Ντόναλντ Τραμπ: “I want you”

Ακούγεται και είναι απειλητικό. Δεν παύει όμως να είναι εντυπωσιακό. Ο Τραμπ είναι φαινόμενο που σε σοκάρει σε βαθμό παράλυσης. Σε ακινητοποιεί και όσο εσύ σκέφτεσαι “μα δεν είναι δυνατόν να το είπε αυτό” αυτός προχωρά και διεκδικεί τη θέση του “Πλανητάρχη” (μπρρρ, τρόμος). Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν περνά απαρατήρητος και “προκαλεί” να τον καταλάβεις (αν μπορείς).

Το σημείο μηδέν στην πορεία του είναι το υπετροφικό “εγώ” του. Αυτό τον ορίζει, τον καθορίζει και όπως όλα δείχνουν τον οδηγεί στην τελική φάση των προεδρικών εκλογών. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο γεγονός. Πριν τρεις δεκαετίες, ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών έκανε το λογοτεχνικό του ντεμπούτο. Ο υπεύθυνος, τότε, του εκδοτικού οίκου Random House Howard Kaminsky, τον κάλεσε στο γραφείο του για να του δείξει το εξώφυλλο του βιβλίου. Αυτός ήταν “Trump: The Art of the Deal”. Ο Τραμπ έδειχνε και ήταν ικανοποιημένος. Μόνο που είχε μία απαίτηση:“Παρακαλώ, κάντε το όνομα πολύ πιο μεγάλο”. Ε, από τότε, και νωρίτερα ίσως, ο “άρχοντας της αγοράς ακινήτων” και διαφημιστής του εαυτού του, κάνει ακριβώς αυτό: Μεγαλώνει το όνομα του!

Ο Τραμπ, κάποτε, δεν ήταν πάντα απειλητικός για τον κόσμο. Μάλιστα, η συμπεριφορά του περιοριζόταν στο πλαίσιο του επιχειρείν. Έστω και με τον δικό του, χοντροκομμένο τρόπο. Αν δεν τον αποστρεφόσουν σε διασκέδαζε με τα καμώματα του. Με τους λαμπερούς ουρανοξύστες, την αεροπορική εταιρία, την περίεργη κόμμωση... Ήταν (και είναι) αναπόσπαστο κομμάτι της Νέας Υόρκης. Οι εκδότες του σατιρικού περιοδικού “Spy” είχαν εστιάσει σε αυτόν με τέτοια εμμονή, όπως το φυσιολατρικό περιοδικό “Field & Stream” με την ιριδίζουσα πέστροφα!

Ο ίδιος, βέβαια, πότε δεν απογοήτευσε τα ΜΜΕ. Ήταν παντού. Απαιτούσε καλή θέση σε αγώνα πάλης, απέκτησε τη δικαιόχρηση της διοργάνωσης “Miss Universe”, υποσχόταν μικρότερα μαγιό και πιο ψηλά τακούνια. Οι τηλεθεατές τον έβλεπαν να εξευτελίζει υποψήφιους στην τηλεοπτική εκπομπή “The Apprentice” και τον άκουγαν να δηλώνει πως θα έκανε σεξ με την πριγκίπισσα Νταϊάνα! Τέλος, το 1988 είχε αφήσει να εννοηθεί ότι θα διεκδικούσε τον προεδρικό θώκο. Φυσικά ήταν ένα ακόμη τρικ στην ασταμάτητη προσπάθεια να διαφημίσει-προωθήσει τον εαυτό του. Η κοσμοθεωρία του είναι ξεκάθαρο ότι βασίζεται στη φράση-δόγμα “Sky's the limit”. Ε, μάλλον ο Τραμπ βρήκε όριο στον ουρανό και θέλει να το εξαργυρώσει ως Πρόεδρος των ΗΠΑ. Το τέλος είναι κοντά...

Η διαδρομή, σε αυτή την αχαλίνωτη λατρεία υπερβολής, αποθέωσης εγωισμού με μοναδική “αρετή” την φιλαυτία, φτάνει στο τέλος της. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν βιάζεται να αγοράσει δια της πλαγίας γήπεδα γκολφ, να δημιουργήσει “ψεύτικα” πανεπιστήμια (σ.σ Trump University), να ασχοληθεί με τα ριάλιτι στην τηλεόραση. Φιλοδοξεί να θέσει υπό τον έλεγχο του την πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή των ΗΠΑ και το πυρηνικό της οπλοστάσιο! Σκοπεύει να προτείνει στην αμερικάνικη νομοθεσία, να καθοδηγεί τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, να προΐσταται των εθνικών, μυστικών υπηρεσιών και να λαμβάνει τις απαραίτητες ηθικές-πολιτικές αποφάσεις που απαιτούνται από τον Πρόεδρο.

Δεν έχουμε να κάνουμε με ταινία ή νούμερο κωμικού. Όλο αυτό είναι αληθινό. Όπως η λάσπη που πιάνεις και λερώνεσαι. Σε αυτή “έπνιξε” τους αντιπάλους του και δημιουργεί νέα, αναδημοσιεύοντας θεωρίες συνωμοσίας στο τουίτερ, προβάλει λευκά ρατσιστικά γκρουπ, τον εαυτό του ως κληρονόμο της μεγάλης παράδοσης του πρωτογονισμού, των διακρίσεων και του απολυταρχισμού. Κανένας αμερικανός δημαγωγός (Huey Long, Joseph McCarthy, George Wallace) στην πολιτική ιστορία των ΗΠΑ δεν έφτασε τόσο κοντά στην απόλυτη δύναμη.

Εν τω μεταξύ, οι πρεσβύτεροι του ρεπουμπλικανικού κόμματος, όπως ο Πρόεδρος της Βουλής Πολ Ράιαν, έχουν εκφράσει ανοιχτά την αηδία τους γι' αυτόν, εκτός κι αν έχουν πουλήσει την ψυχή τους για μια θέση στην τροφοδοσία του Τραμπ, όπως ο κυβερνήτης του Νιου Τζέρσεϊ Κρις Κρίστι. Το σίγουρο είναι ότι τίποτα δεν μπορεί να τον πτοήσει: Ούτε οι γεμάτες μίσος παρατηρήσεις, ούτε η σκανδαλώδης άγνοια του, ούτε τιποτένιες επιχειρηματικές συμφωνίες. Εννοείται ότι όλα αυτά δεν αποθαρρύνουν τους ψηφοφόρους του. Εντάξει, για τα επικριτικά άρθρα των ΜΜΕ, ούτε λόγος. Τα υπολογίζει όσο και τους αλλοδαπούς, τους αλλόθρησκους, τις γυναίκες, τους Αφροαμερικανούς. Μάλιστα, κάθε υπενθύμιση των μισαλλόδοξων σχολίων του, του φέρνει κι άλλους οπαδούς! Γιατί; Διότι το εκλογικό σώμα τον θεωρεί αδιάφθορο και δονείται στις απότομες εκτιμήσεις του για την κατάσταση στη χώρα.

Το “φαινόμενο” Τραμπ, βέβαια, δεν είναι αποκομμένο από το γενικότερο, παγκόσμιο, πολιτικό πλαίσιο. Είναι το πιο φωνακλάδικο μέλος μιας παρέας που μεγαλώνει, αποκτά εξουσία και εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά: Αυταρχισμός και ξενοφοβία. Ποιοι είναι οι υπόλοιποι; Οι ηγέτες της Ρωσίας, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, η Λεπέν με το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία, ο Νάιτζελ Φάρατζ με το Κόμμα Ανεξαρτησίας στη Μεγάλη Βρετανία. Μάλιστα με τον Βλαντιμίρ Πούτιν υπάρχει αμοιβαίος θαυμασμός και δεν είναι δύσκολο να το καταλάβεις. Ο ρώσος πρόεδρος έχει εξαλείψει τους βλαστούς της ρωσικής δημοκρατίας μια και γι' αυτόν είναι απόδειξη αδυναμίας και υποταγής στη Δύση. Η δημοφιλία του (πάνω από 80%) οφείλεται στην αφύπνιση του εθνικισμού, στο μίσος για τις μειονότητες, στην καταστολή των διαφωνιών και στην εικόνα του γυμνόστηθου, αρρενωπού άντρα. Ο Τραμπ έχει πει γι' αυτόν “καρφώνοντας” εμμέσως τον Ομπάμα: “Τουλάχιστον αυτός είναι ηγέτης, εν αντιθέσει με αυτό που έχουμε στη χώρα μας”.

Το ερώτημα αναπόφευκτο; Πώς, ο χαϊδεμένος γόνος του πανίσχυρου κτηματομεσίτη Φρέντερικ Τραμπ, αναδείχθηκε σε λαϊκό ήρωα; Ή καλύτερα σε “λαϊκιστικό ήρωα”; Πώς, αυτός που απαλλάχθηκε από τη στράτευση λόγω προβλήματος στα πόδια, αμφισβήτησε τη στρατιωτική θητεία του Τζον ΜακΚέιν (έμεινε πέντε χρόνια αιχμάλωτος πολέμου) καταφέρνοντας να τη γλυτώσει; Ο ίδιος πιστεύει ότι η γοητεία του οφείλεται στην έλλειψη “πολιτικού καθωσπρεπισμού” (Ok, ό,τι πεις Ντόναλντ). Υπάρχει άλλη περιγραφή που αποδίδει καλύτερα την ισχύ του “φαινομένου Τραμπ”: Η ροπή για φυλετική υπεροχή, εγκλήματα πολέμου και ευχαρίστηση για υπερβολικές-ανεξέλεγκτες δηλώσεις. Οι υποστηρικτές του ξεσπούν σε ζωηρές επευφημίες όταν τον ακούνε να κάνει λόγο για εκτεταμένη χρήση βασανιστηρίων (μέθοδοι χειρότεροι από εικονικό πνιγμό), για χτίσιμο τείχους στα νότια σύνορα (θα είναι “όμορφο τείχος”) και για άμεση αλλαγή του “Obamacare” (νόμος για την καθολική ασφάλιση υγείας) με “κάτι υπέροχο”.

Η απορία μένει. Γιατί το φαινόμενο Τραμπ αποδεικνύεται ασταμάτητο και συνεχώς ανοδικό; Ορισμένοι το αποδίδουν στις μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις. Τη “νέα πραγματικότητα” των στάσιμων μισθών, της υποαπασχόλησης και της συσσωμάτωσης εξωχώριων δραστηριοτήτων με την εταιρική αντιστροφή. Παρ' όλα αυτά, οι συγκεκριμένοι παράγοντες υπήρχαν και στις προηγούμενες εκλογές και οι Ρεπουμπλικανοί επέλεξαν για υποψήφιο τον τον επιχειρηματία Μιτ Ρόμνι.

Το ζήτημα είναι περίπλοκο. Οι κοινωνικοοικονομικές δυνάμεις είναι αληθινές και προστίθενται στο “προνόμιο” του Τραμπ να είναι κληρονόμος της πνευματικής παρακμής των Ρεπουμπλικανών. Ο Πολ Ράιαν παράδειγμα, τον αποδοκιμάζει αλλά όχι και τη ρητορική του υπερσυντηρητικού κινήματος “Tea Party” που συνέβαλλε στην πολιτική του άνοδο. Ο Μιτ Ρόμνι τον αποκάλεσε απατεώνα και μισογύνη πρόσφατα, όμως το 2012 υποστήριζε τις διαφημίσεις του και τον επαινούσε για τη μοναδική ικανότητα του να καταλαβαίνει τα των οικονομικών.

Οι επικριτές του αναρωτιούνται αν μπορεί να αναλάβει την προεδρία άνθρωπος με τόσο βίαιη ιδιοσυγκρασία. Οι υποστηρικτές του όμως διαβεβαιώνουν ότι το Σύνταγμα και οι θεσμοί του θα τον περιορίσουν. Ο ρεπουμπλικανός Τζον ΜακΚέιν εξηγεί ότι “έχουμε το Κογκρέσο, το Ανώτατο Δικαστήριο. Δεν είμαστε Ρουμανία”. Βολική και απλοϊκή εξήγηση. Όταν όμως έχεις να κάνεις με τον Τραμπ χρειάζεται εις βάθος ανάλυση.

Υπό την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, ο Πρόεδρος μοιράζεται τη δύναμη με το Κογκρέσο και τη δικαστική εξουσία. Το πολιτικό σύστημα, ο Τύπος, και η αμερικάνικη πολιτική παράδοση μπορούν επίσης να τον συγκρατήσουν. Τι σημαίνει όμως αυτό πρακτικά; Εξαρτάται από τι θέλει να κάνει ο Τραμπ. Πυρήνας της προεκλογικής του εκστρατείας, η μετανάστευση και το εμπόριο. Δεν μπορεί να χτίσει το τείχος που φαντάζεται χωρίς την υποστήριξη του Κογκρέσου. Εντούτοις, μπορεί να ζητήσει από τις μεταναστευτικές αρχές να απελαύνουν τους μετανάστες χωρίς έγγραφα διαμονής. Επίσης, μπορεί, υπό την υφιστάμενη νομοθεσία, να απαγορεύσει την είσοδο σε αλλοδαπούς που κρίνει ότι η παρουσία τους θα είναι βλαπτική για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Δεν θα είναι η πρώτη φορά. Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν είχε επικαλεστεί αυτόν τον νόμο για να εμποδίσει την εισροή μεταναστών από την Αϊτή το 1981.

Το εμπόριο είναι πιο δύσκολο διότι ο Τραμπ θα πρέπει να τα βάλει με τη νέα υπερδύναμη. Την Κίνα. Πρόθεση του είναι να αυξήσει τη φορολογία στις εισαγωγές. Για την Κίνα, η αγορά των ΗΠΑ απορροφά μεγάλο μέρος των προϊόντων της. Το Κογκρέσο έχει εξουσιοδοτήσει τον Πρόεδρο να “απαντά” σε χώρες που εμπλέκονται σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως το “Dumping” (σ.σ εξαγωγή προϊόντος σε χαμηλότερη τιμή απ' αυτή που χρεώνεται στην ντόπια αγορά). Τα μέσα είναι στη διακριτική ευχέρεια του Προέδρου και των αξιωματούχων του. Το 2002 ο Τζορτζ Μπους επέβαλλε αυξημένη φορολογία στην εισαγωγή χάλυβα από την Κίνα κι άλλες χώρες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου απεφάνθη ότι ήταν παράνομο. Ο Τραμπ, βέβαια, μπορεί να αγνοήσει την ετυμηγορία και να αποσύρει τις ΗΠΑ από τον Π.Ο.Ε.

Ο Τραμπ έχει δεσμευτεί ότι θα ακυρώσει (και) την περιβαλλοντική πολιτική του Ομπάμα. Μπορεί να το κάνει αποκηρύσσοντας τη συμφωνία για την κλιματική αλλαγή, να “πνίξει” τους υπό διαμόρφωση κανονισμούς και να υπαναχωρήσει από τους υφιστάμενους. Ακόμη κι αν δικαστήριο τον εμποδίσει, έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί την ενεργοποίηση των κανονισμών. Το ίδιο έκανε και ο Ομπάμα με τους μεταναστευτικούς κανόνες.

Ο Τραμπ ακολουθεί την πορεία των προκατόχων του. Ειδικά του Μπους. Ο τελευταίος είχε δώσει αυξημένες αρμοδιότητες στο αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων για να δικαιολογήσει ανακρίσεις, παρακολουθήσεις κι άλλες περιοριστικές πολιτικές μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Βέβαια, δεν θα μείνει εκεί. Η κριτική τον ενοχλεί και τον έχει δείξει. Γι' αυτό και σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις που έχει εναντίον των επικριτών του. Δεν θα τους φυλακίζει, αλλά θα καθοδηγεί τις υπηρεσίες να χρησιμοποιούν τους κανόνες τους ενάντια σε επιχειρήσεις, στελέχη, που τον έχουν δυσαρεστήσει (παράδειγμα ο Τζεφ Μπέζος της Amazon). Επίσης, μπορεί να διατάξει το υπουργείο Δικαιοσύνης να διεξάγει έρευνα για τους αντιπάλους του με πρόσχημα την διάπραξη αδικημάτων. Μπορεί να τους κατηγορήσει για παραβίαση του νόμου σχετικά με τη χρηματοδότηση των υποψηφίων των κομμάτων.

Ο Πρόεδρος Τραμπ μπορεί να κάνει πολλά. Δεν μπορεί όμως να μειώσει ή να αυξήσει τους φόρους μόνος του. Για το χτίσιμο τείχους στα σύνορα με Μεξικό, θέλει να πάρει χρήματα που οικειοποιείται το Κογκρέσο και για συγκεκριμένα πράγματα που το κάνει. Δεν μπορεί να περάσει τη θανατική ποινή για τους δολοφόνους αστυνομικών με εκτελεστικό διάταγμα. Ακόμη κι αν το κάνει πράξη, πρέπει να είναι σίγουρος ότι η νομική βάση είναι επαρκής και απόλυτα δικαιολογημένη. Σχετικά με τους περιβαλλοντικούς κανόνες, δεν μπορεί να τους ανακαλέσει επειδή το θεωρεί απάτη της Κίνας!

Το Κογκρέσο μπορεί να χαλιναγωγήσει τον Τραμπ, αρκεί να υπάρχει ισχυρή πλειοψηφία στα δύο σώματα (Γερουσία, Βουλή των Αντιπροσώπων) περνώντας νέους νόμους. Το Κογκρέσο έχει απειλήσει με παρακράτηση κεφαλαίων, όμως ο Πρόεδρος έχει τη δύναμη του βέτο σε νομοθετήματα και φυσικά την ικανότητα διορίζει αξιωματούχους της κυβέρνησης. Το να αποπεμφθεί μετά από πρόταση μομφής είναι εξαιρετικά δύσκολο. Δεν έχει γίνει ποτέ. Το δικαστικό σώμα μπορεί να γίνει σοβαρό εμπόδιο για τον “Πρόεδρο Τραμπ”, αρκεί να εγκαταλείψει την παραδοσιακή αναβλητικότητα που το χαρακτηρίζει σε θέμα εξωτερικών σχέσεων και εσωτερικού κανονισμού.

Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη παράγοντας που μπορεί να γίνει τροχοπέδη στην εξουσία Τραμπ. Οι ομοσπονδιακοί υπάλληλοι. Θεωρητικά πρέπει να δουλέψουν γι' αυτόν. Μολαταύτα, πάνω απ' όλα γι' αυτούς είναι ο επαγγελματισμός και η υπηρεσία που υπηρετούν. Δεν αντιδρούν ευγενικά σε αυθαίρετες εντολές. Όπως είχε πει ο Χάρι Τρούμαν, λίγο πριν την προεδρία του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, “θα καθίσει και θα πει Κάντε αυτό! Κάντε εκείνο! Και δεν θα γίνει τίποτα”.

Το σίγουρο είναι ότι το πολιτικό σκηνικό, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά παγκόσμια, μετατοπίζεται προς τα δεξιά. Φλερτάρει με τα άκρα και δύο είναι τα στοιχεία που θα καθορίσουν την πολιτική της υπερδύναμης: Επιβολή και αυταρχισμός. Η παρουσία του Τραμπ παρέσυρε το εκλογικό και πολιτικό σώμα της χώρας στις γωνίες που αγκυλώνουν. Ο μεγιστάνας βασίζει την εκστρατεία του στη βία. Τη λεκτική που αμέσως ή εμμέσως προτρέπει στη σωματική. Ναι, δεν είναι επιτηδευμένος και Political Correct τύπος, όμως είναι η φωνή των πιο ταπεινών ενστίκτων της αμερικάνικης κοινωνίας που έχει κουραστεί με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, τα συνθήματα πομφόλυγες και τα γλίσχρα δικαιώματα. Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα για χρόνια έπαιζε με τα χείριστα ερεθίσματα του λαού. Η εξέλιξη του είναι ο Ντόναλντ Τραμπ. Και ο Θεός (αν υπάρχει) ας μας βοηθήσει όλους.

Πηγές

- The New Yorker

- New York Times