Σεπτέμβριος 1972, Μόναχο... Αναμφίβολα, οι πιο πολυσυζητημένοι Ολυμπιακοί Αγώνες της ιστορίας για τα όσα δραματικά γεγονότα εξελίχθηκαν τότε.

Το τρομοκρατικό χτύπημα της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης», που δολοφόνησε 11 αθλητές της ισραηλινής αποστολής, στιγμάτισε για πάντα τη συγκεκριμένη Ολυμπιάδα αλλά και τους Αγώνες στο σύνολό τους.

Όμως η συγκεκριμένη διοργάνωση δεν έμεινε στην ιστορία μόνο για αυτό το γεγονός, αλλά και για τον περίφημο τελικό μπάσκετ των... 3 δευτερολέπτων! Το gazzetta.gr επιχειρεί μια αναδρομή στα γεγονότα που συνέβησαν στο παρκέ εκείνη τη μέρα σαν σήμερα (09/09/1972).

Ο ηλεκτρονικός πίνακας του γηπέδου έγραφε: «ΕΣΣΔ - ΗΠΑ, 49-48», με 3'' να απομένουν για τη λήξη του αγώνα και τους Αμερικανούς στη γραμμή των βολών για 2 προσπάθειες με τον Νταγκ Κόλινς.

Ο Κόλινς ευστόχησε στην πρώτη του βολή, ισοφαρίζοντας το παιχνίδι, και καθώς εκτελούσε τη δεύτερη, ακούστηκε η κόρνα της γραμματείας. Η μπάλα κατέληξε στο καλάθι των Σοβιετικών, όμως ο ήχος της κόρνας πυροδότησε μια σειρά από απίστευτα γεγονότα, που θα έκαναν τα 3 εναπομείναντα δευτερόλεπτα να διαρκέσουν... μέχρι και σήμερα!

Με τον ήχο της κόρνας, ο πρώτος διαιτητής της αναμέτρησης, Ρενάτο Ριγκέτο, κατευθύνθηκε προς τη γραμματεία για να μάθει για ποιο λόγο ήχησε η κόρνα, ωστόσο το παιχνίδι συνεχιζόταν κανονικά! Οι Σοβιετικοί έκαναν άμεσα την επαναφορά μετά τη βολή του Κόλινς και το χρονόμετρο άρχισε να κυλά, μέχρι ένας από τους βοηθούς προπονητή της ΕΣΣΔ να φτάσει σχεδόν μέσα στον αγωνιστικό χώρο, ωρυόμενος προς τους διαιτητές ότι η ομάδα του έχει ζητήσει τάιμ άουτ. Το παιχνίδι διακόπηκε.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς, το τάιμ άουτ μπορούσε να ζητηθεί είτε μεταξύ των δυο βολών είτε πριν την εκτέλεσή τους, οπότε μετά τη δεύτερη εύστοχη βολή των Αμερικανών, η ΕΣΣΔ δεν θα είχε ευκαιρία για να σχεδιάσει επίθεση. Η διαδικασία κλήσης του τάιμ άουτ γινόταν με το πάτημα ενός κουμπιού, που ενημέρωνε αυτόματα τη γραμματεία με μια φωτεινή ένδειξη για το ποιος έχει ζητήσει τάιμ άουτ. Στην περίπτωση αυτή, το σύστημα κόλλησε και η κόρνα ήχησε στη διάρκεια των βολών με αποτέλεσμα να προκληθεί σύγχυση.

Οι Σοβιετικοί ισχυρίζονταν πως είχαν πατήσει εγκαίρως το κουμπί κι ότι η σύγχυση προήλθε από λάθος της γραμματείας, ενώ οι Αμερικανοί από την πλευρά τους αμφισβητούσαν αν όντως είχε ζητηθεί τάιμ άουτ από τον Βλάντιμιρ Κοντράσιν. Ο Ριγκέτο με τη σειρά του αντιμετώπιζε πρόβλημα συνεννόησης με τους ανθρώπους της γραμματείας, που μιλούσαν μόνο γερμανικά, ωστόσο αποφάσισε να μην κατοχυρώσει το τάιμ άουτ στους Σοβιετικούς, αλλά ούτε και να τιμωρήσει με τεχνική ποινή το βοηθό του Κοντράσιν για παραβίαση των ορίων. Η βολή του Κόλινς μέτρησε κανονικά και το παιχνίδι θα συνεχιζόταν χωρίς τάιμ άουτ, με το σκορ στο 49-50. Βέβαια, με τη διακοπή αυτή, οι Σοβιετικοί είχαν προλάβει να πάρουν οδηγίες από το τεχνικό επιτελείο για την επίθεση των 3''.

Ο Ριγκέτο αρχικά πρότεινε να συνεχιστεί το παιχνίδι με 1'' να απομένει στο χρονόμετρο (σημείο στο οποίο διέκοψε το παιχνίδι ο σοβιετικός πάγκος), ωστόσο ύστερα από την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων, το παιχνίδι θα συνεχιζόταν από τα 3'', χρόνος που είχε μείνει μετά τις εύστοχες βολές του Κόλινς. Παρά τις διαμαρτυρίες τους, οι Αμερικανοί τελικά συμφώνησαν, εκτιμώντας ότι τα 3'' δεν επαρκούσαν για να... πάθουν ζημιά.

Οι παίκτες γύρισαν στο παρκέ για την επανέναρξη του παιχνιδιού με τα προβλήματα να μην έχουν σταματημό! Ο Κοντράσιν, παρ' ότι δεν επιτρεπόταν, είχε προβεί σε αλλαγή παίκτη, βγάζοντας τον Ζαρμουκαμέντοφ για να βάλει τον Εντέσκο για την επαναφορά, χωρίς οι διαιτητές να το πάρουν είδηση. Επιπλέον, οι διαιτητές δεν είχαν αντιληφθεί και το γεγονός ότι η γραμματεία ακόμη προσπαθούσε να επαναφέρει το χρονόμετρο στα 3'', με την ένδειξη του πίνακα να είναι κολλημένη στα 50 δευτερόλεπτα!

Το παιχνίδι επανεκκίνησε, με τον Εντέσκο στην τελική γραμμή να μαρκάρεται στενά από τον Αμερικανό ΜακΜίλεν και να δυσκολεύεται στην επαναφορά. Τελικά, βρήκε πάσα στο κέντρο του γηπέδου, όμως η κόρνα ηχεί ξανά με μόλις ένα δευτερόλεπτο να έχει κυλήσει. Η σύγχυση επανεμφανίζεται! Οι Αμερικανοί, που όπως και οι Σοβιετικοί νόμιζαν ότι το παιχνίδι έχει τελειώσει, ξεκίνησαν τους πανηγυρισμούς, με τους θεατές να μπαίνουν μέσα στον αγωνιστικό χώρο.

Η σύγχυση από την πρώτη απόφαση των διαιτητών μπέρδεψε την αμερικανική τηλεόραση που εστιάσει την προσοχή της στη γραμματεία του αγώνα, με συνέπεια να χάσει τη φάση και να θεωρήσει, με τη σειρά της, ότι ο αγώνας είχε λήξει! Όπως αποδείχθηκε αργότερα, η κόρνα ήταν η προσπάθεια της γραμματείας να σταματήσει τη δράση, μέχρι να ξεκολλήσει το χρονόμετρο από τα 50'' και να ρυθμιστεί στα 3''. Οι πανηγυρισμοί στο παρκέ συνεχίζονταν, όμως οι διαιτητές είχαν άλλη άποψη.

Διατάζουν την εκκένωση του παρκέ και την επανάληψη της φάσης, ξανά από τα 3''! Οι Αμερικανοί, έξαλλοι, διαμηνύουν ότι δεν θα επανέλθουν στο παρκέ κι ότι θα αποχωρήσουν. Η ομοσπονδία απειλεί τους Αμερικανούς ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα ακυρωθούν και το παιχνίδι θα κατοχυρωθεί υπέρ των Σοβιετικών. Το γεγονός αυτό έκανε τον προπονητή των ΗΠΑ να συναινέσει τελικά στην επανάληψη της φάσης, λέγοντας στο προπονητικό του επιτελείο: «Δεν θέλω να χάσω, εξαιτίας μου, αυτό το παιχνίδι, αργότερα το βράδυ!»

Στην τρίτη επαναφορά, ο ΜακΜίλεν, μετά από υπόδειξη ενός από τους διαιτητές, μένει μερικά μέτρα μακριά από την τελική γραμμή και τον Εντέσκο, γεγονός που αποδείχθηκε καθοριστικό για τη συνέχεια. «Δεν ήταν στη δικαιοδοσία του να μου υποδείξει κάτι τέτοιο, ωστόσο φοβήθηκα πιθανή τεχνική ποινή και έτσι έκανα πίσω», τόνιζε αργότερα για το διαιτητή ο ΜακΜίλεν. Ο συγκεκριμένος διαιτητής, ωστόσο, αρνήθηκε ότι έκανε τέτοια χειρονομία στον Αμερικανό, και από τα πλάνα φαίνεται να υποδεικνύει απλά στον ΜακΜίλεν να μην υπερβεί την τελική γραμμή.

Οι Σοβιετικοί είχαν πλέον ανοιχτό πεδίο για να κάνουν μια πάσα ολόκληρου γηπέδου, την οποία και έκανε ο Εντέσκο. Η «χρυσή πάσα», όπως ονομάστηκε αργότερα, βρήκε στην άλλη πλευρά του παρκέ τον Μπελόφ, ο οποίος έπιασε την μπάλα, με δυο Αμερικανούς να σωριάζονται στο παρκέ κατά τη διεκδίκησή της, και σκόραρε ανενόχλητος για να διαμορφώσει το σκορ σε 51-50. Η κόρνα ήχησε (οριστικά αυτή τη φορά), πυροδοτώντας έξαλλους πανηγυρισμούς από την ΕΣΣΔ και έντονες διαμαρτυρίες από τους Αμερικανούς. Στην αμερικανική τηλεόραση εξέταζαν το ενδεχόμενο ο Εντέσκο να έχει πατήσει τη γραμμή στην προσπάθεια να κάνει την πάσα κι αν έπρεπε, έτσι, να δοθεί η μπάλα στις ΗΠΑ, κάτι που όμως δεν φαινόταν καθαρά στα πλάνα.

Οι Αμερικανοί αντέδρασαν αμέσως, λέγοντας πως τα τελευταία 3'' του παιχνιδιού είχαν παρέλθει με τις δυο πρώτες επαναφορές των Σοβιετικών (2'' στην πρώτη και 1'' στη δεύτερη) και ότι η τρίτη επανάληψη της φάσης ήταν παράνομη, αφού ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο ο αγώνας θα είχε διαρκέσει, συνολικά, 40' και 3''. Οι ένορκοι, που εξέτασαν το διάβημα των Αμερικανών, απέρριψαν το αίτημα των ΗΠΑ για κατοχύρωση σε αυτούς της νίκης, με 50-49 και έδωσαν το χρυσό στην ΕΣΣΔ.

Η απόφαση αυτή λήφθηκε με νέες σκιές γύρω της, αφού η πλειοψηφία των ενόρκων προέρχονταν από χώρες-συμμάχους των Σοβιετικών στον Ψυχρό Πόλεμο, προκαλώντας την καχυποψία των ΗΠΑ σχετικά με την απόφαση που λήφθηκε υπέρ της ΕΣΣΔ. Οι Αμερικανοί δεν σταμάτησαν εκεί. Απέστειλαν επιστολή στη ΔΟΕ, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα λόγια, που φαίνεται να τους είπε ο πρώτος διαιτητής του αγώνα, Ριγκέτο, ότι δηλαδή η νίκη των Σοβιετικών ήταν «απολύτως άσχετη και έξω από τους κανονισμούς του μπάσκετ».

Η διαμαρτυρία «έπεσε» εκ νέου στο κενό και η ομάδα των ΗΠΑ αποφάσισε να μη δεχτεί τα μετάλλια της δεύτερης θέσης, μια στάση που κρατάει μέχρι και σήμερα! Παρά τις κατά καιρούς νύξεις της ΔΟΕ για μεταγενέστερη απονομή των ασημένιων μεταλλίων, μερικοί παίκτες των ΗΠΑ είναι ακόμη και σήμερα ανένδοτοι για κάτι τέτοιο. Αν και διάθεση άλλων μελών της ομάδας ήταν να δεχθούν το Ολυμπιακό μετάλλιο, η ομοσπονδία διαμήνυε ότι για την απονομή χρειαζόταν ομόφωνη αποδοχή από την ομάδα του 1972, προϋπόθεση που εμπόδιζε την ολοκλήρωσή της απονομής, αφού υπήρχαν ισχυρές διαφωνίες μεταξύ των Αμερικανών.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της περιόδου, μάλιστα, ο Κένι Ντέιβις, παίκτης εκείνης της αμερικανικής ομάδας, προέβη σε μια ακραία κίνηση, καθώς συνέταξε τη διαθήκη του, βάζοντας ειδική ρήτρα που απαγόρευε στη γυναίκα του, τα παιδιά του κι όλους τους απογόνους του να δεχθούν το συγκεκριμένο μετάλλιο!

Σαράντα χρόνια μετά, το 2012, οι παίκτες εκείνης της ομάδας των ΗΠΑ συναντήθηκαν και αποφάσισαν ομόφωνα, σύμφωνα με τον Ντέιβις, να απορρίψουν οριστικά το ασημένιο μετάλλιο.

Οι Σοβιετικοί διασκέδασαν τη νίκη τους, με τον προπονητή, πάντως, να παραδέχεται ότι όλη αυτή η αντιδικία κι η συζήτηση είχε μετριάσει κάπως τη χαρά του για το χρυσό, χωρίς όμως αυτό να αλλάζει τα γεγονότα, που σηματοδότησαν την πρώτη ήττα των Αμερικανών στα ολυμπιακά τουρνουά μπάσκετ.