδα; «Αυτά μας τα εξήγησαν στο σχολείο. Για τον Εμφύλιο, το αντάρτικο, τη Βάρκιζα, την ελληνική επανάσταση. Θυμάμαι όμως πως κάθε φορά που ρωτούσα τον πατέρα μου και του ζητούσα να μου πει ιστορίες, δεν ήθελε να μιλήσει με τίποτα! Πάντα γυρνούσε την κουβέντα στα Γραμμοχώρια, τον τόπο καταγωγής μας που ερήμωσε από τον Εμφύλιο. Όταν μεγάλωσα, κατάλαβα γιατί δεν ήθελε να μου μιλάει για αυτό το θέμα. Είχε γεννηθεί το 1898 κι έζησε μικρασιατική καταστροφή, Κατοχή, Εμφύλιο και αντάρτικο. Όλη η ζωή του ήταν πόλεμος...».

«Μας έδειξαν ότι στη ζωή επιβιώνει ο πιο μονιασμένος»

Τον Αύγουστο του 2016 η ελληνική ομάδα minifootball επισκέφτηκε το ελληνικό χωριό Μπελογιάννης της Ουγγαρίας, στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος και τίμησε την κοινότητα, αλλά και την ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού! Ο συνάδελφος Δημήτρης Σταράκης, υπεύθυνος του γραφείου Τύπου της ελληνικής ομάδας minifootball, μοιράστηκε στο Gazzetta Weekend Journal την εμπειρία του ταξιδιού:

«Η επίσκεψη στο χωριό Μπελογιάννης θα μείνει στη μνήμη μου ως μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές της δουλειάς μου. Από την πρώτη κιόλας επαφή με τους Έλληνες που ζουν εκεί καταλάβαμε τη ζεστασιά και τη χαρά τους για το αντάμωμα μας. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν λέξεις να περιγράψουν το γεγονός ότι οι 30 άνθρωποι ήρθαν να παρακολουθήσουν την προπόνηση της ελληνικής ομάδας mini football, μας παραχώρησαν τις εξαιρετικές εγκαταστάσεις της ομάδας ΑΕΚ Μπελογιάννης και ναύλωναν πούλμαν σε κάθε αγώνα που δίναμε στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα.

Με τις ελληνικές σημαίες στην κερκίδα και τα παιδιά τους να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο, μας θύμισαν κάτι πολύ σημαντικό: η ανάγκη του "ανήκειν" είναι άσβεστη στον άνθρωπο, όσο μακριά και βρίσκεται από τον τόπο του. Έτσι, δε θα ξεχάσω τα λόγια τους: "τιμή μας που ήρθατε να μας δείτε. Εμείς ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε Έλληνες και αγαπάμε και την Ουγγαρία. Είναι τιμή για εμάς να μας επισκέπτονται οι πατριώτες μας και το χωριό μας είναι ανοιχτό για εσάς, όποτε το θελήσετε". Τα λόγια τους, ολόκληρα μαθήματα ζωής.

Οι φιλόξενοι Έλληνες του Μπελογιάννης μας ξενάγησαν και στο δημοτικό σχολείο τους, έναν τόπο στον οποίο ξεχείλισαν τα δάκρυα όλων μας. Μίλησαν για τη δύσκολη ιστορία του παιδομαζώματος, για τον Μπελογιάννη που τιμούν ακόμα. Μας έδειξαν το πώς κατάφεραν να επιβιώσουν μαζί στην Ουγγαρία, μας παρουσίασαν τις λεβέντισσες γυναίκες που δούλευαν αδιάκοπα πέντε μήνες για να οικοδομήσουν μαζί με τους άντρες 400 σπίτια του.

Από τον Μπελογιάννη στον Ολυμπιακό

Δεν παραλείπουν να καμαρώνουν ακόμα για το "καμάρι" τους, τον Παναγιώτη Παπαδημητρίου, τον παίκτη του Ολυμπιακού που τους εκπροσώπησε επάξια στο ελληνικό πρωτάθλημα. Αν πήρα ένα μάθημα από αυτήν τη μοναδική εμπειρία είναι αυτό το σωτήριο "μαζί", το δέσιμο των ανθρώπων που αποτελεί τελικά το βασικό στοιχείο επιβίωσης. Γιατί οι άνθρωποι του Μπελογιάννης μου έδειξαν με την ιστορία τους ότι στη ζωή δεν επιβιώνει ο πιο δυνατός, αλλά ο πιο μονιασμένος.

Η ζωή για τους Έλληνες στο Μπελογιάννης δεν ήταν εύκολη, ούτε στο αθλητικό κομμάτι. Ίδρυσαν την ομάδα Σπάρτακος, η οποία μετονομάστηκε σε ΑΕΚ Μπελογιάννης και έχει ενεργές ακαδημίες και γυναικείο τμήμα. Μας είπαν επίσης ότι, κάποτε σε επεισόδια του Σπάρτακου σε εκτός έδρας ματς, δέχτηκαν την πλέον αυστηρή ποινή αποκλεισμού από την ουγγρική ομοσπονδία, μία απόφαση που είχε έντονο το χρώμα της διάκρισης, αφού τα επεισόδια δεν ήταν δα και τόσο σοβαρά.

Μονιασμένοι όμως και με "δίψα" για μπάλα, δούλεψαν και απαίτησαν να τους σέβονται και οι Ούγγροι διαιτητές. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ουγγρική κυβέρνηση να τους βοηθήσει να αποκτήσουν υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις προπόνησης με πολλά γήπεδα με φυσικό χλοοτάπητα, τη στιγμή που η ομάδα αγωνίζεται στην Β’ κατηγορία».

Βασική φωτογραφία - επεξεργασία: Ηλιάνα Γαλαζούλα (Graphic Designer - Illustrator)